13.2 Ademhalen (deel 1 en deel 2)

• Biologie
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 2,3

Fotosynthese

Glucose

Koolstofdioxide

Zuurstof

Water

Zonlicht

Welke 4 voedingsstoffen kunnen planten van glucose maken?

Endocytose is het proces waarbij eencelligen voedsel opnemen.

1. Waar
2. Onwaar

Osmose kost de cel geen energie en is een vorm van passief transport

1. Waar
2. Onwaar

Welke stof of stoffen worden vervoerd door middel van diffusie?

1. Zuurstof
2. Water
3. Grote stoffen
4. Koolstofdioxide

13.2 ademhalen

Leerdoelen

- Je kunt uitleggen hoe bij insecten het transport van stoffen verloopt.

- je kunt uitleggen hoe bij vissen het transport van stoffen verloopt.

Hoe ademen insecten?

Insecten zoals vlinders en vliegen hebben geen longen maar: tracheeën. 

Trachee: vertakte buizen gevuld met lucht.
--> hele lijf, ook poten en vleugels!
 Hierdoor komt er zuurstof bij de cellen. 

Stigma: Hierdoor komt lucht met zuurstof in de trachee en gaat er koolstofdioxide naar buiten 

Diffusie

De stoffen stromen via diffusie van een plek met een hoge concentratie naar een plek met een lage concentratie. 

Hoe groter het verschil, hoe sneller diffusie gaat. 


Cellen van insect verbruiken zuurstof,
dus zuurstof gaat vanuit de lucht in de tracheeën naar de cellen (diffusie)

In de cellen ontstaat koolstofdioxide, dus dit gaat van de cellen naar de lucht in de tracheeën en zo via stigma naar buiten (diffusie). 

0

Hoe ademen vissen?

Vissen halen zuurstof uit het water met kieuwen.

Een kiew bestaat uit een kieuwboog met daaraan kieuwplaatjes

De wanden van de kieuwplaatjes zijn sterk geplooid en heel dun ze bevatten veel bloedvaatjes. 

Vanaf de kieuwplaatjes stroomt het zuurstofrijke bloed naar alle andere organen.

In de kieuwplaatjes wordt koolstofdioxide vanuit het bloed aan het water afgegeven. 

Onderdelen kieuwen

Tegenstroomprincipe

Openingen in het lijf van een insect heten:

1. Stigmata
2. Tracheeen
3. Pragmata

Hoe heten de gaten van de rups?

1. kieuwen
2. stigma's
3. tracheeen
4. openingen

Aan de slag... 

Maken 13.2 1 t/m 10 + nakijken

Hoe haalt een vis zuurstof uit het water?

1. Met hun longen
2. Met hun kieuwen
3. Met diffusie
4. Met osmose

Tekst

Sleep de onderdelen naar de nummers in de juiste volgorde

1

2

3

4

Zuurstof wordt via kieuwplaatjes in het bloed opgenomen

Kieuwdeksels gaan open en water (zonder zuurstof) gaat weer naar buiten.

Vis opent bek en water met zuurstof stroomt bek binnen

 Bek gaat dicht en water gaat naar kieuwen

Hoe maken planten zelf zuurstof?

1. Diffusie
2. Fotosynthese
3. Osmose
4. Exocytose

Leerdoelen

- Je kunt uitleggen hoe bij planten het transport van stoffen verloopt.

- Je kunt beschrijven hoe rottings- en darmbacteriën leven zonder zuurstof .

- Je kunt beschrijven hoe gistcellen leven zonder en met zuurstof en de processen beschrijven die hierbij optreden.

- Je kunt beschrijven hoe melkzuurbacteriën leven zonder zuurstof en het proces beschrijven dat hierbij optreedt.

Hoe komen planten aan zuurstof?

Planten hebben zuurstof nodig voor verbranding van de stof glucose.

Energie die vrijkomt bij de verbranding wordt gebruikt om nieuwe cellen te maken tijdens de groei en andere processen.

Planten maken overdag zelf zuurstof door de fotosynthese. 

Zuurstof die vrij komt, komt in de lucht. Mensen en dieren ademen deze zuurstof weer in. 

Planten wisselen gassen met omgeving
uit via gaswisseling. 

Diffusie van gassen door huidmondjes
(hangt af van hoeveelheid licht)

Hebben alle organismen zuurstof nodig?

Rottings- en darmbacteriën leven zonder zuurstof. 
--> Afbraak dode resten ontstaan methaangas en stinkende gassen.

Gistcellen (eencellige schimmels) kunnen met en zonder zuurstof leven.
--> met: verbranding
--> zonder: alcoholische gisting      glucose -> alcohol + CO2 + energie

Melkzuurbacteriën leven zonder zuurstof.
Melkzuurgisting               suiker -> melkzuur + energie

Iris heeft in de vakantie een fles limonade in haar schooltas laten zitten. Tijdens de vakantie is de limonade bedorven door gisten.

Welke reactie heeft in de gistcellen plaatsgevonden?

Aan de slag...

Maken 13.2 11 t/m 18 + nakijken