H4 Ontdekkers en hervormers

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo lwoo, k
• Leerjaar 1

H4 Ontdekkers en hervormers

De ontdekkingsreizen

In 1474 maakte de Italiaanse geleerde Paolo dal Pozzo Toscanelli een wereldkaart. Die kaart bestaat niet meer, maar wetenschappers hebben bedacht hoe die kaart eruit moet hebben gezien. De landen die Toscanelli tekende, zijn hier oranje. Helemaal rechts tekende hij de westkust van Europa en Afrika. Aan de linkerkant van de kaart tekende hij China (Cathay). Daartussen was open zee.

Leerdoelen

* Je kunt twee oorzaken noemen van de ontdekkingsreizen.

* Je kunt vier voorbeelden geven van ontdekkingsreizen.

* Je kunt beschrijven welke gevolgen de komst van Europeanen had voor mensen in Azië, Afrika en Amerika.

Tussen de twee mannen zie je instrumenten die gebruikt werden in de scheepvaart: een kwadrant, een hemelbol, een wereldbol en zonnewijzers. (Schilderij uit 1533.)

Oorzaken van de ontdekkingsreizen

Rond 1500 gingen Europanen, zoals Columbus, lange reizen maken om de wereld te ontdekken. Er waren in die tijd nog andere grote veranderingen, bijvoorbeeld in het geloof (zie paragraaf 2). Daarom laten we rond 1500 de middeleeuwen eindigen en de vroegmoderne tijd beginnen. Dat is de periode 1500-1800. Dit hoofdstuk gaat alleen over de eerste honderd jaar: de periode 1500-1600.

Oorzaak 1

De Europese kooplieden wilden zelf naar Azië varen om daar producten te kopen, zoals zijde en specerijen.  Rijke Europeanen gebruikten deze kruiden als geneesmiddel of om het eten smaak te geven. Al vanaf het jaar 1000 kochten Italiaanse kooplieden Aziatische producten van handelaren in het Midden-Oosten. Zij haalden de producten uit Azië. Met die handel verdienden de kooplieden veel geld. Maar in de 14e eeuw werd de handel via het Midden-Oosten duurder. Daarom gingen Portugezen en Spanjaarden op zoek naar een andere route om zelf specerijen uit Azië te halen.

Oorzaak 2

Er waren rond 1450 grote zeereizen voor het eerst mogelijk door technische verbeteringen in de scheepvaart. Zeelieden gingen bijvoorbeeld het kompas gebruiken. Ze hoefden nu niet meer langs de kust te varen om te zien waar ze waren, maar wisten nu ook midden op zee waar zij waren. Er kwamen ook betere kaarten.

Begrippen

Vroegmoderne tijd:     De periode 1500-1800.

De ontdekkingsreis:   Een reis naar gebieden die Europeanen nog niet kenden.

Specerij:   Een kruid uit Azië, dat gebruikt kan worden als geneesmiddel of in het eten.

De ontdekkingsreizen tussen 1450 tot 1597

Ontdekte gebieden

De ontdekkingsreizigers hadden allemaal hetzelfde doel: een nieuwe route over zee naar Azië vinden. De Portugezen zochten de route door steeds verder de kust van Afrika af te zakken. Bartholomeus Diaz bereikte in 1488 als eerste de zuidpunt van Afrika. Vasco da Gama voer in 1498 als eerste Europeaan voorbij dit gevaarlijke punt en bereikte India. Christoffel Columbus had al in 1492 geprobeerd om via een westelijke route India te bereiken, maar ontdekte Amerika. Bijna twintig jaar later, in 1521, voer de Portugees Ferdinand Magalhães als eerste rond de wereld.

Gevolgen van de ontdekkingsreizen

Zonder dat de ontdekkingsreizigers het wisten, verspreidden ze besmettelijke ziektes over de wereld. De Azteken, een volk dat leefde in Midden-Amerika, werd besmet met de pokken. Meer dan de helft van de Azteken stierf kort na de komst van Europeanen. (Tekening uit de 16e eeuw.)

De komst van Europeanen had grote gevolgen voor de mensen in Azië, Afrika en Amerika.

Handelsposten

De Europeanen gingen zelf handelen in deze werelddelen. Eerst waren dat vooral Portugezen en Spanjaarden, later ook Engelsen, Fransen en Nederlanders. In de 16e eeuw stichtten de Portugezen handelsposten langs de kusten van Azië en Afrika. Zo’n handelspost bestond uit een fort, een haven, pakhuizen en woningen. In de binnenlanden kwamen de Europeanen niet. Ze kochten hun handelswaar van plaatselijke koningen en handelaren. Dat gebeurde meestal niet eerlijk. Met geweld dwongen de Europeanen lage prijzen af.

Koloniën en plantages

De Spanjaarden gebieden veroverden in Midden- en Zuid-Amerika. Dat werden koloniën. De Spanjaarden bestuurden de koloniën en gingen er voor langere tijd wonen. Ze stichtten er ook plantages. Dat zijn grote landbouwbedrijven, waar één product wordt verbouwd, bijvoorbeeld rietsuiker of tabak. De oorspronkelijke bewoners (indianen) werden gedwongen om op plantages of in mijnen te werken. Alle opbrengsten van de koloniën gingen naar Spanje.

Geloof en cultuur

Een derde gevolg was de verspreiding van de Europese cultuur over de wereld, bijvoorbeeld de taal en het geloof. Geestelijken kwamen om het christelijke geloof te verspreiden. Sommige indianenculturen verdwenen bijna helemaal, zoals de cultuur van de Azteken. Niet alleen stierven veel Azteken door besmettelijke ziektes, maar ook vernietigden de Spanjaarden hun cultuur met opzet. Dat deden de Spanjaarden omdat ze de Azteekse cultuur heidens (niet-christelijk) vonden.

Begrippen

Handelspost: Een plek aan de nieuw ontdekte kusten van Azië en Afrika die bestond uit een fort, een haven, pakhuizen en woningen.

Kolonie: Een gebied buiten Europa dat was veroverd en waar Europeanen het bestuur regelden en voor langere tijd gingen wonen.

Plantage: Een groot landbouwbedrijf, waar één product wordt verbouwd, bijvoorbeeld rietsuiker of tabak.