Reize door het Aapenland

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Reize door het Aapenland

J.A. Schasz M.D.

• Reize door het Aapenland
  
• Satire
• Apen willen mens worden
  
• Verbeelding van de dwaze mens
• rationalisme
• imaginair reisverhaal 

Historische context

Reize door het Aapenland werd gepubliceerd in 1788.

Dat situeert het boek in de periode die wij kennen als de Verlichting.

Grote historische gebeurtenissen in het buitenland: Amerikaanse Revolutie (1775-1781) inspiratie, let op: Fr. Rev. nog niet geweest! 

Tegen het einde van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden (1588-1795) verkeert het land in een crisis. Kritische burgers komen op voor de vrijheid van hun landgenoten. 

Waarom is de Republiek in crisis?

• In de achttiende eeuw is Nederland een republiek: een verbond van onafhankelijke staten.
• Willem V is stadhouder sinds 1751 op 3-jarige leeftijd. In 1766 mag hij die rol daadwerkelijk vervullen
• Willem V is niet goed in staat te regeren: besluiteloos, doorvoeren van hervormingen lukt niet

Politieke omwenteling

1786-1887 Oorlog, Pruisisch leger helpt de Orangisten, patriotten vluchten naar Frankrijk

1788 Reis door het Aapenland geschreven

1795 Bataafse Republiek

1798 Eerste Nederlandse grondwet: kerk en staat gescheiden, democratie, vrijheid en gelijkheid.

Imaginaire reisverhalen

- verhaal over een reis naar een denkbeeldig land

- maatschappijkritiek --> populair bij Verlichtingsschrijvers

- want: via een denkbeeldig land kon een schrijver situaties in zijn eigen land bekritiseren

- satirisch

Reize door het Aapenland van Gerrit Paape

Bedoeling van Paape

Reize door het Aapenland 1788-

J.A. Schasz M.D --> patriottisch pseudoniem

- Nummer 1 apen: patriotten (vrijheid, gelijkheid, democratie) 

--> geven de apen de innerlijke vrijheid om mens te worden

- Nummer 5 apen --> orangjegezinden (koste wat het kost de macht behouden)

--> willen m.b.v. hun macht staarten afhakken 

In het kort

Via de ik-verteller maken we kennis met een apenmaatschappij. Daar komt hij terecht na op satirisch-sentimentele wijze zijn vrouw, het dienstmeisje, zijn paard en zijn hond te hebben laten verdrinken. Hij ontvlucht de mensenmaatschappij en belandt bij apen. Die bevolken een samenleving die in vele opzichten menselijk is: met vergaderen, een populariteitsstrijd onder machtshebbers, het beïnvloeden van stemgerechtigden en dergelijke, maar ook met onnozelheid en geilheid. Daarbij willen de apen het liefst van alles ook echt mensen worden. Volgens de ene partij kan dit alleen via innerlijke groei (wijsheid, eerlijkheid en deugd als dé ideale menselijke eigenschappen). De andere partij gelooft echter uitsluitend in uiterlijke aanpassing: het afhakken van de eigen staarten. Maar wie gaat nu zover om zichzelf uit vrije wil te verminken? Hoe ver reikt de invloed van politieke machtshebbers?

Leesaanwijzingen

• Schijn bedriegt: door zijn omvang lijkt dit een gemakkelijk boek, maar de oudere taal vraagt om doorzettingsvermogen. 
• De structuur is echter eenvoudig, gewoon chronologisch zonder tijdssprongen. 
• Daar staat weer tegenover dat het verhaal over de apen één grote metafoor is voor de menselijke maatschappij. 
• Maar zeker als je interesse hebt in de hedendaagse politiek en de moeite neemt je eerst te verdiepen in de historische situatie rond 1788, bijvoorbeeld door het voorwoord te lezen, zul je de satire beter kunnen herkennen en waarderen.

Om over na te denken

• Wanneer overschrijdt de politiek de grens tussen informeren en indoctrineren? 
• Hoe komt het dat grote groepen mensen door de geschiedenis heen steeds weer bereid blijken zich massaal achter extreme ideologieën en 'oplossingen' van machthebbers te scharen? 
• Wat gebeurt er met de vrije wil in die gevallen?