H2 SE-training zonder vragen

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo
• Leerjaar 4

SE-Training

De Eerste Wereldoorlog

In de 19e eeuw was er veel nationalisme in Europa. 

Dat is dat je trots bent op je volk, land, taal en cultuur.

Dit had grote gevolgen voor Duitsland en het Turkse Rijk. 

Leerdoel:

Je kan beschrijven dat door nationalisme en modern imperialisme de spanningen in Europa groter werden.

Begrippen:

nationalisme

modern imperialisme

§2.1

Oorzaken van de oorlog

A

DeBoze burgers

Nieuwe grenzen

• Tot 1871 bestond er niet één Duitsland, maar een verzameling kleine staatjes.

• In 1871 werd uit die staatjes het Duitse Keizerrijk gesticht. Dit versterkte de nationalistische gevoelens van de Duitsers.

• Duitsland was in één klap het machtigste land van Europa. En daarmee de grootste vijand van Frankrijk, Groot-Brittannië en Rusland.
  
  
• Daarnaast wilde Duitsland koloniën hebben in Afrika en Azië. Dit past bij het modern imperialisme 

§2.1

Oorzaken van de oorlog

A

DeBoze burgers

Nieuwe grenzen

• Het tegenovergestelde gebeurde met het Turkse Rijk. 
  
  
• Dit rijk was verzwakt. Volken op de Balkan wilden hun eigen staat hebben. 
  
  
• 1878: Servië maakt zich los van het Turkse Rijk
  
  
• 1878: Bosnië maakt zich los van het Turkse Rijk. Wordt direct daarna ingenomen door Oostenrijk-Hongarije. 
  
  
• In Bosnië woonden veel Serviërs. Zij willen juist bij Servië horen. Gevolg: spanningen op de Balkan. 

§2.1

Oorzaken van de oorlog

A

DeBoze burgers

Nieuwe grenzen

De industrialisatie van de 19e eeuw zorgde voor veranderingen in de oorlogsvoering:
 

• Fabrieken maakten sneller en meer wapens, waardoor legers konden groeien. 
  
  
• Uitvinders kwamen met nieuw soort wapens: gifgas, mitrailleurs, tanks, onderzeeërs, vliegtuigen.

Leerdoel:

Je kan uitleggen dat door militarisme en een wapenwedloop de spanningen in Europa groter werden.

Begrippen:

militarisme

wapenwedloop

§2.1

Oorzaken van de oorlog

B

DeBoze burgers

Nieuwe wapens

Begin 20ste eeuw was er veel militarisme: oorlog was iets goeds. Oorlog was een juiste manier om een conflict op te lossen. 

Daarom wilden Europese landen een groter leger het grootste leger hebben. Er ontstond een wedstrijd welk land de meeste en beste wapens had. Deze wedstrijd noem je een wapenwedloop. 

Vooral het streven van Duitsland om koloniën te hebben was een grote aanleiding hiervoor.

§2.1

Oorzaken van de oorlog

B

DeBoze burgers

Nieuwe wapens

Rond 1900 waren er spanningen in Europa:

• Nationalisme
• Modern Imperialisme
• Militarisme
• Wapenwedloop
• Bondgenootschappen

Leerdoel:

Je kan uitleggen dat door het sluiten van bondgenootschappen de spanningen in Europa groter werden.

Begrippen:

bondgenootschappen

centralen

geallieerden

§2.1

Oorzaken van de oorlog

C

DeBoze burgers

Nieuwe bondgenoten

 

tweefrontenoorlog

Van Schlieffenplan

Centralen	Geallieerden
Duitsland	Rusland
Oostenrijk-Hongarije	Frankrijk
Turkse Rijk	Groot-Brittannië
Italië (stapte in 1914 over naar de geallieerden)	VS (vanaf 1917)

Bondgenootschappen:
verplicht om elkaar te helpen bij oorlog

§2.1

Oorzaken van de oorlog

C

DeBoze burgers

Nieuwe bondgenoten

Centralen	Geallieerden
Duitsland	Rusland
Oostenrijk-Hongarije	Frankrijk
Turkse Rijk	Groot-Brittannië
Italië (stapte in 1914 over naar de geallieerden)	VS (vanaf 1917)

Bondgenootschappen:
verplicht om elkaar te helpen bij oorlog

§2.1

Oorzaken van de oorlog

C

DeBoze burgers

Nieuwe bondgenoten

Duitsland lag tussen twee vijanden in. Ten oosten lag Rusland, ten westen las Frankrijk.

Duitsland wilde voorkomen dat het zou belanden in een tweefrontenoorlog. Daarbij zou Duitsland zowel in het oosten als in het westen moeten vechten.

§2.1

Oorzaken van de oorlog

C

DeBoze burgers

Nieuwe bondgenoten

Generaal Von Schlieffen bedacht een plan:

• Rusland heeft een groot leger, maar veel tijd nodig om te mobiliseren.
   
• Daarom eerst snel Frankrijk verslaan door via België de Fransen in de rug aan te vallen.
  
  
• Dit plan heet het Von Schlieffenplan 

§2.1

Oorzaken van de oorlog

C

DeBoze burgers

Nieuwe bondgenoten

Op 28 juni 1914 brengt Frans Ferdinand, de troonopvolger van Oostenrijk-Hongarije, een bezoek aan Sarajevo (hoofdstad van Bosnië).

Hij wordt daar vermoord door Gavrilo Princip. Hij was een Servische nationalist die de
Oostenrijkers uit Bosnië en
Servië wilde verdrijven.

Leerdoel:

Je kan de aanleiding van de Eerste Wereldoorlog noemen en beschrijven hoe een oorlog op twee fronten ontstond.

§2.2

Het verloop van de oorlog

A

DeBoze burgers

De oorlog begint

De aanslag was de aanleiding (directe oorzaak) van de Eerste Wereldoorlog:

• Een maand na de aanslag op Frans Ferdinand verklaarde Oostenrijk-Hongarije de oorlog aan Servië
• Rusland kwam zijn bondgenoot Servië te hulp en verklaarde de oorlog aan Oostenrijk-Hongarije
• Duitsland hielp zijn bondgenoot Oostenrijk-Hongarije en verklaarde de oorlog aan Rusland en Frankrijk
• Duitsland deelde de eerste klap uit en viel Frankrijk binnen: de Eerste Wereldoorlog was begonnen
• Engeland schoot bondgenoot Frankrijk te hulp.

§2.2

Het verloop van de oorlog

A

DeBoze burgers

De oorlog begint

Het Von Schlieffenplan mislukte:

• De opmars in het westen liep vast: de Belgen, Fransen en Engelsen vochten erg hard terug
• Rusland mobiliseerde sneller dan verwacht.
• Duitsland komt toch in een tweefrontenoorlog terecht.

§2.2

Het verloop van de oorlog

A

DeBoze burgers

De oorlog begint

Het optimisme over de oorlog was groot onder de soldaten van de groten landen (Frankrijk, Duitsland, Engeland).

Ze hadden zin om voor hun land te strijden en verwachtten een grote, snelle overwinning. Veel mannen meldden zich vrijwillig aan bij het leger.

Dit werd veroorzaakt door het nationalisme en militarisme.

§2.2

Het verloop van de oorlog

A

DeBoze burgers

De oorlog begint

De oorlog in België en Frankrijk was het westfront.

Daar hielden de Fransen, Belgen en Engelsen de Duitse opmars tegen, maar ze konden de Duitsers niet terugdringen.

De oorlog was vastgelopen.

Leerdoel:

Je kan drie oorzaken noemen van het hoge aantal slachtoffers in de Eerste Wereldoorlog

Begrippen:

loopgraven

§2.2

Het verloop van de oorlog

B

DeBoze burgers

Miljoenen doden en gewonden

De miljoenen soldaten groeven zich in: er ontstond een netwerk van loopgraven: diepe greppels om beschut te zitten tegen beschietingen.

De loopgraven werden steeds verder uitgebreid: prikkeldraad, zandzakken, bunkers en tunnels werden toegevoegd.

§2.2

Het verloop van de oorlog

B

DeBoze burgers

Miljoenen doden en gewonden

Het leven in de loopgraven was afschuwelijk:

De vijand probeerde met zwaar geschut de loopgraven te vernietigen

Er stond bijna het hele jaar water in de loopgraven

Er waren ratten en insecten

De soldaten kregen weinig rust: constant beschietingen

§2.2

Het verloop van de oorlog

B

DeBoze burgers

Miljoenen doden en gewonden

Engels

Duits

Niemandsland

Zandzakken waren gevuld met aarde en modder, en waren bedoeld om de soldaten te beschermen

In het begin van de oorlog waren de rantsoenen nog wel redelijk, maar naarmate de oorlog langer duurde, was er ook steeds minder (goed) eten.

Als de soldaten niet hoefden te vechten, speelden ze bijvoorbeeld met kaarten.

Behalve de vijand hadden de soldaten veel last van ongedierte, zoals ratten en vlooien. Sommige soldaten kwamen de tijd tussen de gevechten door met het doden van ratten.

Honden hielden de soldaten niet alleen gezelschap, ze bezorgden ook boodschappen tussen de verschillende loopgraven.

Soldaten konden vaak alleen maar overdag slapen, omdat 's nacht een goed moment was om de loopgraven van de vijanden te bespioneren. 

Met een periscoop konden de soldaten de vijand bekijken, zonder grote risico's te nemen. Een periscoop werkt met spiegels.

Er zijn duizenden brieven en dagboeken van soldaten uit de Eerste Wereldoorlog bewaard gebleven. Dit zijn tegenwoordig belangrijke en waardevolle bronnen.

Voor de veiligheid van de soldaten waren de loopgraven in zigzag-vorm.

Tussen de Noordzee en de Zwitserse grens (Westfront) wordt 40.000km aan loopgraven aangelegd.

Het gebied tussen de loopgraven wordt in vier jaar tijd compleet omgeploegd. Er ontstaat een niemandsland.

Op wacht staan was één van de belangrijkste taken die je kon krijgen. Op het in slaap vallen tijdens de wacht stonden zeer zware straffen.

Behalve vechten en wacht houden, waren er nog genoeg andere vervelende klusjes in een loopgraaf, zoals zandzaken bijvullen, prikkeldraad repareren of het leegmaken van de latrines (wc's)

Regelmatig kwam het bevel de loopgraven te verlaten en op de vijand af te stormen: een stormaanval. 

De verdediging had een groot voordeel door de steeds betere machinegeweren: de verdediging was sterker dan de aanval.

Bij een stormaanval vielen duizenden doden tegelijk. Toch wisten de generaals niet hoe ze door moesten breken; daarom gaven ze elke keer weer het bevel om aan te vallen

§2.2

Het verloop van de oorlog

B

DeBoze burgers

Miljoenen doden en gewonden

In de Eerste Wereldoorlog werden allerlei nieuwe wapens ingezet.

Gifgas (chloorgas en mosterdgas) werd ingezet om de vijand uit de loopgraaf te dwingen.

Ook andere nieuwe wapens werden ingezet om het de vijand moeilijk te maken: vliegtuigen, tanks, mitrailleurs.

§2.2

Het verloop van de oorlog

B

DeBoze burgers

Miljoenen doden en gewonden

Oostfront:

Russische leger was groot, maar slecht bewapend. Veel Russische soldaten kwamen om.

Midden-Oosten:

Turkse Rijk probeerde het Midden-Oosten (terug) te veroveren.

Afrika:

Soldaten van geallieerde kolonies tegen soldaten van Duitse kolonies.

Europese grootmachten haalden soldaten uit hun kolonies. 

§2.2

Het verloop van de oorlog

B

DeBoze burgers

Miljoenen doden en gewonden

Ten minste 15 miljoen slachtoffers. Voornamelijk soldaten!

Oorzaken:

• massale inzet van soldaten
• nieuwe wapens (mitrailleurs, kanonnen, gifgas)
• veel landen betrokken

§2.2

Het verloop van de oorlog

B

DeBoze burgers

Miljoenen doden en gewonden

John Condon

juni 1901 - 24 mei 1915

Om de oorlog op gang te houden, waren. er steeds nieuwe voorraden nodig (kogels, uniformen, wapens, etc)

Daarom werd de hele bevolking ingeschakeld om bij te dragen aan de oorlogseconomie:

• fabrieken moesten overschakelen op productie van oorlogsmateriaal
• vrouwen werden opgeroepen in fabrieken te werken
• Artsen en verpleegkundigen werden opgeroepen voor medische hulp aan het front. 

De gehele bevolking en alle economische middelen werden ingezet om te winnen: dat noem je een totale oorlog

Leerdoel:

Je kan met behulp van politieke, economische en culturele voorbeelden uitleggen dat de Eerste Wereldoorlog een totale oorlog was

Begrippen:

totale oorlog

propaganda

§2.2

Het verloop van de oorlog

C

DeBoze burgers

Een totale oorlog

 

vijandbeeld

censuur

Om de streun van de bevolking te winnen werd propaganda ingezet (heel belangrijk begrip voor het examen!!)

Door middel van posters, kranten, radio en andere media werd geprobeerd de burgers te overtuigen dat ze voor de goede zaak vochten.

Daarnaast probeerden ze een vijandbeeld te creëren van hun tegenstander: onbetrouwbaar, laf, barbaars.  

§2.2

Het verloop van de oorlog

C

DeBoze burgers

Een totale oorlog

vernietig deze gekke brute rekruut

§2.2

Het verloop van de oorlog

C

DeBoze burgers

Een totale oorlog

Ook werd censuur toegepast: de overheid controleerde de pers en houdt toezicht over alle media. 

De overheid zorgde ervoor dat de vijand werd beschreven als onbetrouwbaar en onmenselijk.

Ook werden het aantal doden overdreven (aan de kant van de vijand) of juist te laat weergegeven (aan eigen zijde).

De informatie die de burgers kregen was dus eenzijdig en onbetrouwbaar. 

§2.2

Het verloop van de oorlog

C

DeBoze burgers

Een totale oorlog

Zelfs brieven van soldaten naar huis werden gecensureerd.

Nederland bleef neutraal tijdens de Eerste Wereldoorlog. Ze sloten zich niet aan bij een bondgenootschap. Hierdoor weinig oorlogsschade en weinig slachtoffers.

Voor de zekerheid werd wel het Nederlandse leger gemobiliseerd. Tijdens de oorlog werd het leger ook steeds groter. 

Taak van het leger: oostgrens beschermen tegen DU, kust beschermen tegen GB. 

Leerdoel:

Je kan uitleggen wat het voor Nederland op politiek en economisch gebied betekende om neutraal te zijn.

Begrippen:

neutraal

§2.3

Nederland tijdens de Eerste Wereldoorlog

A

DeBoze burgers

De eerste oorlogsjaren

De oorlog had ook gevolgen voor de handel die Nederland voerde. 

DU en GB stelden eisen aan Nederland: bepaalde producten niet verkopen aan de vijand. 

Daarom verbood Nederland de export van paarden en brandstof. 

Andere bedrijven maakten veel winst omdat sommige producten schaars werden. Aan de grens met België werd er stiekem gesmokkeld, o.a. brandstof. 

§2.3

Nederland tijdens de Eerste Wereldoorlog

A

DeBoze burgers

De eerste oorlogsjaren

§2.3

Nederland tijdens de Eerste Wereldoorlog

A

DeBoze burgers

De eerste oorlogsjaren

Langzaam maar zeker kwamen er steeds meer handelsbelemmeringen: handel werd moeilijker.

Handelsschepen liepen gevaar op zee:

• De Engelsen plaatsten mijnen in de Noordzee
• De Duitsers voerden een onbeperkte duikbotenoorlog: geallieerden en neutrale handelsschepen werden tot zinken gebracht.

Leerdoel:

Je kan uitleggen dat de Eerste Wereldoorlog na verloop van tijd leidde tot economische problemen in Nederland.

Begrippen:

handelsbelemmeringen

distributiestelsel

§2.3

Nederland tijdens de Eerste Wereldoorlog

B

DeBoze burgers

Schade en schaarste

Veel bedrijven gingen dicht door een gebrek aan grondstoffen.

Er kwam meer werkloosheid.

Bovendien was er (ook in Nederland) voedselschaarste; de prijzen stegen met 75%.

§2.3

Nederland tijdens de Eerste Wereldoorlog

B

DeBoze burgers

Schade en schaarste

De Nederlandse overheid nam maatregelen:

• Boeren kregen de opdracht meer graan te verbouwen. De regering kocht het tegen vastgestelde prijzen.
• Er kwam een distributiesysteem: met bonkaarten kon je producten kopen zoals voedsel, zeep, brandstof. Hierdoor werden de producten beter verdeeld. 

§2.3

Nederland tijdens de Eerste Wereldoorlog

B

DeBoze burgers

Schade en schaarste

Nederland kreeg ook te maken met vluchtelingen uit België: ruim één miljoen Belgen trokken naar Nederland in 1914. 

Nederlanders probeerden de Belgen op te vangen en onderdak te bieden, maar dat werd steeds moeilijker.

De regering besloot vluchtelingenkampen op te zetten door heel Nederland: zo hielpen alle provincies mee. 

Leerdoel:

Je kan twee gevolgen beschrijven die de komst van Belgische vluchtelingen had voor Nederland.

Begrippen:

Dodendraad

§2.3

Nederland tijdens de Eerste Wereldoorlog

C

DeBoze burgers

Een stroom vluchtelingen

Veel Belgen trokken vanaf 1915 terug naar België.

Daarna was vluchten niet meer mogelijk: de grens werd door de Duitsers afgesloten met het dodendraad: een hek van prikkeldraad onder hoogspanning (2000 volt).

• Vluchten werd bijna onmogelijk
• De smokkel tussen Nederland en het buitenland werd minder. 

Nederland protesteerde niet. Deze draad hielp om neutraal te blijven. 

Ruim 1000 mensen kwamen hierdoor om het leven. De jongste was 4!!!

§2.3

Nederland tijdens de Eerste Wereldoorlog

C

DeBoze burgers

Een stroom vluchtelingen

Al voor de oorlog was er veel onvrede in Rusland:

• Het grootste deel van de bevolking bestond uit arme boeren
• Arbeiders moesten keihard werken voor een laag loon
• De Tsaar (Russische keizer) en de adel hadden alle macht en rijkdom in handen. 

Soldaten waren slecht getraind, kregen weinig/slecht eten en hadden geen goede uitrusting. 

Leerdoel:

Je kan twee oorzaken en drie gevolgen van de Russische Revolutie noemen.

Begrippen:

communisme

Russische Revolutie

§2.4

Het einde van de oorlog

A

DeBoze burgers

De Russische Revolutie

In februari 1917 was de situatie onhoudbaar geworden.

Er was een enorm voedseltekort omdat veel boeren aan het front moesten vechten.

Er braken rellen uit in de hoofdstad Sint-Petersburg. Het leger wilde niet op de bevolking schieten.

De Tsaar moest aftreden.

Het was het begin van de Russische Revolutie

§2.4

Het einde van de oorlog

A

DeBoze burgers

De Russische Revolutie

Nadat de Tsaar was afgetreden, besloot de nieuwe, tijdelijke regering om de oorlog tegen Duitsland voort te zetten.

Veel Russen wilden dat niet.

Dit was de kans voor Vladimir Lenin, de leider van de communisten, om de macht te grijpen. 

Dit leidde tot de volgende veranderingen:

• Rusland werd een communistisch land, met Lenin als leider
• Lenin sloot vrede met de Duitsers: Rusland stapte dus uit de oorlog.

§2.4

Het einde van de oorlog

A

DeBoze burgers

De Russische Revolutie

Het communisme wil een samenleving waarin iedereen gelijk is. De productiefactoren (grond, grondstoffen, fabrieken) zijn in handen van de staat. 

§2.4

Het einde van de oorlog

A

DeBoze burgers

De Russische Revolutie

De hamer en de sikkel werden het symbool van het communisme. 

Het zijn de symbolen van de arbeiders: de sikkel van de boeren en de hamer van de fabrieksarbeiders. 

Het communisme is een extreme vorm van het socialisme

Communisten geloofden dat overal op de wereld de 'revolutie' van de arbeiders tegen de rijke machthebbers zou plaatsvinden. 

Ook in Nederland geloofde Pieter Jelles Troelstra (leider van de socialisten) in de revolutie: hij riep de revolutie uit.

Het was een grote mislukking en staat bekend als de 'Vergissing van Troelstra'.

§2.4

Het einde van de oorlog

A

DeBoze burgers

De Russische Revolutie

De Eerste Wereldoorlog was ook een oorlog op zee:

• Britse oorlogsschepen blokkeerde Duitse havens
• Duitsers probeerden toevoer van goederen naar GB te blokkeren: onbeperkte duikbotenoorlog
• Steeds meer Nederlandse en Amerikaanse koopvaardijschepen werden tot zinken gebracht. 
• Hierdoor besloot de VS om in 1917 deel te nemen aan de oorlog.

Leerdoel:

Je kan uitleggen hoe Duitsland uiteindelijk werd verslagen.

Begrippen:

onbeperkte duikbotenoorlog

wapenstilstand

§2.4

Het einde van de oorlog

B

DeBoze burgers

Duitsland wordt verslagen

Eind 1918 kwam in Duitsland het besef dat ze zouden verliezen. 

Het volk kwam in opstand tegen de keizer, deze moest aftreden. Hij vluchtte naar Nederland en kreeg hier asiel.

De nieuwe Duitse regering besloot om te stoppen met de oorlog.

Op 11 november 1918 werd de wapenstilstand getekend door Duitsland. Het Turkse Rijk en Oostenrijk-Hongarije hadden dit vlak daarvoor gedaan.

Frankrijk, Engeland en de VS waren de grote winnaars. Duitsland was de verliezer. 

§2.4

Het einde van de oorlog

B

DeBoze burgers

Duitsland wordt verslagen

In Duitsland bleef het onrustig na de wapenstilstand. De oorlog had voor armoede en ellende gezorgd.

Veel Duitsers waren ontevreden en teleurgesteld, vooral soldaten die terugkeerden van het front.

De onrustig werd nog groter toen Duitsland werd gedwongen het Verdrag van Versailles te tekenen. 

Leerdoel:

Je kan uitleggen welke gevolgen de vredesverdragen hadden voor de centralen.

Begrippen:

Verdrag van Versailles

Volkenbond

§2.4

Het einde van de oorlog

C

DeBoze burgers

Vredesverdragen

In het Verdrag van Versailles bepaalden de overwinnaars wat er in kwam te staan.

De belangrijkste bepalingen:

• Duitsland moest herstelbetalingen doen van meer dan 100 miljard marken om de oorlogsschade van de overwinnaars te herstellen.
• Duitsland moest gebieden in Europa afstaan. 
• Duitsland moest koloniën afstaan.
• Het Duitse leger mocht niet groter zijn dan 100.000 man
• Duitsland mocht geen vloot hebben
• In het Duitse Rijnland, mochten geen Duitse soldaten komen.

Doel van Frankrijk en Groot-Brittannië: Duitsland verzwakken zodat het geen grootmacht meer is. 

§2.4

Het einde van de oorlog

C

DeBoze burgers

Vredesverdragen

Een apart onderdeel van het Verdrag van Versailles was de oprichting van de Volkenbond: een internationale organisatie die een nieuwe oorlog moest voorkomen. 

Het idee van de Volkenbond kwam van de Amerikaanse president Wilson.

§2.4

Het einde van de oorlog

C

DeBoze burgers

Vredesverdragen

De Volkenbond had weinig invloed:

• Amerika zelf werd geen lid
• Duitsland en Rusland mochten geen lid worden. (traden toe als lid in 1926 en 1934)

Doordat deze grote landen geen lid waren, had de Volkenbond weinig te zeggen. 

In 1946 (na WO2) werd de Volkenbond opgeheven. 

§2.4

Het einde van de oorlog

C

DeBoze burgers

Vredesverdragen

Na de Eerste Wereldoorlog ontstonden er nieuwe landen en nieuwe grenzen:

Het Turkse Rijk viel uit elkaar. Grote stukken van het Midden-Oosten werden verdeeld over GB en FR.

Oostenrijk-Hongarije viel uit elkaar. Er ontstonden nieuwe landen, zoals Oostenrijk, Hongarije, Joegoslavië,
Tsjecho-Slowakije. 

§2.4

Het einde van de oorlog

C

DeBoze burgers

Vredesverdragen

§2.4

Het einde van de oorlog

C

DeBoze burgers

Vredesverdragen