Johan van Oldenbarnevelt

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 4

Johan van Oldenbarnevelt (1547-1619)

Raadspensionaris 

Gebroeders De Witt - Johan & Cornelis 

Johan van Oldenbarnevelt
(1547-1619)

KA

de bijzondere plaats in staatkundig opzicht en de bloei in economisch en cultureel opzicht van

de Nederlandse Republiek

stadhouder prins Maurits van Oranje (1576 - 1625)

Johan van Oldenbarnevelt raadspensionaris (1547 - 1619)

Raadpensionaris

Voorzitter van gewestelijke staten van Holland en Zeeland

Belangrijkste vertegenwoordiger van Staten-Generaal

Belangrijkste vertegenwoordiger tegenover het buitenland

Bedenker VOC 1602

• Eerst verschillende compagnieën die  gericht waren op de specerijhandel
• 1 overkoepelende compagnie was handiger 
• Economisch en militair ''wapen'' in strijd tegen de Spanjaarden
• Monopolie Hollandse handen in het oosten
• Bekostigd met aandelen 

Alleen verder...

• De Noordelijke Nederlanden hebben eerst nog geprobeerd een koning te vinden. Dat lukte niet. Daarom wordt besloten verder te gaan zónder koning, als de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden
• Dit was uniek in de wereld: "Geen koning?! Wie beschermt je dan?!"

(feodaliteit!)

regenten

Landsadvocaat 

(raadspensionaris)

Generaliteitslanden 

Van oudsher was een stadhouder een plaatsvervanger van de landsheer in het gewest. In de republiek gaat dat niet meer op, maar de naam stadhouder blijft bestaan.

In de praktijk waren er in de Republiek 2 of 3 stadhouders tegelijkertijd voor alle 7 gewesten. 

De Staten Generaal 

(nu de Tweede kamer en de Eerste Kamer - het parlement )

Tweede Kamer 

Eerste Kamer 

Stadhouder

Kapitein-generaal van het leger en admiraal-generaal van de vloot.

Officieel was de stadhouder in dienst van de Staten-Generaal, 

Problemen door bestuursvorm:

• Tussen raadspensionaris en stadhouder vaak machtsstrijd:
  
• Raadspensionaris behartigde de belangen van de rijke  burgers/handelaren/kooplieden 
• Internationaal goede contacten
  
  
• Stadhouder ontleende gezag aan militaire status 
• Zocht oplossing voor conflicten met buitenland vaak in militair ingrijpen

Christelijk leerstuk dat het lot van mensen door God is voorbeschikt, hetzij dat zij zijn uitverkoren tot eeuwig heil, hetzij veroordeeld tot eeuwige verdoemenis. Deze leer werd in aangescherpte vorm een van de centrale leerstukken van het calvinisme.

het religieus conflict raakt verweven met politiek.....

Oldenbarnevelt

Raadspensionaris

Gewest Holland

Aanhanger Arminius: Vrijzinnige/gematigde dominee. De mens kon een beetje invloed hebben op zijn lot na de dood. 

Maurits

Stadhouder/legerleider

Aanhanger van Gomarus: Orthodoxe dominee (= streng in de leer), vond dat je moest vasthouden aan het oorspronkelijke idee van Calvijn. 

Ruzie tussen machtige mannen

• Raadspensionaris Johan van Oldenbarnevelt wilde bezuinigen op het leger. Prins Maurits wilde dat niet. 
• De ruzie loopt volledig uit de hand en in 1618 pleegde Maurits een staatsgreep en liet de raadspensionaris gevangen zetten.
• Een jaar later liet Maurits de raadspensionaris onthoofden.

De onthoofding van Johan van Oldenbarnevelt in Den Haag.

Oefenvraag 

In 1598 reisde Johan van Oldenbarnevelt naar Frankrijk om koning Hendrik IV ervan te overtuigen geen vrede te sluiten met Spanje. Frankrijk was op dat moment ook in oorlog met Spanje. Voor tijdgenoten was dit een opmerkelijke gebeurtenis. 

1. Noem een reden waarom Van Oldenbarnevelt geen vrede zou willen tussen Spanje en Frankrijk

2. Leg uit waarom dit voor tijdgenoten heel opmerkelijk was 

Antwoorden

Voorbeeld van een juist antwoord is:

• Door oorlog met Frankrijk moest Spanje/Filips II zijn aandacht verdelen

/ had de Republiek een bondgenoot 1

• De status van de Republiek was nog gering / een koning onderhandelt

meestal alleen met andere vorsten / Van Oldenbarnevelt

representeerde een Republiek (die hun vorst had afgezet) / was een

burger 1