de salon en de salon de refuses

• kua
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

De salon 

en de 

Salon de Refuses

doel van de les

• Je kunt uitleggen wat de officiële Salon is en wat voor kunst daar te zien was(vorm en inhoud).
• Je kunt uitleggen wat de Salon des Refusés was en waarom deze werd opgericht.
• Je kunt kunstwerken analyseren op vorm en inhoud.
  
• Je kunt aan de hand van een analyse op vorm en inhoud bepalen of een kunstwerk waarschijnlijk getoond is op de officiële Salon of de Salon des Refusés.

Tip: gebruik als naslagwerk ook je roze boekje met hierin een overzicht van de beeldende kunst in de 19e eeuw

Le dejeuner sur L'herbe

Het werk hiernaast  is een beroemd kunstwerk van Edouard Manet uit 1863.

Het jaar 1863 is ook belangrijk jaar: er werden dat jaar 2 verschillende Salons georganiseerd: De Salon en de Salon des Refusés (de Salon der Afgewezenen).

De vraag is: waar is het werk van Manet getoond? En waarom?

Parijse salon

De salon werd al in 1648 opgericht en was bedoeld voor afgestudeerden aan de École des Beaux-Arts (de kunstacademie)

Deze grote kunsttentoonstelling, regelmatig gehouden in Parijs, georganiseerd door de academie. 

1- Kunstenaars sturen werk op om te kunnen deelnemen

2- Jury beoordeelt aan de hand van academische regels (vaak docenten aan de academie

3- Bij afwijzing een ‘R’ op de achterkant: Refusée!

4- Geen schokkende taferelen of iets ordinairs als een onderwerp uit het dagelijks leven.

Populair op de salon

-Zoete, gladde producten die prima in de smaak vielen van het grote publiek

-Exotische taferelen met vrouwelijk schoon

-Kunstwerken voldoen aan academische/ neoklassieke regels (smaak van bourgeoisie)

Wat is een SALON in de 19e eeuw?

1. Openbare kunstexpositie voor de adel
2. Openbare kunstexpositie voor kunstenaars en kopers
3. Schitterende huiskamer in een decoratieve stijl
4. Een soort museum waar iedereen kon komen kijken.

Academische regels en eisen

Voorstelling:

• Volgens de officiële visie op kunst golden de klassieken als basis voor de (westerse) kunst en latere kunstenaars bouwden hierop voort. 
• Volgens de officiële visie op kunst moesten kunstenaars voortbouwen op de grote voorbeelden uit het verleden. 
• Volgens de officiële visie op kunst moesten kunstenaars de grote voorbeelden uit het verleden als uitgangspunt nemen en/of op deze voorbeelden variëren en/of deze overtreffen. 
• Volgens de officiële visie op kunst is het weergeven van figuren in een klassieke / historische setting het hoogste ideaal (historieschilderkunst: historische taferelen)

academische regels vormgeving

Vormgeving:

• (compositie) toepassing van symmetrie en/of harmonieuze verdeling van elementen, (in navolging van de klassieken en/of renaissancekunstenaars) 

• (ruimte) gebruik van (kloppend) geconstrueerd lijnperspectief (kenmerkend voor onder meer renaissancekunst) 

• (kleur) evenwichtige verdeling van kleuren, harmonie 
• (vorm) omlijnde, afgebakende vormen (academische voorkeur voor lijn)en/of evenwicht in verdeling van organische en  geometrische vormen volgens het academisch ideaal en/of ideale proporties in de weergave van de figuren
• (licht) een gelijkmatige (en consequente) verdeling van licht 

Salon de Refuses

Op de Salon des Refusés werden door Parijse galeries kunstwerken getoond die niet toegelaten werden tot de officiële salon.

Deze kwam tot stand nadat er kritiek was op de selectiecriteria van de jury van de Salon.

Er werden in 1863 ongeveer 3000 werken geweigerd voor

de officiële salon van de 5000 inzendingen.

Vlucht uit het alledaagse

(zie les over Romantiek)

versus

Verslag van het alledaagse

Realisme

• Onverhulde werkelijkheid
• Marxisme
• Arbeiders

Gewone mensen, alledaagse taferelen en de onverhulde werkelijkheid zijn belangrijke thema’s voor de realisten van de tweede helft van de negentiende eeuw.  De Realisten schilderden het harde bestaan van arbeiders in fabrieken of op het platteland in donkere kleuren en grove penseelstreken. Deze schilderstijl botst met de smaak van de heersende kunstelite, zowel wat be­treft onderwerpen als schilderstijl.

De interesse hiervoor houdt verband met het marxisme, dat in zwang raakt halverwege de negentiende eeuw. Het marxisme draait voornamelijk om de gewone arbeider uit de lagere klasse. 

 Het realisme in de beeldende kunst toont het harde bestaan van arbeiders in fabrieken of op het platteland in donkere kleuren en grove penseelstreken. Deze schilderstijl botst met de smaak van de heersende kunstelite, zowel wat be­ treft onderwerpen als schilderstijl.

Courbet

• Nederlandse meesters
• Un enterrement a Ornans
• Salon

In de zomer van 1849 maakte de jonge schilder Gustave Courbet een reis naar Nederland. Hij raakte geinspireerd door Nederlandse meesters als Johannes Vermeer, Frans Hals en Jan Steen die ruim een eeuw eerder ook het dagelijks leven hadden geschilderd. 

Bij terugkomst in Frankrijk zweerde Courbet de romantische schilderkunst dan ook af. Hij geloofde dat hij de wereld moest afbeelden zoals hij was, niet mooier, beter of overdrevener. Dit is goed te zien op het doek ‘Un enterrement a Ornans’ uit 1850. Courbet kiest ervoor om een begrafenis op het platteland af te beelden, iets wat tot dan toe nooit gedaan was. Ook de stijl van het werk, sober en ingetogen, toont de nieuwe weg die Courbet is ingeslagen.

Courbet schilderde zijn eerste ‘realistische’ schilderijen in 1849 en 1850 en raakte daarmee meteen beroemd in Frankrijk. Zijn eerste werken wonnen meteen al prijzen op de vermaarde Salon van Parijs, maar naarmate hij zijn stijl verder doorvoerde werden zijn werken door de Salon geweigerd. Hij voelde zich daarom in 1855 genoodzaakt een eigen tentoonstelling te geven die hij ‘Het Realisme’ noemde en waar de stroming nu zijn naam aan dankt.

Neo Classicisme

Romantiek

Realisme

werd onderwezen  op de academiën

persoonlijke emotie als uitgangspunt

ideaalbeeld gebaseerd op klassieken en bijbelse verhalen

de werkelijkheid niet mooier maker

gewone burgers als onderwerp

vlucht uit het allerdaagse

verslag van het allerdaagse

Neo-Classicisme

Romantiek

Realisme

School van Barbizon

• platteland
• Corot, Millet, Rousseau

Vrijwel tegelijk met Gustave Courbet waren er andere schilders die realistisch gingen werken. Ook deze kunstenaars besloten het dagelijks leven van de gewone man als onderwerp te nemen. Vooral rond het Franse plaatsje Barbizon ontstond een nieuwe groep kunstenaars die het platteland introkken om volgens de nieuwe sobere stijl te schilderen. Deze zogenaamde ‘School van Barbizon’ maakte vooral veel landschappen en boerentaferelen. 

De groep werd opgericht door Camille Corot, Theodore Rousseau, Jean-Francois Millet en Charles-Francois Daubigny, maar zou in zijn 40 jarig bestaan tientallen leden kennen. De groep werd geinspireerd door landschapschilders als John Constable en Jacob van Ruisdael.

Manet en Degas

• Begin Impressionisme 
• Degas
• Manet

Kunstenaars als Edouard Manet en Edgar Degas schilderden in het begin van hun carrière nog volgens de realistische school. Maar in de loop der tijd zou het licht een steeds grotere rol gaan spelen in hun werk en werd de penseelstreek steeds losser. Het betekende het begin van het impressionisme, dat veel ideeën van het realisme over zou nemen maar vooral in stijl erg verschilt. De impressionisten bleven wel beïnvloed door het realisme. Vincent van Gogh en Claude Monet laten veel verwijzingen zien naar Millet in hun werk en vooral Edouard Manet heeft veel dezelfde thema’s als Courbet. In Europa maakte het realisme zo rond 1870 plaats voor het impressionisme.

De Franse kunstschilder Edgar Degas is beroemd door zijn schilderijen van balletdanseressen, die hij vanaf 1867 schildert. Hij wordt gerekend tot het impressionisme. Dit is vooral te danken aan zijn deelname aan de eerste baanbrekende tentoonstelling van de impressionisten in 1874 in Parijs. De kunstenaar zag zichzelf echter liever als een zelfstandig kunstenaar, onafhankelijk van deze stroming. Hij werkte gedurende zijn carrière steeds meer in de stijl van het realisme.

Het schilderij Le déjeuner sur l’herbe, geschilderd in 1863 door de Franse kunstschilder Édouard Manet (1832-1883), wordt als je er handboeken van de moderne kunstgeschiedenis op naslaat door enkelen beschouwd als het begin van het modernisme. Door de wijze waarop Manet de realiteit verbeeldt, zowel inhoudelijk als ten aanzien van de wijze van schilderen en het toepassen van verschillende beeldende aspecten, moet het schilderij als een briljant meesterwerk worden beschouwd.

De vraag is: waar is het werk van Manet getoond op salon of de salon de refuses? En waarom?

Maken examen 2021-1 blok 2

vraag 10 t/m 16

ga naar examenblad.nl en download dit examen

Huiswerk

Indien in de les niet af:

Maken lesson-up les

Maken examenblok en nakijken

Voorbereiden voor de volgende les:

• Lezen blz 142 en 143
  
• Lezen blz 148 en 149
  
• Lezen blz 154 en 155 (Jugendstil)
• Maken  vraag 22 t/m 34 uit het werkboek en nakijken

Volgende les gaat over nieuwe materialen en technieken o.a. in de  fotografie en architectuur

Let op:

Deze les zal plaatvinden op dinsdagmiddag 15 maart van 14:30 -15:30 uur op school

extra achtergrond  

impressionisme

post-impressionisme

Impressionisten

• 1874: expositie 
• 'les impressionistes'
• Buiten schilderen
• alledaagse, het 'moment',

(de impressie, de indruk)

Het impressionisme ontwikkelde zich in de jaren zestig van de negentiende eeuw in Frankrijk. Het wordt veelal beschouwd als het begin van de moderne schilderkunst. Ook de klassieke muziek en de literatuur zijn beïnvloed door het Impressionisme. In 1874, elf jaar na de eerste Salon des Refusés profileerde het impressionisme zich voor het eerst duidelijk. Ruim dertig jonge Franse kunstschilders exposeerden samen 165 werken in een atelier te Parijs. Ze deden dat op een strategisch moment, precies een maand voordat de officiële jaarlijkse Salon zou worden geopend.

Vanwege het schilderij Impression, soleil levant van Claude Monet uitte de journalist en kunstcriticus Louis Leroy in het Parijse blad Le Charivari van 25 april 1874 zijn hevige verontwaardiging. Hij noemde de exposanten denigrerend 'les impressionistes.' De vernieuwende beweging van jonge kunstenaars was op dat moment al tien jaar gaande. Édouard Manet was hen opgevallen door de afkeuring van zijn werk door de officiële salonjury's. Zijn inmiddels beroemde schilderijen Olympia en Déjeuner sur l'herbe hadden de aanleiding gevormd voor de eerste alternatieve salontentoonstelling in Parijs: De Salon des Refusés van1863.

Het impressionisme was een revolutionaire kunstbeweging. Het keerde zich onder meer tegen het schilderen in het atelier. In tegenstelling tot de eeuwenlange traditie schilderden de impressionisten bij voorkeur buiten. De School van Barbizon kan in dit verband als een voorloper van het impressionisme worden beschouwd. 

Impressionisten kozen voor inspiratie uit het gewone ongecompliceerde leven van alledag. Ze schilderden gewone burgers op een terras. Ze legden uitstapjes naar de kust en het strand vast. Ze schilderden bezoekers van cafés, wandelaars op de boulevards van Parijs, spelevaarten van de bourgeoisie en repeterende balletmeisjes. Natuurlijk mogen in dit rijtje van onderwerpen natuurimpressies niet ontbreken. Impressionisten schilderden landschappen, dorps- en stadsgezichten waarin de sfeer als gevolg van het seizoen, het zonlicht en de luchtgesteldheid centraal stond. De landschapsschilders wilden het juiste licht en de atmosfeer weergeven van een momentopname. Ze probeerden vast te leggen hoe iets er op een specifiek uur van de dag in een specifiek jaargetijde uitzag. Een schilderij moest daarom snel worden gemaakt, omdat het beeld als gevolg van verandering van de zonnestand anders dreigde te veranderen. 

ROMANTIEK

IMPRESSIONISME

REALISME

gevoel en emotie belangrijk

exotisme

wegvluchten uit werkelijkheid (verleden of fantasie)

werking van kleur en licht belangrijk)

momentopname weergeven

snel werken: toetsen en vlekken

gewone mensen als onderwerp (arbeiders)

weergeven werkelijke wereld zonder opsmuk

Fotografie

• In 1839 slaagde natuur- en scheikundige William Talbot erin beelden langs de fotografische weg vast te leggen.
• Fotografie is de eerste manier om snel de realiteit vast te leggen en te verspreiden. 
• Geschilderde portretten blijven een luxeproduct, maar
  het volk kan op de foto voor een portret (soms).
• Invloed op ontwikkeling kunst: het vastleggen van een
  moment wordt extra benadrukt door de opkomst van
  de fotografie. Beinvloed vooral realisten en
  impressionisten.