Les 2 Paragraaf 2 Karakteristieke groepen

• Scheikunde
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Hoofdstuk 6

Paragraaf 2 Karakteristieke groepen

4HAVO

Programma

- Karakteristieke groepen

- Halogeenalkanen

- Alkanolen

- Alkaanzuren

- Alkaanaminen 

Leerdoelen

Aan het einde van de les kun je:

- De namen van alkanen en alkenen en de bijbehorende structuurformules benoemen.

- Aan de hand van een molecuulformule of naam een structuurformule tekenen.

- Aan de hand van een structuurformule een naam of molecuulformule geven.

- Eventuele isomeren weergeven aan de hand van een structuurformule of naam.

- De karakteristieke groepen -OH, -COOH, -F, -Cl, -Br, -I en -NH₂ onthouden en deze herkennen in een structuurformule.

- Koolwaterstoffen met een karakteristieke groepen een systematische naam geven.

Kinderspeelgoed 

Veel kinderspeelgoed is gemaakt van PVC

Dit is een koolwaterstofmolecuul wat naast koolstof en waterstofatomen ook uit chlooratomen bestaat.

Dit kan problemen geven met de afvalverwerking

Karakteristieke groepen

Een karakteristieke groep kan een verbinding een specifieke eigenschap geven. 

Bijv.

- Halogeenalkanen

- Alkanolen

- Zuren

- Aminen

Wat waren halogenen ook alweer? Noem er hieronder 2.

Halogeenalkanen

Halogeenalkanen zijn alkanen waar 1 of meer H-atomen zijn vervangen door een halogeenatoom.

- De stamnaam verandert niet

- De naam, het aantal en de plaats van het halogeenatoom zet je voor de stamnaam (het wordt dus een voorvoegsel)

F - fluor

Cl - Chloor

Br - Broom

I - Jood 

Naamgeving vertakte koolwaterstoffen

Stappenplan:

Stap 1 - Zoek de langste koolstofketen van C-atomen en geef deze een naam. 

Stap 2 - Nummer de C-atomen van de stam. Doe dit van links naar rechts en van rechts naar links.

Stap 3 - Kies de nummering waar de zijgroepen op de laagst genummerde C-atomen zitten

Stap 4 - Geef de zijgroepen een naam

Stap 5 - zet de zijgroepen voor de stamnaam met het nummer van het C-atoom waaraan de groep vast zit.

Stap 6 - Controleer of de zijgroepen op alfabetische volgorde staan mochten het er meer dan 1 zijn. 

Voorbeeld 1

Geef het onderstaande molecuul een naam

We doen deze opdracht op het bord en gebruiken het stappenplan.

Alkanolen

Alle verbindingen waar de karakteristieke groep -OH in aanwezig is behoren tot de groep alcoholen. 

De eenvoudigste groep zijn de alkanolen, hier is 1 H-atoom vervangen door een -OH groep. 

- Verandering in de stamnaam -> komt een achtervoegsel namelijk -ol

Voorbeeld 2

Geef het onderstaande molecuul een naam

We doen deze opdracht op het bord en gebruiken het stappenplan.

Voorbeeld 3

Geef het onderstaande molecuul een naam

We doen deze opdracht op het bord en gebruiken het stappenplan.

Alkaanzuren

Alle verbindingen met de karakteristieke -COOH groep behoren tot de carbonzuren. (let op deze zuurgroep moet je altijd voluit tekenen)

De eenvoudigste groep carbonzuren zijn de alkaanzuren.

In een carbonzuur is een CH₃-groep vervangen door een COOH-groep

- Verandering in de stamnaam -> komt achtervoegsel -zuur (let op de C van de zuurgroep moet je ook meetellen met de langste C keten) 

LET OP! De C van het zuur is altijd nummer 1!

Voorbeeld 4

Geef het onderstaande molecuul een naam

We doen deze opdracht op het bord en gebruiken het stappenplan.

Alkaanaminen

Alle verbindingen met de karakteristieke -NH₂ noem je aminen.

De eenvoudigste groep zijn alkaanaminen. Hier is een H-atoom vervangen door een -NH₂ groep.

- Verandering in de stamnaam -> achtervoegsel -amine 

Voorbeeld 5

Geef het onderstaande molecuul een naam

We doen deze opdracht op het bord en gebruiken het stappenplan.

Combineren!

Deze groepen kunnen ook samen in een koolwaterstofmolecuul zitten.

Zie BINAS tabel 66D

We hebben nu geleerd hoe het gaat met de naamgeving van alkanen maar de groepen kunnen aan alkenen zitten.

Laten we gaan oefenen!

Voorbeeld 6 

Geef het onderstaande molecuul een naam

We doen deze opdracht op het bord en gebruiken het stappenplan.

Voorbeeld 7 

Geef het onderstaande molecuul een naam

We doen deze opdracht op het bord en gebruiken het stappenplan.

Voorbeeld 8

Geef het onderstaande molecuul een naam

We doen deze opdracht op het bord en gebruiken het stappenplan.

Activerende werkvorm

Welke stellingen kloppen niet?

Tijd: 5 - 10 minuten

Hoe: In duo's zonder boek

Wat: Schrijf op welke stellingen niet kloppen

Klaar? Begin aan de opdrachten van paragraaf 2

Aan de slag!

Tijd: tot 10 minuten voor het einde van de les

Hoe: eerst 5 minuten in stilte daarna in fluistertoon met persoon naast je

Hulp: gebruik je boek en BINAS
Uitkomst: Huiswerk voor volgende week

Klaar? haal 4V boek op en maak de opdrachten over alkynen

Wat: opdrachten van paragraaf 2

Geef dit molecuul een naam.

Geef dit molecuul een naam.

Maak een tekening van de structuurformule van de stof 2,3-dibroom-2-hydroxypentaanzuur

Maak een tekening van de structuurformule van de stof 1-chloorbut-2-een-1-ol

Leerdoelen

Aan het einde van de les kun je:

- De namen van alkanen en alkenen en de bijbehorende structuurformules benoemen.

- Aan de hand van een molecuulformule of naam een structuurformule tekenen.

- Aan de hand van een structuurformule een naam of molecuulformule geven.

- Eventuele isomeren weergeven aan de hand van een structuurformule of naam.

- De karakteristieke groepen -OH, -COOH, -F, -Cl, -Br, -I en -NH2 onthouden en deze herkennen in een structuurformule.

- Koolwaterstoffen met een karakteristieke groepen een systematische naam geven.