4.4 - B - De opkomst van het christendom

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 1

4.4 - De opkomst 

van het 

christendom

Leerdoelen

• Je kunt uitleggen hoe het christendom werd verspreid en bestreden. 
  
  
• Je kunt uitleggen hoe hoe het christendom een Romeinse staatsgodsdienst. 

Planning

• Christenen in het Romeinse Rijk 
• Christenvervolgingen
• Christenen
• Zelfstandig werken
• Afsluiting
  

Christenen in het Romeinse Rijk

• Het Christendom verspreidt zich snel in het Romeinse Rijk. 
• De goede wegen en de aantrekkingskracht van het geloof zorgen ervoor dat veel mensen christen worden.
• Veel niet-joden geloofden dat hij de zoon van God was. 
• Christelijke predikers reisden door het Romeinse Rijk om het verhaal van Jezus te vertellen. 

Christenen gebruikten zelden het kruis als symbool. Ze gebruikte liever het Chi Rho-teken: de eerste twee letters van de naam Christus in het Grieks. De twee letters naast het teken zijn de alpha (α) en de omega (Ω): de eerste en laatste letter van het Griekse alfabet. Hiermee gaven ze aan dat Jezus het begin en het einde was.

Christenen in het Romeinse Rijk

Het Christendom verspreidt zich snel in het Romeinse Rijk. 

De goede wegen en de aantrekkingskracht van het geloof 

zorgen ervoor dat veel mensen christen worden.

De verspreiding van het Christendom in het Romeinse Rijk.

Verspreiding rond het jaar 75.

Verspreiding rond het jaar 200.

Verspreiding rond het jaar 300.

Verspreiding rond het jaar 400.

Christenvervolging

• Maar christen zijn in het Romeinse Rijk is levensgevaarlijk! 
• Net als het Jodendom geloven de christenen maar in één god, en dat is niet de Romeinse keizer of de Romeinse goden. 

• De christenen weigeren om de goden en de keizer te eren. D e Romeinse keizers laten daarom de christenen vervolgen en doden..

Onder sommige Romeinse steden bevonden zich catacomben waarin christenen (maar ook Joden) hun doden begroeven.

Veel van deze catacomben zijn mooi versierd met christelijke muurschilderingen.

De catacomben werden soms ook gebruikt voor kerkdiensten, omdat het boven de grond te gevaarlijk was om openlijk voor je geloof uit te komen.

Christenvervolging

Maar christen zijn in het Romeinse Rijk is levensgevaarlijk! 

Net als het Jodendom geloven de christenen maar in één god, 

en dat is niet de Romeinse keizer!

De Romeinse keizers laten daarom de christenen vervolgen en doden...

Om voor elkaar (maar niet voor de Romeinen!) herkenbaar te zijn, gebruikten christenen symbolen. Zo tekenden ze bijvoorbeeld een ichthus (vis) in het zand om hun geloof aan andere christenen kenbaar te maken. Als er dan een Romein in de buurt was, konden ze het symbool weer eenvoudig wissen.

Hoewel de naam ichthus, vis betekent, is het ook een afkorting van de eerste letters van: Jezus Christus, Gods zoon, (en / de) Redder, in het Grieks.

Christenvervolging

Maar christen zijn in het Romeinse Rijk is levensgevaarlijk! 

Net als het Jodendom geloven de christenen maar in één god, 

en dat is niet de Romeinse keizer!

De Romeinse keizers laten daarom de christenen vervolgen en doden...

Voor de leeuwen gooien, was een gebruikelijk doodstraf voor christenen tijdens hun vervolgingen in het Romeinse Rijk.

Het moet een gruwelijk spektakel zijn geweest, maar wat vooral indruk op de toeschouwers maakte was dat de christenen soms niet gingen vechten met de leeuwen, maar bidden tot hun god. 

De toeschouwers waren verbijsterd, maar ook nieuwsgierig: als je toch zoveel vertrouwen in je god hebt, dan moet het wel een hele goede god zijn. 

Christenvervolging

Maar christen zijn in het Romeinse Rijk is levensgevaarlijk! 

Net als het Jodendom geloven de christenen maar in één god, 

en dat is niet de Romeinse keizer!

De Romeinse keizers laten daarom de christenen vervolgen en doden...

Keizer Nero was één van de felste tegenstanders van de christenen. Hij gaf hen de schuld van de grote brand van Rome (die hij vermoedelijk zelf had laten stichten) en liet hen op de meest gruwelijke manieren aan hun eind komen.

Dit is een schilderij uit de 19e eeuw: Nero kijkt naar het lichaam van een christen die zojuist om het leven is gebracht.

Constantijn de Grote (1)

• Christenen zijn ruim 3 eeuwen vervolgd in het Romeinse Rijk. 
• Door Constantijn de Grote komt daar een einde aan:  kort voor een veldslag zou hij in een visioen een teken hebben gezien met daarbij geschreven de woorden dat de god van de christenen hem de zege belooft. 
• Hij won de veldslag en werd christen...

Constantijn de Grote ziet een christelijk teken. Gravure uit de 17e eeuw.

Constantijn de Grote (2)

• ...vermoedelijk was de werkelijkheid iets anders: er braken steeds meer rellen uit tussen christenen en Romeinen. 

• Constantijn bedacht de oplossing: godsdienstvrijheid voor de christenen. 
  
• Hij werd zelf pas christen vlak vóór zijn dood.
  

Een standbeeld van Constantijn de Grote, of eigenlijk Flavius Valerius Aurelius Constantinus. De naam 'de Grote' heeft niets te maken met zijn lengte of het feit dat hij een goede keizer was. Het is een titel die de christelijke kerk aan hem heeft gegeven voor zijn bijdrage aan het christendom.

Staatsgodsdienst

• In 380 gebeurt er iets bijzonders: keizer Theodosius maakt het christendom tot staatsgodsdienst en alle andere godsdiensten worden verboden. 
• Christenen komen samen in een kerk. Er kwam één christelijke organisatie en kerkprovincies die onder leiding kwam te staan van bisschoppen. De leider van kerk zetelt in Rome, de paus. 
• Iedereen die niet christen is wordt vervolgd...
  

Romeinse munt met het hoofd van Theodosius I de Grote

Crisis

• Het gaat niet goed met het Romeinse Rijk: de keizers zijn vooral bezig met ruzies en feesten. 
• Daarnaast zijn er allemaal epidemieën waardoor het aantal inwoners daalde.
• Er was minder productie en handel. Daardoor kreeg het rijk minder belasting binnen en minder soldaten die de grenzen konden onderhouden. 

De Amerikaanse schilder Thomas Cole maakte tussen 1833-1836 een serie schilderijen over een niet-bestaand rijk, dat erg lijkt op het Romeinse Rijk (maar het niet is!).

Dit schilderij is het derde deel van de serie heet Consummation (verorbering), en laat zien dat er vooral heel veel gefeest wordt.

Grote Volksverhuizing

• ...Europese stammen slaan op de vlucht en kunnen, nu de grenzen niet meer zijn bewaakt, het Romeinse Rijk binnentrekken. 
• En door deze volken, gaan andere volken ook weer op de vlucht. In heel Europa trekken volken rond. Je noemt dit de grote volksverhuizing. 
  

In het West-Romeinse Rijk, met de hoofdstad Rome (later: Milaan en Ravenna), spraken de meeste mensen Latijn.

In het Oost-Romeinse Rijk, met de hoofdstad Constantinopel, spraken de meeste mensen Grieks.

Het West-Romeinse Rijk valt

• Volken vallen het Rijk binnen en plunderen de rijkdommen. 
• Romeinse Rijk wordt gesplitst in Oost-Romeinse en West-Romeinse Rijk.
• In 476 wordt een niet-Romein als keizer aangesteld.
• Historici zien dit als het einde van het West-Romeinse Rijk.
  

Hoe komt het dat vooral arme mensen christen werden?

1. De christenen zorgden ervoor dat arme mensen omgekocht werden. Als zij christen zouden worden, kregen ze een groot geldbedrag.
2. Rijke mensen hadden een betere opleiding gehad. Daarom geloofden ze de dingen die de christenen vertelden, niet zo makkelijk.
3. Christenen hielpen elkaar. Als er één ziek werd of in de problemen kwam, hielpen de anderen hem.
4. Christenen geloven dat je in de hemel komt als je goed geleefd hebt. Arme mensen hadden een zwaar leven. Zij vonden het fijn dat er na de dood een prettiger leven zou komen.

Welke gebeurtenis is het langst geleden?

1. Het christendom is staatsgodsdienst.
2. Het is verboden om christen te zijn. Iedereen die christen is, kan zwaar gestraft worden.
3. De Romeinse keizer Constantijn wordt christen. Het christendom is niet meer verboden.
4. Ondanks het gevaar worden steeds meer mensen christen.

Welke gebeurtenis is het minst lang geleden?

1. Het christendom is staatsgodsdienst.
2. Het is verboden om christen te zijn. Iedereen die christen is, kan zwaar gestraft worden.
3. De Romeinse keizer Constantijn wordt christen. Het christendom is niet meer verboden.
4. Ondanks het gevaar worden steeds meer mensen christen.

Opdracht

• We lezen gezamenlijk het gesprek tussen twee romeinen door. 
  
  
• Daarna  vul je ontbrekende woorden in. 
  We gaan de antwoorden bespreken. 
  
  
• Ben je klaar? Dan mag je verder werken aan opdracht 5, 7 en 9. Ook klaar? Ga dan verder met de opdrachten 14 t/m 16 op pagina 112.