Toeslagenaffaire BENL na vakantie

• Maatschappijleer
• Burgerschap
• Middelbare school
• MBO
• havo, vwo
• Leerjaar 4-6

Introduction

Dit is een les over de toeslagenaffaire aan de hand van twee korte fragmenten uit de gelijknamige miniserie DE TOESLAGENAFFAIRE. Lees eerst de instructie door. De les is bedoeld voor leerlingen op de bovenbouw van het havo en vwo en voor studenten op mbo niveau 3 en 4. De les is met name geschikt voor maatschappijleer en burgerschap. DE TOESLAGENAFFAIRE is een driedelige dramaserie die op indringende wijze laat zien hoe het toeslagenschandaal het leven van duizenden ouders heeft verwoest. In de serie volgen we een vastberaden advocaat, een klokkenluider en twee journalisten die samen met de gedupeerden strijden om de misstanden aan het licht te brengen.

Instructions

Zie de bijlage voor een PDF-handleiding van deze les!

Thema's:

• burger en overheid
• discriminatie

Lesdoelen:

Aan het einde van de les kunnen leerlingen:

• uitleggen wat de toeslagenaffaire inhoudt;
• de belangrijkste partijen onderscheiden die betrokken zijn (geweest) bij de toeslagenaffaire;
• uitleggen wat de impact is (geweest) van de toeslagenaffaire.

Benodigdheden:

• scherm/digibord
• vellen papier en pennen of stiften

Bekijk de volledige serie via: https://npo.nl/start/serie/de-toeslagenaffaire.

§2.2

De Verzorgingsstaat

BASIS

A

Op weg naar de verzorgingsstaat

Leerdoel:

Je kunt uitleggen waarom er na de oorlog een verzorgingsstaat werd opgebouwd.

Begrippen:

verzorgingsstaat

B

Opbouw van de verzorgingsstaat

Leerdoel:

Je kunt beschrijven hoe de Nederlandse verzorgingsstaat zich tussen 1950 en 1970 heeft ontwikkeld.

Begrippen:

sociale zekerheid

Maak een mindmap

Denken (film)

Delen (vergelijken)

Uitwisselen ( op A3 mindmap maken)

Wieg tot Graf

In Nederland wordt er in vergelijking met andere landen beter ondersteuning gegeven. We spreken dan ook van verzorging ‘van wieg tot graf’.

Van wieg tot graf?

• In Nederland zorgt de overheid voor haar inwoners. Bijvoorbeeld door het geven van een uitkering aan mensen die geen werk hebben. En ook door te zorgen voor allerlei belangrijke voorzieningen zoals onderwijs en gezondheidszorg. Daarom is Nederland een verzorgingsstaat.

• De overheid helpt mensen van jong tot oud. 
• We zeggen ook wel: van wieg tot graf.

Welk begrip past het beste bij de bron. Sleep die naar het gele vak

babyboom

Jeugdcultuur

ontzuiling

secularisatie

Wederopbouw

Welk begrip past het beste bij de bron. Sleep die naar het gele vak

babyboom

Jeugdcultuur

ontzuiling

secularisatie

Wederopbouw

§3.3

De verzorgingsstaat

BASIS

A

Op weg naar een verzorgingsstaat

Leerdoel:

Je kunt uitleggen waarom er na de oorlog een verzorgingsstaat werd opgebouwd.

Crisis en oorlog

Crisis is niet vanzelf overgegaan

Mensen hadden vóór de oorlog vertrouwen verloren in democratie en voor niet-democratische stromingen gekozen

Er was erg veel ellende in de oorlog geweest

§3.1

De verzorgingsstaat

BASIS

A

Op weg naar de verzorgingsstaat

• Willem Drees (PvdA) tussen 1948 en 1958 minister-president.(=socialist)
  
• In die periode: langzaam opbouwen van de verzorgingsstaat, 
• Wetten invoeren zoals de Algemene Ouderdomswet (AOW, 1957)
  
• 'Vadertje Drees' wordt dan ook wel gezien als de grote man achter de verzorgingsstaat.
• Van wieg tot graf

§3.3

Opbouw van de verzorgingsstaat

BASIS

B

Opbouw van de verzorgingsstaat

Werkloosheidswet (WW, 1952) betaal jezelf

Algemene Ouderdomswet (AOW, 1957) (belasting)

Wet Arbeidsongeschiktheidsverzekeringen (WAO, 1967) betaal jezelf

Algemene Nabestaandenwet (ANW), die ook gold voor mannen die weduwnaar werden. (belasting)

Kinderbijslag (belasting)

Algemene Bijstandswet (ABW). (belasting)

Iedere Nederlander had recht op een uitkering en dus op sociale zekerheid.

De Toeslagenaffaire

Introductie

Vertel de leerlingen dat jullie vandaag fragmenten gaan kijken uit de miniserie De Toeslagenaffaire. Aan de hand van die fragmenten gaan jullie het met elkaar hebben over wat de toeslagenaffaire is en waarom dit zo'n belangrijke gebeurtenis is geweest.

lesplan & leerdoelen

In deze les ...

… kijk je fragmenten uit de serie De Toeslagenaffaire;

… leer je wat de toeslagenaffaire inhoudt;

… leer je wie er betrokken is bij de toeslagenaffaire en wat hun rol is (geweest);

… leer je wat de impact is (geweest) van de toeslagenaffaire.

Lesdoelen

Vertel dat de leerlingen in deze les ...

… fragmenten kijken uit de serie De Toeslagenaffaire;

… leren wat de toeslagenaffaire inhoudt;

… leren wie er betrokken is bij de toeslagenaffaire en wat hun rol is (geweest);

… leren wat de impact is (geweest) van de toeslagenaffaire.

kindertoeslag

belastingdienst

discriminatie

fraude

Wat weet je al?

gastouderbureaus

Voorkennis activeren

• Laat de leerlingen op een A4 of in hun schrift in drie minuten opschrijven wat de begrippen op de dia volgens hen betekenen. 

• Inventariseer de antwoorden klassikaal en corrigeer wanneer nodig.

Leg vervolgens uit wat de samenhang is tussen de begrippen op de slide. Vertel dat de toeslagenaffaire een schandaal is waarbij de Belastingdienst onterecht ouders ervan beschuldigde dat ze gefraudeerd hadden met kindertoeslag. Deze ouders, die dus onschuldig waren, kwamen daardoor diep in de schulden. Bovendien bleek dat de Belastingdienst structureel discrimineerde bij het aanwijzen van wie fraudeur was en wie niet.

Leg uit dat gastouderbureaus als tussenpersoon fungeren tussen ouders die opvang zoeken, gastouders (kinderoppassen) en de Belastingdienst. Zij moeten ervoor zorgen dat aanvragen voor kindertoeslag correct verlopen en de administratie op orde is. Bij de toeslagenaffaire werden vele van deze bureaus en hun klanten, de ouders, streng gecontroleerd en onterecht verdacht.

CDA                                              SP

Tijdlijn

2009

start strengere controles

affaire in het nieuws

excuses kabinet

gedupeerde ouders in verzet

fraude Bulgaarse bendes; controles nog strenger

2016

2019

2020

2013

Tijdlijn 

Leg het verloop van de toeslagenaffaire uit aan de hand van de tijdlijn.

• 2009: de Belastingdienst begint strengere fraudecontroles uit te voeren.

• 2013: een grootschalige fraude met toeslagen door een Bulgaarse bende komt aan het licht. De Belastingdienst stelt een speciaal team aan om fraude op te sporen en strikte controles uit te voeren van de gastouderbureaus en hun klanten, de ouders dus. De Belastingdienst doet dit onder andere aan de hand van risicochecklists. Een van de items op die checklist is of een van de ouders een tweede nationaliteit heeft. Een discriminerende maatregel dus.

• 2016: gedupeerde ouders beginnen in verzet te komen, maar ze worden genegeerd of zelfs tegengewerkt door de Belastingdienst. Ouders kregen geen informatie over wat ze fout hadden gedaan en hun bezwaren werden niet serieus genomen. In de tussentijd stapelen de schulden en daarbij komende problemen zich op.

• 2019: de affaire komt breed in het nieuws. Er wordt ontdekt dat de meeste fraudebeschuldigingen onterecht zijn en de controlemaatregelen discriminerend.

• 2020: het kabinet biedt excuses aan en belooft schadevergoeding.

Vertel dat de serie waarvan jullie fragmenten gaan kijken zich afspeelt vanaf 2013 tot aan 2020, maar dat de toeslagenaffaire nog steeds bezig is. 

Aan het eind van de les kun je terugkomen op de ontwikkelingen vanaf 2020 tot heden.

Nabespreking en afsluiting

Wat houdt de toeslagenaffaire in?

Welke partijen zijn betrokken bij de toeslagenaffaire?

Wat was de impact van de toeslagenaffaire?

Nabespreking en afsluiting

Kom kort terug op de leerdoelen aan het begin van de les. Vraag aan de leerlingen:

• Wat houdt de toeslagenaffaire in?

• Welke partijen zijn betrokken bij de toeslagenaffaire?

• Wat was de impact van de toeslagenaffaire?

Sluit de les af.

Zie de volgende slide voor meer (kijk)tips over dit onderwerp.

De Belastingdienst

Waarom gaat Alice weg?

Stel dat jij bij de Belastingdienst zou werken en in deze situatie zat. Zou je weggaan, of zou je blijven? Waarom?

Welke verschillende perspectieven op de fraudeopsporing hebben de werknemers?

Wat gebeurt er in het fragment?

De Belastingdienst

Bespreek het fragment aan de hand van onderstaande vragen:

• Wat gebeurt er in het fragment?

• Welke verschillende perspectieven op de fraudeopsporing hebben de werknemers?

• Waarom gaat Alice weg?

• Stel dat jij bij de Belastingdienst zou werken en in deze situatie zat. Zou je weggaan, of zou je blijven? Waarom?

fragment 6 bespreken

De toeslagenouders

Wat gebeurt er in het fragment?

Waarom wordt de man boos?

Wat vind je van het gedrag van de medewerker?

De toeslagenouders

Bespreek het fragment aan de hand van onderstaande vragen:

• Wat gebeurt er in het fragment?

• Waarom wordt de man boos?

• Wat vind je van het gedrag van de medewerker?

Gevolgen en impact

de media brengen de toeslagenaffaire aan het licht

...

kabinet-Rutte III valt

...

duizenden gezinnen zijn gedupeerd

...

de herstelbetalingen blijven achter

...

Gevolgen en impact

Geef een kort overzicht van hoe het er nu voor staat.

• Door de media komt de toeslagenaffaire uiteindelijk aan het licht.

• Dit heeft grote politieke gevolgen: het kabinet-Rutte III valt in 2021 en er komt een grootschalig onderzoek. Het kabinet maakt excuses en belooft de fouten recht te zetten.

• In de tussentijd zitten veel toeslagenouders echter nog steeds in de problemen. Een deel van hen is door de schulden hun baan, hun huis, of zelfs hun kinderen kwijtgeraakt. 

• Ook hebben zij nog steeds geen herstelbetalingen gekregen.

Bespreek met de leerlingen hoe dit voor de toeslagenouders moet zijn.

• Hoe zouden zij zich voelen in deze situatie?

• Hoe denk je dat de toeslagenouders denken over de Belastingdienst en de overheid als geheel?

• Wat vind je dat de overheid moet doen?