Leesvaardigheid (functies)

• Nederlands
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 3

Functies van tekstgedeelten

Zaken die je vaak in de inleiding tegenkomt:

• aanleiding voor de tekst
• achtergrondinformatie die nodig is om de hoofdzaak van de tekst te snappen
• anekdote ter verduidelijking
• deel van de hoofdgedachte
• interessante aspecten van de hoofdzaak / -gedachte

Het middenstuk

• Als je de rode draad herkent in een tekst (tekststructuur), dan herken je sneller de inhoud van de tekst.

Het slot laat meestal een van de volgende zaken zien:

• aansporing van de lezer
• blik op de toekomst
• conclusie
• samenvatting
• uitsmijter

Wat is de functie van alinea X ten opzichte van alinea Y?

Wat is een functie?

Waarom is het belangrijk om een functie te kunnen benoemen?

Waar let je op om de functie te kunnen herkennen?

aanleiding

anekdote

argument

constatering

definitie

oplossing

probleemstelling

toelichting

verklaring

vraagstelling

weerlegging

bewijs
theorie
advies
afweging
bewering
tegenwerping

Uit het onderzoeksrapport van de Inspectie van het Onderwijs blijkt dat scholen in het basis- en voortgezet onderwijs weinig aandacht besteden aan het Chinees.

1. Aanleiding
2. Argument
3. Probleemstelling
4. Voorbeeld

De scholen zeggen dat leerlingen geen behoefte hebben om Chinees te krijgen, maar uit het onderzoek blijkt dat 33% van de leerlingen Chinees als moedertaal heeft en graag meer onderwijs wil.

1. aanleiding
2. argument
3. probleemstelling
4. weerlegging

Vandaag begint voor de meeste universiteiten het academisch jaar. Met plechtig ritueel openen de universiteiten het collegejaar. Op het programma staan tradities, lezingen, muzikale intermezzo’s en het uitreiken van prijzen.

Echter, sommigen zijn niet in de wieg gelegd om altijd maar door te studeren. Zij kunnen niet meedoen aan de studentenverenigingscultuur. Laatst zat ik in de trein met een medewerker van de NS. Hij was storingsmonteur en vertelde over de opleiding die hij had gedaan. Bij het opleidingsinstituut van de NS had hij geleerd hoe onderdelen van treinen vervangen moesten worden. Een mbo niveau twee opleiding.

Dit wordt in onze samenleving helaas te weinig onderkend. Als je niet zo ‘slim’ bent, moet je naar het (v)mbo of praktijkonderwijs. Zogenaamd ‘minderwaardige’ onderwijsvormen. Na die scholen word je immers ‘lager’ of ‘middelbaar’ opgeleid, en daarmee minder goed dan ‘hoger’ opgeleiden. Te vaak leeft onder de leerlingen en hun ouders het idee dat zij nooit succesvol zullen worden. Daarom streven ouders naar een havo- of vwo-opleiding voor hun kind, want dat is wél goed voor zijn of haar toekomst. Dit terwijl 71 procent van de beroepsbevolking lager of middelbaar opgeleid is. Is het niet verschrikkelijk dat we zo’n grote groep op deze manier wegzetten?

anekdote

conclusie

aanleiding

probleemstelling

voorbeeld

verklaring

argument

definitie

oplossing

weerlegging

Wat is de juiste omschrijving bij het functiewoord?

stelling

argument

weerlegging

samenvatting

conclusie

aanleiding

definitie

voorbeeld

constatering

uitwerking

reden om nu een tekst te schrijven over het onderwerp

omschrijving van wat er met een bepaald verschijnsel wordt bedoeld

beschrijving van één concreet geval

er wordt een verschijnsel/ontwikkeling vastgesteld

er wordt extra informatie gegeven over het onderwerp

Iemand doet een bewering over het onderwerp (niet feitelijk)

reden waarom iemand iets vindt

argument van ander wordt ontkracht

beknopte navertelling

slotgedachte obv voorgaande

Voer voor verwarring

Eet geen brood. Veel sporten is slecht voor je. Rode wijn is gezond. Of nee, wacht, juist niet. Waarom zijn adviezen over gezondheid vaak zo tegenstrijdig?

Op een feestje raakte ik ooit aan de praat met Bob. Slimme vent, leuke baan. Bob lette op zijn voeding, zei hij. Want, hij dempte zijn stem, hij had last van verstopping. Sinds kort at hij geen brood meer, maar speltmuesli. ‘Brood is slecht voor je darmen’, legde hij uit. ‘Ja, maar,’ zei ik, betweterig als ik ben, ‘er zitten toch ook vezels in brood. Die zijn juist goed tegen verstopping.’ ‘O, oké,’ mompelde Bob.

anekdote

conclusie

aanleiding

probleemstelling

voorbeeld

vraagstelling

argument

definitie

oplossing

weerlegging

• Als je weet wat de functie van een tekstgedeelte is, begrijp je de tekst beter. 
• Vaak worden functiewoorden niet gegeven en moet je zelf de functie van een tekstdeel bepalen. 
• Signaalwoorden helpen je.
• Voorbeelden van functiewoorden: aanleiding, voorbeeld, anekdote, argument, constatering, definitie, gevolg, oplossing en verklaring.

Welke verband geeft het woordje 'kortom' aan.

1. Conclusie
2. Karakterisering
3. Samenvatting
4. Tijd

Bovendien

1. Doel-middel
2. Oorzaak-gevolg
3. Opsomming
4. Tegenstelling

Daarom

1. Oorzaak-gevolg
2. Reden
3. Samenvatting
4. Conclusie

Hoewel

1. Opsomming
2. Reden
3. Tegenstelling
4. Voorwaarde

Zoals

1. Voorwaarde
2. Voorbeeld
3. Tegenstelling
4. Opsomming

Afweging

1. Met zorg voor- en nadelen afwegen
2. Een andere mogelijkheid
3. Kant van een zaak van waaruit je iets bekijkt
4. Omstandigheid die invloed op iets uitoefent

Illustratie

1. Voorbeeld
2. Opvatting
3. Situatiebeschrijving
4. Bewering die je moet gaan bewijzen

Een kanttekening is een kritische opmerking.

1. Waar
2. Niet waar

Ontkrachting is een ander woord voor weerlegging.

1. Waar
2. Niet waar

Verbanden en relaties tussen zinnen

Belangrijk! Een auteur presenteert zijn tekst niet als losse feitjes. Hij wil graag een samenhangende tekst presenteren.

• D.m.v. signaalwoorden

• D.m.v. functiewoorden

• Functies  aan tekstgedeelten toe te wijzen

Moet ik die lijst met functiewoorden en signaalwoorden uit mijn hoofd leren?

Nee

Maar, zorg dat je wel de belangrijkste zaken weet te benoemen en dat je functiewoorden uit elkaar kunt houden.

Wat is het verschil tussen:

- weerleggen en tegenwerpen?

- aanvulling en een voorbeeld?

- uitdiepen, uitleggen en uitweiden?

-voorbehoud en voorwaarde?

Tekststructuren

Zeker in het middenstuk kun je structuren herkennen. Als je een lange tekst snel wil begrijpen, ga je op zoek naar de rode draad / lijn die door de tekst loopt.

De elf tekststructuren

1. Algemene uitspraak en voorbeeld
2. Beweren en bewijzen / tegenargumentatiestructuur
3. Categoriseren of rubriceren
4. Karakterisering
5. Oorzaak - gevolg
6. Probleemstelling - oplossing / maatregel
7. Stelling, tegenstelling, compromis
8. Toen, nu, straks
9. Verschijnsel - verklaring
10. Voor en tegen
11. Vraag en antwoord

Antwoorden bij theorie 3

1. Aankondiging: "Laat ik twee voorbeelden geven."

   Uitwerking: voorbeeld 1 in alinea 2, voorbeeld 2 in alinea 3.

2. Tweede zin: En omdat ... geleden is.

3. Voorbeeld / illustratie / bewijs

4. Een ander voorbeeld (een tweede voorbeeld wordt opgesomd)

5. Opsommend: niet alleen het individu werd gestraft, maar ook  zijn gezin en zijn familie. Dat verzwaart de eenzame oplossing.

Volgende les: theorie 4 (argumentatie)

Tip: lees vast door en markeer de belangrijkste passages.

Klaar?

- verder oefenen met oefentekst 1 (alinea 4 t/m 6)

- MO voorbereiden (Nederlands / Engels)