workshop mavo 4 Samenvatting Ordening en evolutie mavo 3

• Biologie
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 3

planning

- Herhaling hoofdstuk

  ordening en evolutie

-Vooruitblik ( gedrag)

-Afsluiten

Ordening en evolutie

Klas 3 TL

Indeling organismen

We letten bij het ordenen op overeenkomstige kenmerken

Eerste deling: Domeinen:

-Archaea (eencelligen: lijken op bacteriën maar hebben bijzondere 

 eigenschappen)
-Eukaryoten (meercelligen: planten, dieren, schimmels en protisten)
-Bacteriën (eencelligen)

Verder verdelen

Domeinen

Rijken

Stam

Klasse

Orde

Familie
geslacht

Soort

Ras

Soorten en rassen

Dezelfde soort: kunnen onderling voortplanten en vruchtbare 

                                 nakomelingen krijgen

Ras: een groep binnen een soort met bepaalde 

          overeenkomstige kenmerken

Voorbeeld:
Soort: Hond
Ras: labrador, herder, chow chow enz. 

De evolutietheorie

De evolutietheorie is vanaf de 18e eeuw ontwikkeld door Charles Darwin. 

De theorie is niet te bewijzen. Er zijn wel veel feiten die de theorie ondersteunen. 

De feiten zijn de argumenten voor de evolutietheorie. 

De evolutietheorie gaat uit van:

- variatie in genotypen 

- natuurlijke selectie

- het ontstaan van nieuwe soorten

Variatie in genotype

• Geslachtelijke voortplanting > nieuwe genotypen

• Nieuwe genotypen > Nieuwe fenotypen

survival of the fittest

Natuurlijk selectie 

* de best aangepaste

* beste schutkleur

*de snelste/grootste/ langste

Het ontstaan van nieuwe soorten

Wanneer soorten van elkaar gescheiden raken en de leefomgeving verandert

Argumenten voor evolutietheorie

• Fossielen
  
• Rudimentaire organen
• Overeenkomsten in:
  

-DNA, eiwitten en fenotypen

-Embryonale ontwikkeling
-Bouw

Fossielen

zachte delen verdwijnen

harde delen

verstenen

Rudimentaire organen

Overeenkomsten

Alle dieren, dezelfde cellen

Processen in organismen werken hetzelfde (verbranding bijvoorbeeld)

De opbouw van sommige stoffen is in veel organismen hetzelfde (DNA en eiwitten)

De ontwikkeling van leven op aarde

Wat moet je weten:

• de geologische tijdschaal kunnen aflezen
• weten welke levensvormen als eerste kwamen en welke hierna kwamen
• Evolutionaire stambomen kunnen aflezen

Geologische tijdschaal

Wetenschappers hebben onderzoek gedaan naar de geschiedenis van het leven op aarde. 

De geschiedenis van het leven
op aarde is verdeeld in tijdperken en periodes
 

Deze hoef je niet te kennen, maar je moet een afbeelding als deze wel af kunnen lezen!

stambomen en verwantschap

Kenmerken

*Bacterie is eencellig, voortplanting vindt plaats door deling

*Schimmel is een- of meercellig
(schimmeldraden en paddestoel)

voortplanting vindt plaats door

deling (eencellig) 

of sporen (meercellig)

Nuttig of schadelijk?

Nuttig:

+  bacteriën en schimmels zijn reducenten dus ruimen op

+ bacteriën zorgen voor een goede balans in je darmen
+ bacterien en schimmels worden gebruikt in de biotechnologie, ze maken 
   yoghurt, alcohol (gist) en rijzen je brood
+ sommige schimmels zijn eetbaar

Schadelijk:

-  laten voedsel bederven
-  kunnen een schimmelinfectie of bacteriële infectie veroorzaken

Indeling in het plantenrijk

* Mossen

* Paardenstaarten

* Varens

* Zaadplanten (naaktzadigen en bedektzadigen)

Mossen

- Sporen ontstaan in sporendoosjes

Paardenstaarten

- sporen ontstaan in sporenvormende orgaantjes aan het uiteinde van de stengels

Varens hebben sporenhoopjes

Zaadplanten

• Wortels, stengels, bladeren
• Wel bloemen
• Voortplanting door zaden

Zaadplanten

• Naaktzadigen

        - Zaden tussen de schubben (kegels)

        - Bladeren meestal naaldvormig

• Bedektzadigen

        - Zaden in vruchten

        - Bladeren niet naaldvormig

sporenplanten

Symmetrie

Dieren zijn

- niet symmetrisch

- tweezijdig symmetrisch

- veelzijdig symmetrisch

Uitwendig skelet

Inwendig skelet

Sponzen

Kenmerken:

- niet symmetrisch

- skelet van stevige hoornstof

   tussen de cellen

- zitten meestal vast op de 

   bodem van de zee

holtedieren

Kenmerken:

- veelzijdig symmetrisch

- meestal geen skelet

- leven in water

- vangen hun prooi met 

   tentakels

Wormen

• tweezijdig symmetrisch
• geen skelet
• lichaam is lang en dun
  

Stekelhuidigen

Kenmerken:

- veelzijdig symmetrisch

- inwendig skelet (kalk)

- de huid is bedekt met stekels 

   of knobbels

- leeft op debodem van de zee

Zee-egel

Zeester

Zeekomkommer

Weekdieren

Kenmerken:

- Tweezijdig symetrisch

- Meestal een schelp of huisje

   als skelet

Inktvis

Naaktslak

Mossel

Geleedpotigen

Kenmerken:

- tweezijdig symetrisch

- uitwendig skelet in de vorm van 

   een pantser

- vervellen 

1   insecten (6 poten)

2  spinachtigen (8 poten)

3  kreeftachtigen (10-14 poten)

4  Duizendpoten (heel veel)

Insect

6 poten

1

Spinachtigen

8 poten

2

Kreeftachtigen

10  poten

3

Veel potigen

veel poten (meer dan 10)

4

segmenten

Gelede poten

Poten zijn opgebouwd uit stukjes:

de leden

Gewervelden

Kenmerken:

- tweezijdig symetrisch

- inwendig skelet

1:   vissen 

2:  reptielen

3:  amfibiën

4:  vogels

5:  zoogdieren

kenmerken voor de indeling van gewervelden

- huid

- lichaamstemperatuur

- ademhalingsorganen

- voortplanting

- milieu

Determineren

Organismen die je niet kent, kun je in een domein, rijk, stam of klasse plaatsen door op de kenmerken te letten. 

Determineren is achter de naam van een organisme komen met behulp van een determineertabel of een zoekkaart.

vragen ?
of iets dan je nog extra
uitgelegd wil hebben