K.A De ontwikkeling van het Jodendom en christendom als de eerste monotheïstische godsdiensten

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Koninkrijk?

De stadstaat Rome is ooit een koninkrijk geweest,

hoewel daar erg weinig over bekend is.

En of het verhaal van Romulus en Remus waar is....?

In 117 na Christus was het Romeinse Rijk op zijn grootst. 

In 63 v. Chr. veroverden de Romeinen de streek Palestina. Hier woonden vooral joden. Zij geloven in één god. Dit heet: monotheïsme (monos=enkel, theos=god).

De joden geloofden dat een verlosser hen zou bevrijden van al het kwaad, dus misschien ook wel van de Romeinen.

Romeinen geloven in meerdere goden. Dit heet: polytheïsme (poly=meer, theos=god). Overwonnen volken mogen hun eigen goden houden, zolang ze de belangrijkste Romeinse goden ook vereren. De Romeinen nemen op hun beurt ook weer Goden van andere volken over.

Romeinse overheersing: de joden raken verstrooit over de wereld (diaspora)

Onder leiding van Mozes trekken ze terug naar het Beloofde Land

926 v.C. valt het Koninkrijk uiteen, een deel ging Judea heten.

Koninkrijk Israël, met o.a. Koning Saul, David en Solomo.

Op de berg Sinaï ontvangt Mozes de Tien Geboden

Onder farao Ramses II werkten de ze onder slavernij.

Zijn nakomelingen trekken weg uit Kanaän en gaan naar Egypte

God stuurt Abraham naar het Beloofde Land, Kanaän (Israël)

Joden in het Romeinse Rijk

Jodendom

- Het jodendom is een geloof en politieke eenheid

- De joden bouwen een tempel op de Tempelberg 

- JHWH

- volgens de joden zou er een Messias komen

Jezus van Nazareth

• Jezus is een Joodse man die rondreist in de streek Palestina en vertelt dat God goede mensen beloont en slechte mensen straft.
• Jezus krijgt veel aanhangers. 
• De Romeinen vinden hem daarom gevaarlijk. Ze nemen hem gevangen en kruisigen hem, de straf voor een opstandige slaaf.

Christenen

• De volgelingen van Jezus noemen zichzelf christenen. 
• Deze naam komt van Christus, dat 'gezalfde' betekent.  
• Jezus wordt door zijn volgelingen zo genoemd. 
• Zij geloven in de woorden die Jezus (via zijn leerlingen) aan hen heeft gegeven: 'Iedereen is gelijk voor God en voor ieder goed mens is er een plek in de hemel'.

Christenen in het Romeinse Rijk

• Het Christendom verspreidt zich snel in het Romeinse Rijk. 
• De goede wegen en de aantrekkingskracht van het geloof (gelijkheid in de hemel, mysterieus en interessant) zorgen ervoor dat veel mensen christen worden.

Christenen gebruikten zelden het kruis als symbool. Ze gebruikte liever het Chi Rho-teken: de eerste twee letters van de naam Christus in het Grieks. De twee letters naast het teken zijn de alpha (α) en de omega (Ω): de eerste en laatste letter van het Griekse alfabet. Hiermee gaven ze aan dat Jezus het begin en het einde was.

Romeinen en Jezus

- De Romeinse samenleving was hiërarchisch van aard. 

- Naast goden ook belangrijke keizerscultus 

- Gelijkheid prediken is een aanval

op de status quo

Christenen in het Romeinse Rijk

Het Christendom verspreidt zich snel in het Romeinse Rijk. 

De goede wegen en de aantrekkingskracht van het geloof 

zorgen ervoor dat veel mensen christen worden.

De verspreiding van het Christendom in het Romeinse Rijk.

Verspreiding rond het jaar 75.

Verspreiding rond het jaar 200.

Verspreiding rond het jaar 300.

Verspreiding rond het jaar 400.

Christenvervolging

• Maar christen zijn in het Romeinse Rijk is levensgevaarlijk! 
• Net als het Jodendom geloven de christenen maar in één god, en dat is niet de Romeinse keizer!

• De Romeinse keizers laten daarom de christenen vervolgen en doden...
  

Onder sommige Romeinse steden bevonden zich catacomben waarin christenen (maar ook Joden) hun doden begroeven.

Veel van deze catacomben zijn mooi versierd met christelijke muurschilderingen.

De catacomben werden soms ook gebruikt voor kerkdiensten, omdat het boven de grond te gevaarlijk was om openlijk voor je geloof uit te komen.

Rond het jaar 100 schreef de Romeinse historicus Tacitus:

‘In 64 was er een grote brand: de helft van Rome 

brandde af.  Al gauw werd verteld dat keizer Nero 

de brand had laten aansteken, omdat hij ruimte nodig 

had voor een nieuw paleis. Daarom gaf Nero de 

christenen de schuld. Hij liet hen zwaar straffen.

Zo kregen zij beestenvellen aangetrokken om door 

wilde honden verscheurd te worden, of ze werden 

gekruisigd, of ze werden door vuur gedood: aan het 

eind van de dag werden ze aangestoken om te dienen 

als straatverlichting.’

Bloei en ondergang

-Eenheid in het rijk door stevige greep op de kerk

1453: einde Oost-Romeinse Rijk door val Constantinopel.

Constantinopel wordt Istanbul

Constantijn de Grote

• Christenen zijn ruim 3 eeuwen vervolgd in het Romeinse Rijk. 
• Door Constantijn de Grote komt daar een einde aan:  kort voor een veldslag zou hij in een visioen een teken hebben gezien met daarbij geschreven de woorden dat de god van de christenen hem de zege belooft. 
• Hij won de veldslag en werd christen...

Constantijn de Grote ziet een christelijk teken. Gravure uit de 17e eeuw.

• ...vermoedelijk was de werkelijkheid iets anders: er braken steeds meer rellen uit tussen christenen en Romeinen. 
  

• Constantijn bedacht de oplossing: godsdienstvrijheid voor de christenen. 
  
• Hij werd zelf pas christen vlak vóór zijn dood.
  

Een standbeeld van Constantijn de Grote, of eigenlijk Flavius Valerius Aurelius Constantinus. De naam 'de Grote' heeft niets te maken met zijn lengte of het feit dat hij een goede keizer was. Het is een titel die de christelijke kerk aan hem heeft gegeven voor zijn bijdrage aan het christendom.

Staatsgodsdienst

• In 380 gebeurt er iets bijzonders: keizer Theodosius verplicht iedereen om christen te worden. 
• Het christendom wordt staatsgodsdienst en alle andere godsdiensten worden verboden. 
  
• Iedereen die niet christen is wordt vervolgd en hij verbiedt de Olympische Spelen, omdat ze niet christelijk zijn.
  

Romeinse munt met het hoofd van Theodosius I de Grote

De vormentaal van de Grieks-Romeinse cultuur gaat over in het christendom 

Hoe is het christendom ontstaan?

1. Joden gingen Jezus Christus volgen en zagen hem als de zoon van God die alle mensen zou verlossen.
2. Het christendom is niet ontstaan, het bestond al.
3. Het christendom heeft het Jodendom vervangen, het was een soort verbeterde versie daarvan.
4. Het christendom is bedacht door de Romeinen om het Jodendom tegen te houden.

Hoe komt het dat vooral arme mensen christen werden?
(er kunnen meerdere antwoorden goed zijn)

1. De christenen zorgden ervoor dat arme mensen omgekocht werden. Als zij christen zouden worden, kregen ze een groot geldbedrag.
2. Rijke mensen hadden een betere opleiding gehad. Daarom geloofden ze de dingen die de christenen vertelden, niet zo makkelijk.
3. In de Romeinse maatschappij bestond er veel ongelijkheid. In de ogen van God was iedereen gelijk.
4. Christenen geloven dat je in de hemel komt als je goed geleefd hebt. Arme mensen hadden een zwaar leven. Zij vonden het fijn dat er na de dood een prettiger leven zou komen.

Waarom werden de Christenen aanvankelijk vervolgd in het oude Rome?

1. De Romeinen verboden alle monotheïstische godsdiensten
2. De christenen pasten zich in het begin niet goed aan aan de Romeinse samenleving
3. De Romeinen hadden een hekel aan buitenlanders
4. Van de Romeinen mocht je niet in andere goden geloven dan in de Romeinse goden.

Noem een verschil tussen het jodendom en het christendom

1. Voor de christenen is Jezus de verlosser, voor de joden niet.
2. De christenen werken niet met het oude testament, de joden wel
3. De christenen geloven in één god, de joden in meerdere goden.
4. Het christendom is veel ouder dan het jodendom

E. Volgelingen van Jezus Christus stichten het Christendom.

D. Keizer Constantijn geeft de Christenen godsdienstvrijheid.

C. Het Christendom verspreidt zich tot in Rome.

B. Het Christendom wordt Romeins staatsgodsdienst; andere geloven werden verboden.

A. De Romeinen verbieden het Christendom

Plinius was geen fanatiek christenvervolger. Waaruit blijkt dat? Gebruik bronelementen.

Welke redenen om de christenen te vervolgende kun je in deze brieven ontdekken?

Waarom waren de Romeinen tegenover de meeste godsdiensten wel verdraagzaam, maar lange tijd niet tegenover het Christendom? Haal argumenten uit de bron.

Leg aan de hand van deze drie bronnen uit hoe het Christendom zich binnen het Romeinse Rijk ontwikkelde.

Gebruik bron 1.
Uit deze bron kun je afleiden dat Babylonië omstreeks 1780 voor Christus
een vroeg-stedelijke samenleving is.
2p
Kies twee van deze wetten en geef per wet aan waardoor deze aangeeft
dat er al sprake is van een vroeg-stedelijke samenleving.

In het begin van de vierde eeuw voor Christus werd in Athene de regel
ingevoerd dat de burgers voor het bijwonen van de volksvergadering
presentiegeld kregen. Dit wordt beschouwd als een belangrijke stap in het
democratiseringsproces in de Atheense stadstaat.
2p 2 Leg dit uit.

Gebruik bron 1. (Zie volgende slide)
Een bewering:
Het gebruik van het kleroterion beschermt de democratie van Athene.
2p 2 Leg dit uit.

Het christendom ontstond in de Romeinse provincie Judea (tegenwoordig Israël/Palestina) en verbreidde zich daarna.

Leg uit welk verband er bestond tussen het Romeinse imperium en de
verbreiding van het christendom.

Gebruik bron 5

De Gallische hoofdman in bron 5 ziet een duidelijk verschil tussen het

optreden van de Germanen en het optreden van de Romeinen. Dit verschil

vormt een verklaring voor de verspreiding van de Romeinse cultuur.

bron 5

De Romeinse veldheer Julius Caesar beschrijft zijn veldtocht in Gallië. In zijn

boek geeft hij weer wat een Gallische hoofdman zegt bij het beleg van Alesia

in 52 voor Christus

Eens is Gallië geplunderd door Germanen die, toen zij op zoek waren naar

nieuw land, ons ernstig hebben geteisterd. Maar toen zij weer weggingen, lieten

zij ons onze rechten, wetten, akkers en onze vrijheid. Maar de Romeinen

worden uitsluitend door hebzucht voortgedreven. Alles willen ze hebben.

Hebben ze eenmaal gehoord van roemruchte strijders, dan willen ze op hun

akkers en in hun steden wonen en hun een eeuwigdurende slavernij opleggen.

Dit is hun enige manier van oorlog voeren. (…) Kijk naar Zuid-Frankrijk - eens

ook Gallië -, dat gemaakt is tot Romeinse provincie en nu als een slaaf voor

altijd zucht onder andere wetten, een ander recht en ander gezag.

Leg dit uit door
− aan te geven op welke manier de Germanen zich gedroegen tegenover de Galliërs en
− aan te geven op welke manier de Romeinen zich gedroegen tegenover de Galliërs en
− daarmee een verklaring te geven voor de verspreiding van de Romeinse cultuur.

Hier kun je eventueel de examenvraag van de vorige slide beantwoorden

Hier kun je eventueel de examenvraag van de vorige slide beantwoorden

Hier kun je eventueel de examenvraag van de vorige slide beantwoorden

Hier kun je eventueel de examenvraag van de vorige slide beantwoorden

Hier kun je eventueel de examenvraag van de vorige slide beantwoorden

Hier kun je eventueel de examenvraag van de vorige slide beantwoorden