Medicatie (basis)

• Welzijn
• MBO
• Studiejaar 1,2

                  Basiskennis 

                                                    medicatie

Leerdoel

Aan het einde van de les beschik je tot de basiskennis van medicatie en de kennis rondom medicatieveiligheid.

Waarvoor dient een medicatielijst? 

Naamgeving medicatie

chemische naam = nauwkeurige beschrijving van de atomen die de stof bevat.

(Para-acetylaminofenol)

stofnaam of generieke naam = beschrijving van de stof(fen) die in het medicijn zitten (paracetamol) onder deze naam herkennen wij vaak de werking van het medicijn

merknaam = fantasienaam verzonnen

door fabrikant

Juiste tijd

Juiste persoon

Juiste medicijn

Juiste dosering

Juiste toedieningswijze

Doel van medicijnen

- preventief/profylactisch

- curatief/causaal

- symptomatisch 

- placebo

Preventief/profylactisch = voorkomen van een ziekte (bijv. vaccinatie of middelen tegen wagenziekte)

curatief /causaal= bestrijden van de oorzaak dus behandeling (antibiotica keelontsteking) en uiteindelijk genezing

symptomatisch= symptomen aanpakken bijv. ontstekingsremmende pijnstilling 

substitutie = aanvullen van tekorten (bijv. testosteron of insuline)

diagnostisch= om een diagnose te kunnen stellen bijv. radio actieve vloeistof bij een pet scan

bijv. corona

vaccin

bijv.
paracetamol

Voorkomen van ziekte

Verminderen van klachten door suggestie

Bestrijden of verzachten van de gevolgen van een ziekte

Bestrijden van de oorzaak van een ziekte

profylactische werking

causale werking

symptoom-

bestrijding

Placebo

bijv. antibiotica

Vormen van medicijnen

Tabletten, dragees en capsules kunnen zo gemaakt zijn dat de werkzame stof niet in de maag, maar pas in de dunne darm vrijkomt. Hierdoor kan het maagzuur het medicijn niet aantasten.

Deze medicijnen mogen nooit gekauwd, gebroken of gemalen worden.

Zetpillen bestaan uit een gemakkelijk smeltende stof waarin de geneesmiddelen zijn verwerkt. Het geneesmiddel wordt via de slijmvlieswand van de darmen snel in het bloed opgenomen.

Wat doet het lichaam met medicijnen?

Absorptie= opname

Distributie= verdelen

Metabolisme= afbreken

Excretie=uitscheiden

Wat doet het lichaam met medicijnen?

 Absorptie

snelheid en biologische beschikbaarheid van het medicijn in het bloed

verschilt bij enterale en parenterale toediening (!)

Orale toediening: maag-darmkanaal->darmwand->bloedbaan->poortader-> lever->medicijn voor het eerst in de lever (FIRST PASS EFFECT)-> medicijn deels afgebroken door enzymen (niet werkzaam)-> andere deel via gal opnieuw uitgescheiden in darmen, poortader en lever->verlaat leverader en biologische beschikbaarheid ontstaat->naar hart longen-> aorta-> alle delen van het lichaam.

Parentaal: biologische beschikbaarheid van 100% direct in bloedbaan

denk aan sublinguale toediening en injectie

Verdeling van medicatie in het lichaam

Metabolisme

Actieve metabolieten blijven in lichaam

Niet-actieve metabolieten worden uitgescheiden

- Grapefruit bevat de stof furanocoumarines-> werking van enzym kan blokkeren

VB: enalapril + citrusvrucht= verhoogde concentratie van medicatie in het bloed of onvoldoende werking

Eliminatie

Nieren geven aan 

hoeveel bloed de nieren filteren p/m op afvalstoffen

(klaring van bloed)

Slechte nierfunctie-> lage klaring van bloed. Denk aan ouderen: verminderde nierfunctie? dosering aantal geneesmiddelen aanpassen vanwege risico op cumulatie (!)

Toedieningswegen

- enteraal = 

via het maag-darmstelsel -> meestal algemene werking (systematisch)

- parenteraal 

= via injectie/infuus slijmvliezen, lichaamsholten, inhalatie

-lokaal = 

via de huid en alleen plaatselijk

 

Toedieningswegen

- oraal 

-rectaal

- sublinguaal

- injectie (vb: subcutaan, intraveneus, intramusculair)

- inhalatie

- transdermaal

-vaginaal

oraal = via de mond 

rectaal = via de anus

sublinguaal = onder de tong (hartproblemen, epilepsie)

transdermaal = via pleister (lokale toediening maar soms systemische werking denk maar aan nicotine pleister)

inhalatie = tracheaal via luchtpijp of nasaal via neus (astma) soms lokaal soms systematisch

vaginaal = via de vagina (anti schimmel)

Risico's medicijngebruik

• Bijwerkingen
• Cumulatie---->
• Interactie
• Verslaving
• Gewenning/tolerantie

Bijwerkingen:

Niet gewenste en schadelijke effecten van een geneesmiddel

waarvan de gebruikelijke dosering is gegeven

Cumulatie: Wanneer het middel te vaak

wordt gegeven is de vorige

dosis nog niet voldoende

uitgescheiden en stijgt de

plasmaconcentratie

vootdurend. Dan ontstaat

ophoping of cumulatie van

het geneesmiddel tot

toxische of zelfs lethale

dosis

interactie:

Een wisselwerking tussen medicijnen die tot verandering in de werking en bijwerkingen kunnen leiden

gewenning: Je lichaam went aan het medicijn en je hebt een steeds hogere dosis nodig om hetzelfde effect te ervaren.

Medicatieproces

1. Voorschrijven medicatie door arts op recept (3 maanden geldig)
2. Klaarmaken en afleveren medicatie door apotheek
3. afspraken maken met de cliënt over verantwoording
4. uitzetten van medicatie
5. aanreiken van medicatie
6. inname van medicatie door cliënt
7. registreren en aftekenen van medicatie
8. Signaleren en rapporteren van (bij)werkingen
9. Evaluatie van de behandeling
10. overdracht van medicatie bij verhuizing van de cliënt

Taken 

Bewaren van medicatie

Altijd in originele verpakking

< Baxter 

Controleren van medicatie

Bijsluiter

Regel van 5

Farmaceutisch Kompas 

VTH

Iqualify: medicijnen en wetten (!)

Volgende week wordt hierop gecontroleerd.

Productevaluatie

Aan het einde van de les beschik je tot de basiskennis van medicatie en de kennis rondom medicatieveiligheid.

Doel behaald?

Procesevaluatie

Hoe heb je het programma van de les ervaren?

Hoe heb je het maken van de opdracht ervaren?

Hoe heb je het lesgeven door de docent ervaren?

Toedienen van oor-, oog- en neusdruppels 

lessonup deel 2

inhalatoren

Bijsluiter

• Samenstelling
• Indicatie: waar wordt het middel voor gegeven?
• Werking
  
• Dosering *
• Bijwerkingen
  
• Gebruik tijdens zwangerschap
• Wijze van inname
• Waarschuwingen 

• Werkzame stof en hulp/vulstoffen
  

Alles moet benoemd worden op bijsluiter i.v.m.

overgevoeligheid

CBG

waarschuwingen

Met welke geneesmiddelen gaat het middel

niet goed samen

• Niet innemen met melk, grapefruitsap…

• Wanneer kun je het beter niet innemen

(contra-indicatie)

hulpzame stoffen of vulstoffen

bijvoorbeeld zetmeel

dosering

Normdosering= standaarddosis/ gebruikelijk dosis bij volwassenen

Doseringsinterval= tijd die zit tussen inname van de verschillende doseringen van het geneesmiddel

–> Instellen tot een evenwichtssituatie “steady state”

Bij pijnmedicatie bouw je met de juiste dosering een goede concentratie aan pijnstilling op. De zogeheten 'spiegel'.

Extra aandacht is nodig bij oudere zorgvrager omdat:

– vaak lever/nieren minder goed werken

– veel verschillende medicijnen worden gebruikt die elkaars

werking kunnen beinvloeden (interactie)

– veel ziekten naast elkaar, wat eventuele bijwerkingen soms

kan maskeren

– vaak orthostatische hypotensie bij bloeddrukverlagende

medicijnen (val risico!)

– soms therapie-ontrouw

(door vergeetachtigheid, slechtziendheid, problemen met

inname (o.a. inhalatie))

Wat check je bij het geven van medicatie?

Juiste tijd

Juiste persoon

Juiste medicijn

Juiste dosering

Juiste toedieningswijze

Tips medicatieveiligheid

• Voel je je bekwaam in voorbehouden en risicovolle handelingen?
• Wees je bewust van de risico’s in het medicatieproces
  
• Noteer afspraken over medicatie toedienen in het zorgplan
• Als zorgmedewerker heb je een signalerende functie
• Zorg voor een duidelijke toedienlijst en actueel medicatieoverzicht

• Let op dat de medicijnen goed bewaard worden
  
• Zorg ervoor dat je ongestoord kunt werken met medicatie
• Dubbele controle van risicovolle medicijnen is voor de veiligheid van de cliënt
• Meld altijd medicatiefouten
  

Wat is een contra-indicatie?

1. een reden om een medicijn te geven
2. een reden om het medicijn NIET te geven
3. verslaving
4. giftige hoeveelheid

Een dragee is...

1. een zetpil
2. een tablet met een suikerlaagje
3. een soort injectie
4. een bruistablet

Wat wordt verstaan onder cumulatie van medicijnen?

1. te veel medicijnen
2. ophoping van medicijnen
3. afhankelijkheid
4. steeds meer nodig voor dezelfde werking

Wat zijn bijwerkingen van medicijnen?

1. ophoping van medicijnen in het lichaam
2. de invloed van de medicijnen op elkaars werking
3. steeds meer nodig voor dezelfde werking
4. een ongewenste reactie bij een normaal gebruik

welke medicatiefouten worden er veel gemaakt?
(meerdere antwoorden mogelijk)

1. Te laat gegeven
2. Verkeerde cliënt
3. Te hoge of lage doseringen
4. Verkeerde combinaties

Wie heeft de bevoegdheid om medicatie uit te schrijven?

1. De arts
2. De verpleegkundige
3. De verzorgende
4. De apotheek

Wat doe je als eerste als er een medicatiefout is gemaakt?

1. Melden bij leidinggevende
2. MIC invullen
3. Huisarts/arts raadplegen
4. Onderzoeken waarom het fout gegaan is

De reden waarom iemand een medicijn voorgeschreven krijgt noemen we een:

1. contra-indicatie
2. indicatie

Voorbeeld van een symptoombestrijder is ......

1. Antibiotica
2. Hormonen
3. Pijnstiller
4. Maagmiddel

Medicatie die oraal of rectaal wordt ingenomen noemen we een ....... toediening

1. Enterale
2. Parenterale

Oraal betekent..

1. medicijnen via de anus
2. medicijnen via de huid
3. medicijnen via een injectie
4. medicijnen via de mond