Week 11 Taalverzorging

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 3

Week 11 Taalverzorging

Stijlfouten

Fouten in de formulering van een zin of zinsdeel

Congruentiefout

Congruentie -> congruent = overeenstemmend
Bij formuleren: overeenstemming tussen OND en PV

Enkelvoudig onderwerp <-> enkelvoudige persoonsvorm
Meervoudig onderwerp <-> meervoudige persoonsvorm



Congruentiefout - oorzaak 1

Meervoudig onderwerp wordt voor enkelvoudig aangezien

De media schrijft bijzonder negatief over dit afvalverwerkingsbedrijf.
    De media schrijven …….

Drugs veroorzaakt veel overlast in de grensstreek.
    Drugs veroorzaken ……

Congruentiefout - oorzaak 2

Enkelvoudig onderwerp wordt voor meervoudig aangezien.

Zowel Karin als Ilona kwamen te laat.
    Zowel Karin als Ilona kwam…

De Nederlandse jeugd hebben steeds vaker schulden bij de bank.
    De Nederlandse jeugd heeft …

Congruentiefout - oorzaak 3

In het onderwerp wordt een enkelvoudige kern gevolgd door een meervoudige bijvoeglijke bepaling.

Meer dan de helft (kern) van de Nederlandse vrouwen (bijv. bep.) hebben een deeltijdbaan.
    Meer dan de helft van de Nederlandse vrouwen heeft …

Een aantal leerlingen hebben een acht gehaald.
    Een aantal leerlingen heeft ...

Congruentiefout - oorzaak 4

Een meewerkend voorwerp wordt voor onderwerp aangezien.

Bezoekers van het congres die vragen willen stellen aan de parlementariërs  worden verzocht dat van te voren schriftelijk kenbaar te maken.
    (aan) Bezoekers van het congres die vragen willen stellen aan de parlementariërs wordt verzocht dat van te voren schriftelijk kenbaar te maken.

Verbeter de congruentiefouten

1. De media berichtte over de protesten in Den Haag.
2. De samenwerkingen tussen agenten, brandweerlieden en verpleegkundigen bleek voor verbetering vatbaar.
3. Een aanzienlijk deel van de militairen zijn inmiddels naar Nederland teruggekeerd.
4. De prijs werd toegekend aan stichting De Toekomst, die mensen die langdurig gevangen zitten willen helpen.
5. De harde werkers worden niks gevraagd!

Verbeter de congruentiefouten

1. De media berichtten over de protesten in Den Haag.
2. De samenwerkingen tussen agenten, brandweerlieden en verpleegkundigen bleken voor verbetering vatbaar.
3. Een aanzienlijk deel van de militairen is inmiddels naar Nederland teruggekeerd.
4. De prijs werd toegekend aan stichting De Toekomst, die mensen die langdurig gevangen zitten wil helpen.
5. De harde werkers wordt niks gevraagd!

Grammaticale kronkels:

- onjuiste inversie

Verkeerde volgorde van persoonsvorm en onderwerp.

- onjuiste samentrekking

Het woord dat je weglaat heeft niet dezelfde functie. 

- onjuiste beknopte bijzin

Het onderwerp en de persoonsvorm van de beknopte bijzin passen niet bij de hoofdzin.

Grammaticale kronkels:

- zeugma

Onjuiste samentrekking door betekenisverschil. 

De overvaller nam de sieraden mee en de benen. 

- ontspoorde zin / anakoloet

De zin loopt niet doordat de structuur verandert. 

De docent vindt dat alle leerlingen die hun huiswerk niet gemaakt hebben, worden om half vijf in het lokaal verwacht. 

Repetitio (herhaling)

• Repetitio is een opsomming waarbij een woord of delen van woorden steeds herhaald worden
  
• Voorbeelden van repetitio zijn: Drommels, drommels en nog eens drommels. Uur na uur na uur zaten we bij meneer Möring in het lokaal.
  
• Ik ben vandaag zo vrolijk, zo vrolijk, zo vrolijk

Anafoor

Herhaling van hetzelfde woord of dezelfde woordgroep aan het begin van opeenvolgende zinnen of zinsdelen.

Alles om hem heen veranderde. Alles leek beter te worden. Alles behalve hij.

Niemand zag iets, niemand deed iets, niemand wist iets.

OPSOMMINGEN

tricolon (drieslag): opsommingen in drieën, bestaande uit drie delen. 

Heerlijk, helder, Heineken

Ik wil weg, ik wil naar huis, ik wil naar bed

Ik haat jou echt met je walgelijke gedrag, je nare stem en je irritante kop.

climax: steeds sterker wordende serie

Het was een domper, een teleurstelling, een ramp.

anticlimax:

Hij heeft hij een groot huis, een dik horloge, een dure auto en… een lege bankrekening.

Overdrijvingen en nuanceringen

• Eufemisme
• Hyperbool
• Understatement

Eufemisme

• verzacht de werkelijkheid
• bij nare situaties
• Bijvoorbeeld: Hij gaat creatief om met de waarheid.

Hyperbool

• overdrijving 
• We hebben ons kapot gelachen.
• Ik schaamde me dood.

Understatement

• Afzwakking: je zegt dat iets minder groot, mooi of belangrijk is dan dat het in werkelijkheid is.
• Vaak: ironisch effect
• Vb: Messi kan wel een aardig balletje trappen.                                                                                      

De kamer van jou is het object.

De zwijnenstal is het beeld waarmee de kamer wordt vergeleken.

Het object (hoe jouw sprong in het zwembad eruitziet)wordt hier niet genoemd.  Het beeld is een bommetje.

Letterlijke herkomst

• steenrijk
• kant en klaar
• door de beugel kunnen
• iemand de duimschroeven aandraaien (iemand in het nauw brengen met lastige vragen)
• peperduur

Verschil spreekwoorden en uitdrukkingen

• Een spreekwoord is een vaste zin met een wijsheid of tip.
  Bijvoorbeeld: Je moet een gegeven paard niet in de bek kijken. 
  
  
• Een uitdrukking is een woord of groepje woorden met een aparte betekenis die je in zinnen kunt gebruiken.
  Bijvoorbeeld: vlinders in je buik hebben. 

 Spreekwoorden 

Een spreekwoord is onveranderlijk. 

Je gebruikt dus altijd dezelfde woorden in dezelfde volgorde. 

Een spreekwoord is bovendien altijd een mededeling, geen vraag. 

Het werkwoord (de persoonsvorm) staat in de tegenwoordige tijd (als er een persoonsvorm aanwezig is). Meestal is een spreekwoord een algemene levenswijsheid: zo gaat het nu eenmaal in de wereld. 

Voorbeelden van spreekwoorden zijn: ‘Na regen komt zonneschijn’, ‘Boontje komt om zijn loontje’ en ‘Oost west, thuis best.’

Uitdrukking 

Het is een overkoepelend begrip voor alle vaste verbindingen met een figuurlijke betekenis. 

Je kan een uitdrukking veranderen van woordvolgorde.

Voorbeeld:

 'Er als de kippen bij zijn', kun je veranderen in; 'Zij zijn er altijd als de kippen bij als het gratis is'.

Gezegde

Vaste reeks woorden met een vaste betekenis.

Voorbeeld:  'met hart en ziel' en 'door dik en dun'.

Verschil spreekwoord & uitdrukking & gezegde