1.2 Enzymen

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Thema 1 stofwisseling in de cel

Basisstof 2: Enzymen

Vandaag

• herhalen bs 1 chemie in de cellen 
• leerdoelen bs 2 Enzymen 
• Uitleg enzymen 
• uitleg milieu factoren 
• Maken: 11 t/m 18
• Afsluiten 

herhalen bs 1:

Nachtlicht 

tip: gebruik je binas en/of boek

Nachtlicht (blz 13) 

Bij een zomerse nachtwandeling langs het strand kun je soms de branding spectaculair blauwachtig zien oplichten (zie de afbeelding). Dit wordt veroorzaakt door zeevonk (Noctiluca scintillans, letterlijk: flitsend nachtlichtje). De eencellige zeevonk voedt zich met plankton door fagocytose (opnemen van voedingsstoffen via instulpen van het celmembraan). Het blauwe licht ontstaat als het pigment luciferine met behulp van een enzym (luciferase) wordt omgezet in oxyluciferine. Bij deze omzetting zijn zuurstof en ATP nodig. Het verschijnsel komt vooral voor als het water in beweging is.

Bioluminescentie komt veel voor bij diepzeedieren. Zij gebruiken het onder andere om prooien te lokken of om sekspartners te vinden. Een bekend voorbeeld is de diepzeehengelvis. Deze roofvis lokt prooien naar zijn bek met een soort hengel met aan het eind een bolletje lichtgevende bacteriën.

Zeevonk is heterotroof.
7a) Waaruit blijkt dat?

7b) Waarvoor is bij de omzetting van luciferine in oxyluciferine ATP nodig?

Zeevonk
De energie voor bioluminescentie is uiteindelijk afkomstig van de zon.
8 a) Geef de energieomzettingen die plaatsvinden van zonlicht tot en met het licht van bioluminescentie.

Het blauw oplichten van de branding door zeevonk komt alleen in de zomer voor.

8b) Verklaar dat.

Bioluminescentie is in de evolutie minstens veertig keer onafhankelijk van elkaar ontstaan.
Vooral bij diepzeedieren komt bioluminescentie voor.
9a) Verklaar dat.

9b) Leg uit hoe bioluminescentie bij zeevonk kan zijn ontstaan door een evolutionair proces.

Leerdoelen bs 2 Enzymen 

• Je kan de bouw en werking van enzymen beschrijven 
• Je kunt de invloed van milieufactoren op de enzymactiviteit beschrijven

korte herhaling 

Enzymen

Zijn altijd eiwitten

Er zijn twee soorten
- Afbrekende enzymen voor

 dissimilatie (bv bij vertering) 

- Opbouwende enzymen 

voor assimilatie (bv bij spiervorming) 

Enzymen zijn verantwoordelijk voor de stofwisselingsreacties in de cel

bouw enzym

Een enzym is een eiwit.

De vorm is belangrijk 

voor de taak.

enzymen

Enzymen

In je speeksel zit een enzym voor afbraak zetmeel, namelijk ..??.. (BINAS). 

Als deze in botsing komt met zetmeel knipt enzym zetmeel op in ..??.. (BINAS!)

leerdoelen bs 2 Enzymen 

• Je kan de bouw en werking van enzymen beschrijven 
• Je kunt de invloed van milieufactoren op de enzymactiviteit beschrijven

Wat is ook alweer een milieufactor? Leg uit met behulp van een voorbeeld.

Bij hoge temperatuur gaat een enzym 'kapot'

Effectiviteit van een enzym is afhankelijk van temperatuur 

Daardoor:

Minimumtemperatuur

Optimumtemperatuur

Maximumtemperatuur

Invloed van temperatuur op werking enzym

Effectiviteit van een enzym is afhankelijk van temperatuurpH-optimum

• pH optimimun = pH-waarde waarbij werkzaamheid van enzym maximaal is
• Bij verlagen van pH kunnen negatief geladen groepen een H+ opnemen en enzym destabiliseren
• Bij verhogen van pH juist andersom

Waar zou pepsine kunnen werken?

De optimale pH voor pepsine ligt bij pH 2.  

Verschillende enzymen hebben verschillende pH- optima

Pepsine werkt bij een pH van 2 

Maken 

opdrachten 11 t/m 18

Een enzym is een ...

1. eiwit
2. koolhydraat
3. vet
4. mineraal

Raken enzymen op?

1. Nee, ze zijn te vergelijken met een schaar
2. Ja, ze werken steeds langzamer
3. Ja, ze werken dan niet meer

Wat doen enzymen?

1. Enzymen verbranden voedingsstoffen
2. Enzymen versnellen een reactie
3. Enzymen bevatten verteringssappen
4. Enzymen nemen voedingstoffen op in het bloed

Welk enzym heeft dezelfde optimumtemperatuur als de enzymen in jouw darmen?

1. enzym A
2. enzym B

Welk enzym vertoont de grootste enzymactiviteit bij 38 graden?

1. x (rood)
2. y (groen
3. z (paars)
4. ze zijn allemaal gelijk

Een enzym past precies op de om te zetten stof. Dat betekent dat het enzym ...

1. reactiespecifiek is
2. substraatspecifiek is

Welke bewering klopt over de enzymactiviteit en de enzymconcentratie bij temperaturen P, Q en R?

1. Bij alle drie de temperaturen is de enzymconcentratie gelijk.
2. Tussen P en Q neemt de activiteit toe, omdat de concentratie van het enzym toeneemt.
3. Tussen Q en R neemt de activiteit af, omdat de concentratie van het enzym afneemt.

Welke soort kan het beste tegen schommelingen van deze milieufactor (bijvoorbeeld hoeveelheid water in de bodem)?

1. soort A
2. soort B