7.1: Een land in de delta

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 4

Welkom!

Telefoon in de (telefoon)tas :)

Planning van de les

• Hoe ging de toets?

• Overige uitleg 7.1 'Een land in de delta'
• 7.2 'Een land van polders'

• Aan de slag!

Lesdoelen 

'Waarom is de relatie van Nederland met water zo bijzonder?'

- Je kunt uitleggen hoe het Nederlandse landschap is opgebouwd door de zee.

- Je kunt de kenmerken noemen van de oeverwallen, kommen en uiterwaarden. 

- Je kunt uitleggen waarom het rivierenlandschap dicht bij de rivier hoger is opgebouwd dan verder van de rivier af.

- Je kent de topografie van de belangrijkste wateren en polders in Nederland

Lezen 

Lezen 7.1 'Een land in de delta'

Bladzijde 92 en 93 

- Wat betekent het de afkorting NAP?

- Wat houdt sedimentatie in?

- Wat voor invloed had de zee op het landschap?

- Wat betekent een delta?

Land aan zee

In laag-Nederland heeft de zee een grote rol gespeeld bij het ontstaan van het landschap.

- Laag Nederland: minder dan 1m boven Normaal Amsterdams Peil (NAP)

Land aan zee

Zandlandschappen en kleilandschappen:

- 5.000 jaar geleden: duinen op de plek van de huidige kust

- Zee water stroomt door de gaten in de duinen

- Daarachter: sedimentatie in het rustige water van slib (zand en klei)

Land aan zee

Veenlandschappen:

- Rivieren voeren zoet water aan in de ondiepe zee achter de duinen. 

- Groei van waterplanten en riet

- Dode planten in het moeras verrotten niet

--> Dik pakket dode plantenresten = Veen 

Land aan rivieren 

De Rijn en de Maas hebben in Nederland hun riviermonding. 

--> Vertakkingen voor de monding = Delta

Ontstaan delta:

- Lage stroomsnelheid in vlakke land bij zee

- Zand en slib sedimenteert

- Soms slibt een rivier dicht en zoekt een nieuwe weg

--> Nieuwe aftakking 

Land aan rivieren 

Hogere delen in rivierengebied: Oeverwallen

Ontstaan oeverwallen:

- Voor er dijken waren overstroomden rivieren vaak

- Dicht bij de rivier sedimenteert de zwaarste deeltjes (zand).

- Hier ontstaat een hoger gelegen gebied door veel sedimentatie van zand.

Land aan rivieren 

Hogere delen in rivierengebied: Komgronden 

Ontstaan komgronden:

- Voor er dijken waren overstroomden rivieren vaak.

- Verder van de rivier stroomt het water langzamer

- Ook lichtere, veel kleinere kleideeltjes sedimenteren.

- Hier ontstaat een lager gelegen gebied door sedimentatie van klei. 

Het rivierenlandschap 

De eerste bewoners woonden op hogere delen:

- Oeverwallen

- Terpen: Kunstmatige verhogingen 

--> Veiliger tegen overstromingen 

Na 1300: Aanleg dijken tegen overstromingen.

- Overstromingen waren meestal in de winter

- Winterdijken bovenop de oeverwallen 

Het rivierenlandschap 

Vroeger veroorzaakte lagere zomerdijken tussen de rivier een dijkdoorbraak een wiel.

--> Nieuwe dijk werd daar omheen aangelegd

Later: Aanleg lagere zomerdijken tussen de rivier en de winterdijk.

- Uiterwaard = gebied tussen winterdijk en zomerdijk

- Zomer: Droog, winter: onder water 

Het rivierenlandschap 

Soorten polders

Nederland is bekend om zijn molens en polders.

- Polder = Een gebied omringd met dijken waar de mens kunstmatig de waterstand regelt.

- Drie soorten: Zeepolders, veenpolders en droogmakerijen.

- Verschil in ontstaanswijze en hoogteligging

Soorten polders

Zeepolder: kusten van Zeeland en de Waddenzee.

- Sedimentatie van zee en klei wordt het land hoger.

- Aanleg van dijken op die hogere grond --> polder

--> Op zeeniveau of erboven 

Soorten polders

Veenpolder:

- Door draineren of ontwateren van veen gebieden klinkt veen in.

- Dijken worden aangelegd.

--> Tussen 0 en 2 meter onder zeeniveau

Soorten polders

Droogmakerij: drooggemaakte meren of stukken zee

- Eerst: Aanleg dijk

- Daarna: Water wegpompen met molens of gemalen (kunstmatige afwatering)

--> Meestal meer dan 2 meter onder zeeniveau

Het water in de polder

Door de lage ligging is het wegpompen van water lastig. 

Zeepolders:

- Via sluizen bij laag water op zee.

--> Sluizen worden bij vloed gesloten 

Het water in de polder

Lagere polders:

- Via bemaling: molen / gemaal

- Eerst: weggepompt naar een hoger gelegen boezem.

- Daarna: Rivier of zee

Het water in de polder

Water komt de polders in via:

- Neerslag

- Kwel = Water dat uit een hoger gelegen gebied de polder in lekt.

- Een sluis in een droge periode 

Aan de slag!

7.1:   mavo: 1, 2, 3,4 en 6 

5.1    basis: 1 t/m 5 

7.2

Opdrachten: 1, 2, 5, 6, 7 en 8 

Eerste vijf minuten in stilte

Lesdoelen 

'Waarom is de relatie van Nederland met water zo bijzonder?'

- Je kunt uitleggen hoe het Nederlandse landschap is opgebouwd door de zee.

- Je kunt de kenmerken noemen van de oeverwallen, kommen en uiterwaarden. 

- Je kunt uitleggen waarom het rivierenlandschap dicht bij de rivier hoger is opgebouwd dan verder van de rivier af.

- Je kent de topografie van de belangrijkste wateren en polders in Nederland