15.2

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

15.1: Een adequate prikkel is:

1. Een prikkel onder de drempelwaarde
2. Het 'wennen' van een receptor aan een prikkel
3. Een prikkel ongeschikt voor het zintuig
4. Een prikkel geschikt voor het zintuig

15.1 Adequate prikkels

Zintuig	Adequate prikkel
Oog	Elektromagnetische straling
Oor	Mechanische prikkel
Tastzintuig	Mechanische prikkel
Temperatuurszintuig 2x	Temperatuur
Smaak & geur	Chemische prikkels
Open zenuwuiteinden	Beschadiging / pijn

..of anders verwoord: adequate prikkels

15.1: In welk type receptoren treedt geen adaptatie/gewenning op?

1. Lichtreceptoren
2. Pijnreceptoren
3. Smaakreceptoren
4. Reukreceptoren

Leerdoelen bij 15.2

• Je kent de bouw van het zintuig en kunt uitleggen hoe dit orgaan de voor haar adequate prikkels opvangt. (deze paragraaf: gehoor)
  
• Je kunt beredeneren hoe een adequate prikkel door een receptorcel wordt omgezet in een impuls (er is een uitzondering bij het oor)
• Je kunt uitleggen dat bij veel waarnemingen adaptatie plaats door veranderingen in het zintuigorgaan, de zintuigcel en/of de hersenen (specifiek bij gehoor).
• Je kunt voor zintuigen uitleggen hoe een gegeven probleem kan leiden tot een veranderde waarneming en hoe dit voorkomen of opgelost kan worden (T2/I oefenen met gehoor)

Bovenstaande doelstellingen passen we iedere paragraaf toe, steeds een ander zintuig.

Het oor

Anatomie van het oor - 10 min

Bestudeer 15.2 en noteer in je schrift de opeenvolgende onderdelen van het oor waardoor trillingen zich verplaatsen.

Bekijk ook bron 6 goed, met name het orgaan van Corti, kijk in BINAS wat er over het oor in staat.

15.2 gehoor - trillingen

• Adequate prikkel: 20-20000 hertz

Trillingen bereiken:

-Trommelvlies

-Gehoorbeentjes

-Ovale venster

-Perilymfe ene grote kanaal slakkenhuis (aanvoer)

-basaal membraan middelste kanaal

-Orgaan van Corti met zintuigharen

-Dakmembraan --> Zintuigcellen instroom K+

-Endolymfe in slakkenhuisgang

-Perilymfe andere grote kanaal

 (afvoer)

- ronde venster

15.2 mechanoreceptor

• In endolymfe veel K+
• Intracellulaire potentiaal van een haarcel bedraagt -45mV tot -70mV
• Door de geluidstrillingen verbuigen de zintuigharen, openen en sluiten van de K+-kanalen op de top 
• K+ stroomt naar binnen
• Dit leidt tot afgifte van neurotransmitters in de synaps
• Die op haar beurt een actiepotentiaal veroorzaakt in de ermee verbonden afferente zenuwvezel.

15.2 resonantie

Het basilair membraan (b.m) trilt bij een bepaalde toonhoogte mee

Hoe groter de amplitude 

van de trilling, hoe groter 

de beweging van het 

b.m. hoe hoger de impulsfrequentie.

15.2 beschadiging gehoor

Samenvatting: bioplek

• Decibel

(logaritmische schaal, Pa  dB

• Schade mogelijk aan

-Zintuigharen 

-Spiertjes gehoorbeentjes

15.2 filteren 

- Hersenen

- Basilair membraan

Zoek uit hoe dit werk op p214 onder het kopje 'geluid filteren'.  

check leerdoelen en huiswerk bij 15.2

• Je kent de bouw van het oor en kunt uitleggen hoe dit orgaan de voor haar adequate prikkels opvangt (relatie bouw slakkenhuis en werking, gebruik van termen als gehoorbeentjes, orgaan van Corti enz.)
• Je kunt beredeneren hoe een adequate prikkel door een receptorcel wordt omgezet in een impuls, bijzonder is de instroom van K+ (en niet Na+)
  
• Je kunt uitleggen dat bij veel waarnemingen adaptatie plaatsvindt door veranderingen in het zintuigorgaan, de zintuigcel en/of de hersenen.
• Je kunt voor zintuigen uitleggen hoe een gegeven probleem kan leiden tot een veranderde waarneming en hoe dit voorkomen of opgelost kan worden (T2/I oefenen met gehoor) - maak hiervoor de opgaven 1, 2 en 3