Rechtsstaat §5 Is een staat met recht een rechtsstaat?

• Maatschappijleer
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

§2.5

Is een staat met recht een rechtstaat?

In deze les

     Je kunt beargumenteren welke keuze een regering maakt in het dilemma van de rechtsstaat,  als ze een noodtoestand afkondigt.

       Je kunt beredeneren waarom het lastig is om te bepalen of een staat een rechtsstaat is en waarom landen elkaars kritiek kunnen negeren.

Wat is een rechtsstaat ook alweer? (geef de vier kenmerken)

4 grondbeginselen
- aanwezigheid grondrechten
- machtenscheiding
- legaliteitsbeginsel
- onafhankelijke rechtspraak

Kenmerken rechtsstaat

De aanwezigheid van grondrechten.
Grondrechten zijn niet absoluut. Beperking hiervan is dus mogelijk

De machtenscheiding of Trias Politica.
De macht is verdeeld in drie verschillende machten die elkaar controleren. In Nederland is van volledige machtenscheiding echter geen sprake.

Het legaliteitsbeginsel.
1) de overheid moet zich aan de rechtsregels houden
2) je kunt alleen gestraft worden voor iets dat in de wet strafbaar gesteld is ten tijde van de overtreding

Onafhankelijke rechtspraak. Rechters worden voor het leven benoemt. Ze baseren hun uitspraak onder andere op de vier rechtsbronnen (zie volgende slide).

Noodtoestand

De overheid krijgt tijdelijk de bevoegdheid om slagvaardiger te handelen. Er hoeft dan minder rekening te worden gehouden met een aantal grondrechten.

Ook mag de regering zelf mensen berechten, zonder uitleg huiszoekingen doen, en mensen eerder afluisteren. 

Zoals vrijheid van godsdienst, vrijheid van meningsuiting en het betogingsrecht

Welke van de drie machten krijgt meer macht in de noodtoestand?

1. uitvoerende
2. wetgevende
3. rechterlijke

Noodtoestand in Turkije

Mislukte staatsgreep 2016

een deel van het leger wilde de president afzetten en de macht overnemen. De noodtoestand was noodzakelijk om een nieuwe coup te voorkomen en de orde te handhaven

Gevolgen voor mensenrechten

Ruim 160.000 mensen werden opgepakt en circa 150.000 ambtenaren ontslagen. Journalisten belandden in de gevangenis en kranten verboden

Raad van Europa

Turkije is lid van EU (evenals Rusland) en heeft dus het Europees Verdrag voor de rechten van de Mens moeten ondertekenen. 

Toch is er veel kritiek op naleving van de mensenrechten in deze landen. Burgers kunnen hun rechten afdwingen bij het Europees Hof voor de rechten van de Mens.

Oprichting van Raad van Europa

Na WOII was er behoefte aan een organisatie die zich zou bezighouden met het beschermen van de rechten van de mens en van de democratie

Vind jij dat de EU meer moet doen om mensenrechten in Turkije en Rusland te beschermen? Licht je antwoord toe.

Censuur en zelfcensuur

censuur

Hierbij controleert en corrigeert de overheid van te voren de berichten die gepubliceerd gaan worden

zelfcensuur

Journalisten schrappen zélf voor publicatie de meest kritische zinnen

We zien hier een spotprent over president Duterte
(Filipijnen) die de oorlog tegen drugscriminelen heeft geopend.
''ga je gang en vermoord hen maar''
Bijnaam: The punisher.

Duterte maakt een einde aan de rechtsstaat in de Fillipijnen.

waarom past dit gedrag niet in een rechtsstaat?

https:

Filmpje over de avondklok in Antwerpen.

mooie uitspraak: "het is de eerste keer sinds WOII"

Misschien nog even uitleggen wat een avondklok precies inhoudt en wat de regering ermee wil bereiken

Zou de Nederlandse regering over kunnen gaan tot het instellen van een avondklok

1. ja want de overheid moet in noodsituaties kunnen optreden
2. nee het is tegen de grondwet
3. nee dat is iets voor het buitenland
4. alleen in zeer uitzonderlijke gevallen

sinds 1996 zijn allerlei noodwetten verzameld in de wet

Coördinatiewet Uitzonderingstoestanden

ze kunnen een avondklok instellen, steden of provincies verboden gebied maken voor burgers. burgers te controleren, het instellen van een avondklok of het creëren van verboden gebieden,  voedseldistributie instellen,  het invoeren van dienstplicht

Ik vind de doodstraf een goed idee

1. eens
2. oneens

In de VS is de doodstraf in sommige staten nog gebruikelijk. Er worden zo'n 10 tot 99 executies per jaar. In 31 staten is de doodstraf nog toegestaan. In Texas zijn de meeste executies geweest. In Californië zitten op dit moment de meeste mensen in de dodencel.

Iran heeft de doodstraf maar executeert voornamelijk drugscriminelen

wit rusland is het enige Europese land dat daadwerkelijk de doodstraf uitvoert

in Rusland mag de doodstraf nog wel uitgevoerd worden maar men doet het niet

In China worden waarschijnlijk de meeste doodstraffen uitgevoerd. Maar door het regime wordt hier geen openheid over gegeven.

In Saudi Arabië worden mensen vaak d.m.v. onthoofding ter dood gebracht

de doodstraf past bij de rechtsstaat want......

1. rechters moeten hard optreden
2. de samenleving moet beschermd worden
3. het staat omschreven in de wet
4. dat is rechtvaardigheid voor de slachtoffers

Verjaring in Nederland

Overtreding: 3 jaar
Geld boete of < 3 jaar: 6 jaar
Meer dan 3 jaar: 12 jaar
Meer dan 8 jaar: 20 jaar
Meer dan 12 jaar: geen verjaring

Delict	Verjaring
Overtreding	3 jaar
Geldboete of < 3 jaar	6 jaar
Meer dan 3 jaar	12 jaar
Meer dan acht jaar	20 jaar
Meer dan 12 jaar	Geen verjaring

Delict	Verjaring
Overtreding	3 jaar
Geldboete of < 3 jaar	6 jaar
Meer dan 3 jaar	12 jaar
Meer dan acht jaar	20 jaar
Meer dan 12 jaar	Geen verjaring

Delict	Verjaring
Overtreding	3 jaar
Geldboete of < 3 jaar	6 jaar
Meer dan 3 jaar	12 jaar
Meer dan acht jaar	20 jaar
Meer dan 12 jaar	Geen verjaring

Delict	Verjaring
Overtreding	3 jaar
Geldboete of < 3 jaar	6 jaar
Meer dan 3 jaar	12 jaar
Meer dan acht jaar	20 jaar
Meer dan 12 jaar	Geen verjaring

Delict Verjaring Overtreding 3 jaar Geldboete of < 3 jaar 6 jaar Meer dan 3 jaar 12 jaar Meer dan acht jaar 20 jaar Meer dan 12 jaar Geen verjaring Delict	Verjaring
Overtreding	3 jaar
Geldboete of < 3 jaar	6 jaar
Meer dan 3 jaar	12 jaar
Meer dan acht jaar	20 jaar
Meer dan 12 jaar	Geen verjaring

Oneerlijke rechtspraak

Klassenjustitie

Borgtocht

Verjaring

Burgers kunnen na een aantal jaren niet meer vervolgd worden voor bepaalde misdrijven. Dit draagt bij aan rechtszekerheid maar er kan ook misbruik van gemaakt worden door expres procedures op te rekken.

In de VS kan je op borgtocht vrijkomen in afwachting van de rechtszaak. Rijke mensen kunnen dit betalen, arme mensen niet

Dit is het fenomeen dat mensen met een donkere huidskleur of mensen met een lagere sociaal economische positie een hogere straf opgelegd krijgen door de rechter. Dit is in strijd met het gelijkheidsbeginsel

Nederland borgtocht?

De rechter kan de hoogte van het bedrag aanpassen naar de draagkracht van de verdachte. 

Dilemma

Grondrechten bieden burgers vrijheden zodat ze hun stem kunnen laten horen. Maar elk land worstelt met de vraag hoeveel vrijheid aan burgers gegeven kan worden zonder dat diezelfde rechtsstaat daaronder te lijden heeft

https:

wie beslist of een politieke partij verboden wordt?

1. de regering
2. de koning
3. de tweede kamer
4. de rechter

Corruptie

Hierbij worden ambtenaren omgekocht om bijvoorbeeld een bepaalde vergunning af te geven of zelfs vervolging te voorkomen
Corruptie kun je zien als je misbruiken van macht voor persoonlijk gewin

corruptie is een andere bedreiging voor de rechtsstaat die in alle landen in meer of mindere mate voorkomt.

00:06

welke vorm van corruptie bedoeld Geert Wilders?

1. de rechters zijn omgekocht
2. de rechter helpt zijn vriendjes uit de politiek
3. de rechter heeft zelf belang bij een veroordeling

Wat is het minst corrupte land?

1. Nederland
2. Verenigde Staten van Amerika
3. Denemarken
4. Italie

Denk jij dat er corruptie voorkomt in Nederland?

1. Nee
2. Ja, maar heel sporadisch
3. Ja, regelmatig
4. Weet niet

Opdracht

Op de volgende slide kun je klikken. Dan kom je op de site van Transparency International.
1) waar staat Nederland?
2) kies een land uit dat lager op de lijst staat
3) zoek concrete bewijzen waarom dit land lager scoort

https:

Lezen en maken

Lees de tekst van paragraaf 2.5 en maak de opdrachten erbij volgens je planner