regelen (H14)

• Natuur en techniek
• MBO
• Studiejaar 3

regelen (H14)

proefje: actie reactie

• werk in duo's en voer deze proef staand uit
• neem een voorwerp (bijvoorbeeld een liniaal of pen)
• persoon 1 laat van een bepaalde hoogte een voorwerp vallen
  
• persoon 2 probeert het voorwerp te vangen
• lukt het om het voorwerp te vangen?
• wissel 
• Wat is het doel van deze proef?

Het zenuwstelsel.

Het zenuwstelsel.

Zenuwstelsel

Centrale zenuwstelsel:

g + k hersenen, ruggenmerg

en hersenstam

                                                                                    

                                                                                      Perifere zenuwstelsel:

                                                                                      zenuwen die je                                                                                                        lichaam verbinden

Het zenuwstelsel

Alles wat je lichaam doet wordt geregeld door het zenuwstelsel.

Het zenuwstelsel bestaat uit:

- Hersenen

- Ruggenmerg 

- Zenuwen

Taken zenuwstelsel

• Regulatie van activiteiten van weefsels en organen
• Stimuleren of remmen als reactie op iets binnen of buiten het lichaam
• Coördinatie van activiteiten van weefsels en organen
• Afstemming van organen onderling. VB: praten (borstkas, keel, tong, wangen etc)
• Regulatie en coördinatie van vegetatieve functies
• Vegetatieve functies = bloedsomloop, spijsvertering, uitscheiding, ademhaling, huisfuncties.
• Coördinatie van contacten met de buitenwereld
• Begrijpen/interpreteren + reactie geven
• Coördinatie van psychische functies
• (zelf)bewustzijn, leren, herinneren, stemmingen, denken etc.

Zenuwcel

Cellichaam

- Celkern 

- In of vlak bij CZ 

(centraal zenuwstelsel)

Uitlopers

Geleiden de impulsen

Impulsen doorgeven aan andere (zenuw)cellen

Het zenuwstelsel

De zenuwen en hersenen maken deel uit van het zenuwstelsel.

Het zenuwstelsel bevat miljoenen zenuwcellen. 

-Deel dat impuls opvangt en naar

cellichaam vervoert heet dendriet

-Deel dat impuls van cellichaam

verder naar de volgende cel vervoert

heet axon

Soorten zenuwcellen

1 = sensorische zenuwcel (gevoelszenuw)

2 = schakelcel

3 = motorische zenuwcel (bewegingszenuwcellen)

1

2

3

De weg van een impuls

• Zintuigcellen
• Gevoelszenuwcellen
• Schakelcellen (in het centrale zenuwstelsel)
• Bewegingszenuwcellen
• Spieren of klieren

De weg van de impulsen

BEWUSTE REACTIES

(Gaat via de grote hersenen- je bent er van bewust)

REFLEXEN

(Gaan NIET via de hersenen - je denkt er niet over na)

De weg van een impuls

• Pas bij overschrijding van de drempelwaarde wordt een prikkel een impuls.
• Deze impuls gaat dus naar de grote hersenen, om verwerkt te worden.

de weg die een impuls aflegt

een reflex neemt een kortere weg dan een normale impuls

Bij een reflex gaat een impuls niet via de hersenen

de weg die een impuls gaat bij een reflex wordt reflexboog genoemd

Reflex (en reflexboog)

Reflexboog

= de weg die de impulsen afleggen bij een reflex.

Hoestreflex, slikreflex, ooglidreflex, zuigreflex, kniepeesreflex.

Een reflex is een vaste, snelle, onbewuste reactie op een bepaalde prikkel.

De weg van de impulsen bij een reflex, noem je reflexboog.

De weg van een impuls bij een reflex

reflex in hoofd en hals:

zintuigcellen -> zenuwen -> hersenstam -> zenuwen -> spieren

reflex in de rest van het lichaam:

zintuigcellen -> zenuwen -> ruggenmerg -> zenuwen -> spieren

De weg van een impuls

De impuls volgt dan een kortere route via een reflexboog.

Waar komt dit op neer? De impuls slaat de hersenen over!

lekker eten zien/proeven/ruiken	speekselklierreflex
minder/meer licht	pupilreflex
droge ogen	knipperreflex
er komt iets op je af	afweerreflex
tikje op je knie	kniepeesreflex

Typen (zenuw)cellen

- Neuronen (informatieoverdracht door impulsen)

3 typen: sensorisch, motorisch en schakel

10% van alle cellen in het zenuwstelsel

- Gliacellen (ondersteuning, voeding, bescherming neuronen)

5 typen: astrocyten, oligodendrocyten, microglia, ependymcellen, cellen van Schwann (deze namen hoef je niet te kennen!)

90% van alle cellen in het zenuwstelsel

    

Grote hersenen

Linker en rechterhelft

Bewustwording

Er zijn verschillende hersencentra, cellichamen van schakelcellen liggen in groepjes bij elkaar.

Gevoelscentra ontvangen info van zintuigen

Bewegingscentra sturen spieren of klieren aan, hierin kunnen impulsen ontstaan.

Grote hersenen

Grote hersenen

- Linkerhelft en rechterhelft

- hersenschors (grijze stof)

- Witte stof; uitlopers van schakelcellen

Hersenschors:

- Hersencentra; liggen cellichamen van schakelcellen

-  Gevoelscentra; ontvangt info uit zintuigen

- Bewegingscentra: stuurt spieren of klieren aan

De hersenen

• Vooral de grote hersenen zijn sterk geplooid.

• Linker VS rechterhelft

• In de hersenschors (het buitenste gedeelte) van de grote en de kleine hersenen ligt de grijze stof . Hierin liggen de cellichamen van de schakelcellen van de hersenen.

•  In het binnenste gedeelte ligt de witte stof. Hierin liggen de uitlopers van schakelcellen.

Kleine hersenen

coördinatie

evenwicht bewaren 

Alcohol

• Na het drinken van alcohol komt dit via het bloed in je hersenen. 
• Alcohol werkt verdovend. 

• Je hartslag en ademhaling gaan langzamer en je spieren ontspannen. 

• Ook je reactie en waarnemingsvermogen nemen af. 

• Alcohol beïnvloed ook je humeur en je gedrag. Je schaamt je minder en durft meer, sommige mensen worden ook agressief. 

Wat is de invloed van alcohol op de kleine hersenen? Wat neem je waar?

Hersenstam

onbewuste levensprocessen

regelt reflexen

HERSENSTAM

- Geleidt impulsen van ruggenmerg naar grote en kleine hersenen en omgekeerd

- Geleidt impulsen afkomstig van zintuigen in hoofd en hals naar de grote en kleine hersenen

- Geleidt impulsen afkomstig van grote en kleine hersenen naar de spieren en klieren in hoofd en hals

Stuurt belangrijke levensfuncties aan zoals hartslag, ademhaling, bloeddruk en lichaamstemperatuur. 

grijze en witte stof

Grijze en witte stof

Grijze stof: cellichamen van neuronen

Witte stof: uitlopers met myeline

Hersenen

- Grijze stof aan buitenkant

- Witte stof aan binnenkant

Ruggenmerg

- Grijze stof aan binnenkant

- Witte stof aan buitenkant

Nog meer witte en grijze stof

Buitenkant (hersenschors): Grijze stof

Binnenkant (merg): Witte stof

In de grijze stof gebeurt het!

Korte herhaling - leg het begrip uit

Centrale zenuwstelsel 

Prikkel

Impuls 

Zenuwcellen 

Cellichaam 

Uitlopers 

Gevoelszenuwcellen 

Bewegingszenuwcellen 

Schakelcellen 

Zenuw

Gemengde zenuw 

Ruggenmerg 

Wervelkanaal 

Grijze stof 

Witte stof