Hoofdstuk 2: Rivieren

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

Hoofdstuk 4: Rivieren

Sleep het juiste begrip naar de juiste afbeelding

Waterscheiding

Stroomgebied van de Rijn

Bovenloop

Stroomstelsel

Stroomgebied van de Maas

Stroomgebied Rijn & Maas

Waar krijgen de Maas en de Rijn hun water vandaan?

Leg uit waarom er rond de rivier het
minste neerslag valt, terwijl er omheen
juist veel neerslag valt.

Stroomgebieden in Europa

Verbind de juiste begrippen met de juiste afbeelding

Lengteprofiel

Middenloop

Benedenloop

Dwarsprofiel

Verhang & Verval

Verval: Daling over heel de rivier

Verhang: Daling rivier per km

Vb: River is 1000 km lang: rivier daalt 2000 meter

Verval = 2000 m

Verhang = 2000/ 1000 = 2 meter per km

Laatste 100 km daalt de rivier nog maar 10 meter: Verhang?

verhang = 10/100 = 10 cm per km

Verbindt de begrippen met de omschrijving

Dwarsdoorsnede van een rivier op een bepaalde plek.

Het gedeelte van een rivier dicht bij de monding.

Het gedeelte van een rivier tussen de bovenloop en de benedenloop.

Het verval van een rivier, gemeten in meters per kilometer.

Het hoogteverschil tussen twee punten langs een rivier.

Doorsnede in de lengterichting van de rivier.

Gebied dat zijn water afvoert via één hoofdrivier met zijn zijrivieren.

Het stelsel van de hoofdrivier en zijn zijrivieren.

De grens tussen twee stroomgebieden.

lengteprofiel

verval

verhang

middenloop

benedenloop

dwarsprofiel

Stroomgebied

Stroomstelsel

Waterscheiding

Debiet

De hoeveelheid water die een rivier op een bepaald moment per tijdseenheid afvoert (meestal gemeten in m3 per seconde).

Wat is niet van invloed op het debiet van de rivier?

1. Temperatuur in het stroomgebied
2. De snelheid van het stromen van de rivier
3. Natuurgebieden in het stroomgebied
4. Neerslag in het stroomgebied

Waardoor verandert het debiet door het jaar?
Veranderingen in de:

1. Temperatuur in het stroomgebied
2. Hoeveelheid sneeuw in het stroomgebied
3. Vegetatie in het stroomgebied
4. Neerslag in het stroomgebied

Regiem

De verdeling van de afvoer van water (debiet) over het jaar.

Wordt beïnvloed door:

- Warmte (verdamping)

- Seizoen (vegetatie)

- Smeltwater (Mei/Juni)

- Neerslagverandering 

(geldt niet voor Rijn/Maas!)

Piekafvoer

Stel: het regent een tijd in Duitsland

Na een tijd komt al dat water in de Rijn

Waardoor de waterafvoer stijgt

--> Piekafvoer: De maximale afvoer van een rivier tijdens perioden met veel neerslag en/of smeltwater.

Stel: Er zijn veel bossen in het stroomgebied van een rivier. Welke gevolgen heeft dit voor de piekafvoer?

Vertragingstijd:

De tijd tussen het vallen van neerslag en de afvoer ervan door de rivier.

Voorbeeld: overstroming 1995

Stel: in een stroomgebied van een rivier is er sprake van verstedelijking. Welke gevolgen heeft dit voor de vertragingstijd en piekafvoer?

Let op:

Door ontbossing / verstedelijking:

Wordt het water niet vastgehouden

En komt direct in de rivier

Korte vertragingstijd

Hoge piekafvoer

Examen 2022 TV2:
Geef voor elk van de uitspraken aan of die juist of onjuist is.

Examen 2022 TV2:
Bij het berekenen van de scenario's (zie bron) is rekening gehouden
met zowel absolute als relatieve zeespiegelstijging.
Geef aan waarom in Nederland juist ook met relatieve zeespiegelstijging
rekening gehouden wordt.

Examen 2022 TV2:
Een bijkomend probleem van zeespiegelstijging is verzilting in het westen
van Nederland.
Leg uit dat in het westen van Nederland verzilting vooral in de zomer
optreedt.
Je uitleg moet een oorzaak-gevolgrelatie bevatten.

Examen 2022 TV2:
Gebruik de bron.
In bron 19 staan vier toekomstscenario’s voor Nederland weergegeven.
Geef
- het scenario dat voor Nederland het gunstigste is;
- twee manieren waarop de Nederlandse overheid dit scenario kan
bereiken.

Les 3: Waterbeleid

Moeilijkheid: Lage rivierstanden (zomer) vs hoge rivierstanden (winter)

- Veendijken drogen uit (dus instabiel!)

- Binnenvaartschepen minder volgeladen (want; minder diepgang) --> Meer schepen nodig om dezelfde hoeveelheid producten te vervoeren --> drukker

- Elektriciteitscentrales hebben minder koelwater --> minder elektriciteit

- Minder water voor landbouw

- Door verdamping lage grondwaterstand

Waterbeleid

Niet zozeer het stroomstelsel is belangrijk

Maar het gehele stroomgebied!

--> Samenwerking met andere landen noodzakelijk!

Rijnconferentie (1998):

- Afname schaderisico

- Verlaging hoogwaterstand

- Verbetering voorspellingen

- Vergroting overstromingsrisico-

bewustzijn (voorlichting)

https:

waterinfo.rws.nl

Drietrapsstrategie

1 Vasthouden (binnendijks)

2 Bergen (buitendijks)

3 Afvoeren

Programma "Ruimte voor de Rivier"

Om overstromingen tegen te gaan:

"Ruimte voor de rivier"

Letterlijk: Meer ruimte voor de rivier:

- Rivier moet breder / dieper worden

  - Rivierbedverruiming

  - Verdieping (zomerbed)

  - Kribverlaging

  - Uiterwaardvergraving en verbreding (dijkverlegging) 

  - Nevengeulen 

  - Obstakels verwijderen

  - Noodoverloopgebieden

- Dijkverzwaring (verhoging en 

verbreding)

Gebruik de bron. In de twintigste eeuw is het overstromingsrisico langs de Neder-Rijn toegenomen. Het veranderde bodemgebruik in het stroomgebied van de Neder-Rijn en een verandering van het klimaat zijn hiervan belangrijke oorzaken.
Geef
- een verandering van het bodemgebruik in het stroomgebied van de
Neder-Rijn waardoor het overstromingsrisico is toegenomen;
- een verandering van het klimaat waardoor het overstromingsrisico is
toegenomen.

Gebruik de bron.
In het gebied Meinerswijk zijn maatregelen genomen om bij hoogwater
de waterstand in de Neder-Rijn te verlagen.
Noteer twee van deze maatregelen uit bron 1 op je antwoordblad.
Geef voor elke maatregel aan waardoor de waterstand in de Neder-Rijn lager wordt.

De maatregelen die zijn genomen in het gebied Meinerswijk zorgen niet alleen bij Arnhem voor een lager overstromingsrisico. Door deze maatregelen is het overstromingsrisico langs de hele Neder-Rijn lager geworden.
Leg uit dat door de maatregelen in het gebied Meinerswijk het overstromingsrisico langs de hele Neder-Rijn lager is geworden. Je uitleg moet een oorzaak-gevolgrelatie bevatten.

In Zuidoost-Brabant stromen enkele kleine beken zoals de Aa, de
Astense Aa en de Dommel. Deze beken behoren tot het stroomgebied van een van de grote Nederlandse rivieren.
Geef aan
- welke grote Nederlandse rivier dat is;
- of deze grote Nederlandse rivier een regenrivier, een gletsjerrivier of
een gemengde rivier is.

VWO 2022 TV3

2022 TV3 (vwo)
Door het veranderen van het klimaat heeft Nederland vooral in het voorjaar en in de zomer steeds vaker te maken met droogte.
Geef twee gevolgen van het warmer wordende klimaat waardoor in Nederland vooral in het voorjaar en in de zomer droogte ontstaat.

Gebruik bron 16 en het kaartenkatern.
In Nederland worden oplossingen bedacht voor het bestrijden van het droogteprobleem, zoals de ‘Nationale Gieter’. Hierbij wordt een strategische zoetwatervoorraad onder de Veluwe opgeslagen.
Geef
- twee gebiedskenmerken van de Veluwe waardoor het gebied geschikt is voor een strategische zoetwatervoorraad;
- de naam van een ander gebied dat al als strategische zoetwatervoorraad wordt gebruikt.

Gebruik bron 16.
Het plan van de ‘Nationale Gieter’ past goed binnen het integraal waterbeleid.
Geef twee redenen waarom het plan van de ‘Nationale Gieter’ goed past binnen het integraal waterbeleid.

Gebruik bron 17.
Op steeds meer locaties in Nederland ontstaan kleinschalige initiatieven waarbij oplossingen worden gezocht voor het droogteprobleem. Een van deze initiatieven is de ‘Waterhouderij Walcheren’.
Beredeneer waarom juist akkerbouwers dit initiatief hier genomen hebben.

Huiswerk

Magister

Maar: niet alleen gevaar water van belang

Bij maken beleid: Hoe "belangrijk" is de regio?

- Economisch perspectief: belangrijke gebieden / steden / veel bewoners

Overstromingsrisico als kansberekening:

1x in de 250 jaar

1x in de 10.000 jaar 

Maar: 1x in de 10.000 jaar kost ook veel meer geld!

t

t