ET20 - Latour en Hayles

• Filosofie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

ET20 - Latour en Hayles

Aan de slag

Gefeliciteerd!

Wie en wat ga jij bedanken?

9 juli 2024

11 juli 2024

Aan de slag

Dieren en planten hebben denk- en handelingsvermogen

Wat zei Morton over onderscheid tussen handelen en gedrag?

(terugblik)

Aan de slag

Dieren en planten hebben denk- en handelingsvermogen

Morton: onderscheid tussen handelen en gedrag is niet vanzelfsprekend. 

Twee vooronderstellingen over de mens kloppen niet:

• onderscheid geest en lichaam, denken en doen
• groot vermogen tot vooruitdenken

Dus:

Als wij mensen handelingsvermogen hebben, hebben dieren dat ook!

(terugblik)

Kwestie 4 Grensvervagingen

mens, dier, plant

fysiek en niet-fysiek

levend en niet-levend

Haraway (ET19) Grensvervagingen tussen:

Morton en Despret (ET 19)

Latour en Hayles (ET 20)

Barad, Harari, Rasch (ET 21)

Aan de slag

ET20

Ik kan uitleggen en evalueren dat volgens Latour en Hayles de grens tussen levend en niet-levend is vervaagd. 

Daarbij kan ik betrekken:

• de begrippen ‘actor’, ‘actor-netwerktheorie (ANT)’, ‘handeling (action)’, ‘niet-bewuste cognitie’, ‘distributie’, ‘cognitieve assemblage’;
  
• Latours argument dat ook niet-levende wezens vitaliteit en handelingsvermogen hebben (PT Latour);
  
• Hayles’ argument dat de mens, ondanks het handelingsvermogen van niet-levende entiteiten, de verantwoordelijkheid behoudt voor het nietmenselijke (PT Hayles)
• een uitleg met van Latours argument dat de mens verantwoordelijkheid behoudt voor het nietmenselijke

Aan de slag

Latour en de actor-netwerktheorie

• socioloog en filosoof
• observeerde wetenschappers
• beschrijf alleen wat is waar te nemen (intenties dus niet)
• Techniek is niet passief, ook niet overheersend, maar mensen en dingen werken samen in een netwerk van 'actoren'
  
• Grens tussen levend en niet-levend vervaagt, omdat beide handelingsvermogen hebben

Bruno Latour (1947-2022)

Aan de slag

Latour en de actor-netwerktheorie

Aan de slag

Latour en de actor-netwerktheorie

Actor-netwerktheorie (ANT)

• elke handeling bestaat uit meerdere elementen die bijdragen aan die handeling (levend en niet-levend)
• handelingsvermogen is verdeeld over deze elementen
• elementen zijn 'actoren'
• Actor-netwerktheorie (ANT): interactie tussen actoren in een netwerk waardoor een handeling plaatsvindt

alles wat iets teweeg brengt, een eigen wil lijkt te hebben, heeft handelinsvermogen

Aan de slag

Latour en de actor-netwerktheorie

• elke handeling bestaat uit meerdere  elementen die bijdragen aan die handeling (levend en niet-levend)
• handelingsvermogen is verdeeld over deze elementen
• elementen zijn 'actoren'
• Actor-netwerktheorie (ANT): interactie tussen actoren in een netwerk waardoor een handeling plaatsvindt

Wat gebeurt er bij een verkeersdrempel als je dat vanuit de actor-netwerktheorie bekijkt?

Aan de slag

Latour en de actor-netwerktheorie

• Lees inleiding + 12.1
• Leg uit wat het nut of doel is van de actor-netwerktheorie 
• Lees PT 13 Latour, 'Where are the missing masses?'
• Geef een eigen voorbeeld van een niet-levende actor met handelingsvermogen en beschrijf het netwerk, het handelingsprogramma en het anti-handelingsprogramma
• Leg uit waarom met Latours ideeën de grens tussen levend en niet-levend vervaagt.

Aan de slag

Aan de slag

Latour en de actor-netwerktheorie

Varianten op de Berlijnse sleutel

Aan de slag

ET20

Ik kan uitleggen en evalueren dat volgens Latour en Hayles de grens tussen levend en niet-levend is vervaagd. 

Daarbij kan ik betrekken:

• de begrippen ‘actor’, ‘actor-netwerktheorie (ANT)’, ‘handeling (action)’, ‘niet-bewuste cognitie’, ‘distributie’, ‘cognitieve assemblage’;
  
• Latours argument dat ook niet-levende wezens vitaliteit en handelingsvermogen hebben (PT Latour);
  
• Hayles’ argument dat de mens, ondanks het handelingsvermogen van niet-levende entiteiten, de verantwoordelijkheid behoudt voor het nietmenselijke 
• een uitleg met van Latours argument dat de mens verantwoordelijkheid behoudt voor het nietmenselijke

Aan de slag

Hayles en cognitieve assemblages

• Lees 12.2
• haal de betekenis van de begrippen ‘niet-bewuste cognitie’, ‘distributie’, ‘cognitieve assemblage’ uit de tekst

Aan de slag

Aan de slag

Van Latour naar Hayles

Latour: handelingsvermogen verdeeld over levende en niet-levende dingen

Hayles: denkvermogen verdeeld over levende en niet-levende dingen

Aan de slag

Hayles en cognitieve assemblages

Nancy Katherine Hayles (1943)

• vooronderstelling: denken/cognitie is bewust
• Hayles: denken/cognitie heeft geen bewustzijn nodig! --> niet-bewuste cognitie
• handelingsvermogen is verdeeld tussen menselijke en niet-menselijke denkers                      --> cognitieve assemblage:                        distributie van denkprocessen tussen menselijke en niet-menselijke denkers

Aan de slag

Hayles en cognitieve assemblages

Cognitie tussen mens en techniek verschillen!

• Techniek: berekeningscapaciteit en snelle dataverwerking
• Mensen: emoties, empathie, kwetsbaarheid

Aan de slag

Hayles en ethische implicaties

Cognitie tussen mens en techniek verschillen!

• Techniek: berekeningscapaciteit en snelle dataverwerking
• Mensen: emoties, empathie, kwetsbaarheid

Dus: morele verantwoordelijkheid blijft bij de mens

Hayles: machines missen menselijke kwetsbaarheid

Aan de slag

Latour en ethische implicaties

• Ook niet-levende dingen bezitten handelingsvermogen (iets teweeg brengen, hebben een 'wil'
• niet-levende dingen zijn actoren, hebben belangen
• niet-levende dingen hebben zelf geen stem

Dus: 

• mens moet rekening houden met welzijn van de natuur
• geef de natuur een stem in het parlement der dingen

Aan de slag

Latour en ethische implicaties

Dus: 

• mens moet rekening houden met welzijn van de natuur
• geef de natuur een stem in het parlement der dingen

Voorbeelden: 

• Rivier met mensenrechten
• Wat wil het wad?
• Waarom mag de Maas  niet meepraten over afvallozing?
• Waarom de rivier rechten moet krijgen (stelling 2)

Aan de slag

actor 

actor-netwerktheorie (ANT) 

handeling (action) /handelingsvermogen

(vitaliteit)

niet-bewuste cognitie

distributie

cognitieve assemblage

Begrippen