Herh. TV 8-2-24 1.2 Zinsontleding

• Nederlands
• MBO
• Studiejaar 3

Taalverzorging 1.2 - Zinsontleding

Wat gaan we vandaag doen?

• zinsontleding, onderwerp tot bijwoordelijke bepaling

Zinsontleding

1. Persoonsvorm
2. Werkwoordelijk gezegde
3. Onderwerp
4. Lijdend voorwerp
5. Meewerkend voorwerp
6. Bijwoordelijke bepaling

1. Persoonsvorm

De persoonsvorm is de vorm van het werkwoord dat wordt bepaald door het onderwerp van de zin.

Een zin heeft altijd een persoonsvorm!

Je kunt de persoonsvorm op 3 manieren vinden:

1. Tijdsproef
2. Getalsproef
3. Zin vragend maken

1. Persoonsvorm

Tijdsproef: Verander de zin van tijd

Hij loopt vandaag naar school - Hij liep vandaag naar school

Getalsproef: Verander in de zin meervoud/enkelvoud

Hij loopt vandaag naar school - Wij lopen vandaag naar school

Zin vragend maken: Verander de zin in een vraagzin

Hij loopt vandaag naar school - Loopt hij vandaag naar school?

Wat is de persoonsvorm in de volgende zin?

Zij gaat morgen met de fiets naar school.

Wat is de persoonsvorm in de volgende zin?

Morgen moeten de jongens na school werken.

2. Werkwoordelijk gezegde

Alle werkwoorden uit een zin.

De persoonsvorm en (eventueel) andere vormen van werkwoorden waarmee de persoonsvorm een 

samenhangend geheel vormt.

Hij is vandaag naar school gelopen.

Wat is het werkwoordelijk gezegde?

Hij heeft een appel gegeten.

1. Hij
2. heeft
3. heeft gegeten
4. heeft een appel gegeten

Wil je mij de ketchup even doorgeven?

Het werkwoordelijk gezegde is:

1. Wil
2. doorgeven
3. Wil geven
4. Wil doorgeven

Wie heeft mijn scooter gerepareerd?

werkwoordelijk gezegde =

1. Wie
2. heeft
3. heeft gerepareerd
4. mijn scooter

3. Onderwerp

Om het onderwerp te vinden, kun je de volgende vraag te stellen:

Onderwerp: wie/wat + (werkwoordelijk) 

gezegde?

Hij is vandaag naar school gelopen.

Wat is het onderwerp?

Caro legt het onderwerp uit.

1. Caro
2. legt
3. het onderwerp
4. uit

Wat is het onderwerp?

Ik kan nu het onderwerp uit een zin halen.

1. Ik
2. kan
3. het onderwerp
4. een zin

4. Lijdend voorwerp

Wie/wat + gezegde + onderwerp

Een lijdend voorwerp is een zinsdeel dat de handeling ondergaat.

• Een lijdend voorwerp kan een zelfstandig naamwoord zijn (fiets, een maisje, Anna)
• Een woordgroep met een zelfstandig naamwoord als kern (haar nieuwe kleren)
• Of een persoonlijk voornaamwoord (mij, je, haar, hem, etc)

Wim zag het journaal.

Wat is het lijdend voorwerp?
Hij heeft een glas.

Wat is het lijdend voorwerp?
Bart ziet Marieke daar lopen.

5. Meewerkend voorwerp

'Aan wie' of 'Voor wie' + onderwerp + gezegde (+ lijdend voorwerp)

Dit zinsdeel werkt mee om de handeling mogelijk te maken.

Het meewerkend voorwerp begint vaak met het voorzetsel 'aan' of 'voor'. Als het niet al in de zin staat, kun je het er meestal wel voorzetten.

Zij geeft altijd geld aan de Hartstichting.

Wat is het meewerkend voorwerp?
Hij heeft hun straf gegeven.

Wat is het meewerkend voorwerp?

Ik gaf haar een kus.

6. Bijwoordelijk bepalingen

Deze noemen we ook wel de 'prullenbak'. Alles wat je overhoudt, noem je de bijwoordelijke bepaling. 

• Een bijwoordelijke bepaling beschrijft: tijd, plaats, richting, reden, hoeveelheid. 
• Geeft antwoord op de vragen: wanneer, waar, waarheen, waarom, hoe, hoeveel.
  
  

Gisteren ging ik fietsend naar school.

Bijwoordelijke bepaling
"Hij is op de fiets gekomen."

Bijwoordelijke bepaling
"Met zijn zakmes sneed hij het brood."

Sleep de zinsdelen naar het juiste vak.

onderwerp

lijdend vvw

ww gezegde

meewerkend vw

Zin:

Bijwoordelijke bepaling

Gisteren

bracht

ze

een goed boek

voor mij

mee.

Sleep de zinsdelen naar het juiste vak.

onderwerp

lijdend vvw

ww gezegde

meewerkend vw

Zin:

Marjan

had

een mooi gedicht

voor haar opa 

geschreven. 

Zinsontleding

1. Persoonsvorm: Maak de zin vragend, getalsproef, tijdsproef
   
2. Werkwoordelijk gezegde: Alle werkwoorden uit de zin
   
3. Onderwerp: Wie/wat + gezegde
   
4. Lijdend voorwerp: Wie/wat + onderwerp + gezegde
   
5. Meewerkend voorwerp: Aan wie of Voor wie + onderwerp + gezegde (+ lijdend voorwerp)
   
6. Bijwoordelijke bepaling: Tijd, plaats, richting, reden, hoeveelheid. Geeft antwoord op de vragen wanneer, waar, waarheen, waarom, hoe, hoeveel.
   

Aan de slag

1.3 Enkelvoudige en samengestelde zinnen. Opdracht 1 en 2

Maak de oefentoets van TV H1

Maak de opzet voor jouw presentatie

• doel en publiek
• onderwerp en 3 deelonderwerpen