2.2 Het verloop van de oorlog

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo
• Leerjaar 4

Het verloop van de oorlog

De Eerste Wereldoorlog

§2.2

Het verloop van de oorlog

A

De oorlog begint

Leerdoel:

Je kan de aanleiding van de Eerste Wereldoorlog noemen en beschrijven hoe een oorlog op twee fronten ontstond.

B

Miljoenen doden en gewonden

Leerdoel:

Je kan drie oorzaken noemen van het hoge aantal slachtoffers in de Eerste Wereldoorlog

Begrippen:

loopgraven

C

Een totale oorlog

Leerdoel:

Je kan met behulp van politieke, economische en culturele voorbeelden uitleggen dat de Eerste Wereldoorlog een totale oorlog was.

Begrippen:

totale oorlog

propaganda

vijandbeeld

 

censuur

Alle oorzaken zorgen voor een eplosieve situatie in Europa

Het wachten is op het aansteken van de lont...

Op 28 juni 1914 brengt Frans Ferdinand, de troonopvolger van Oostenrijk-Hongarije, een bezoek aan Sarajevo (hoofdstad van Bosnië).

Hij wordt daar vermoord door Gavrilo Princip. Hij was een Servische nationalist die de
Oostenrijkers uit Bosnië en
Servië wilde verdrijven.

§2.2

Het verloop van de oorlog

A

DeBoze burgers

De oorlog begint

0

De aanslag was de aanleiding (directe oorzaak) van de Eerste Wereldoorlog:

• Een maand na de aanslag op Frans Ferdinand verklaarde Oostenrijk-Hongarije de oorlog aan Servië
• Rusland kwam zijn bondgenoot Servië te hulp en verklaarde de oorlog aan Oostenrijk-Hongarije
• Duitsland hielp zijn bondgenoot Oostenrijk-Hongarije en verklaarde de oorlog aan Rusland en Frankrijk
• Duitsland deelde de eerste klap uit en viel Frankrijk binnen: de Eerste Wereldoorlog was begonnen
• Engeland schoot bondgenoot Frankrijk te hulp.

§2.2

Het verloop van de oorlog

A

DeBoze burgers

De oorlog begint

Het Von Schlieffenplan mislukte:

• De opmars in het westen liep vast: de Belgen, Fransen en Engelsen vochten erg hard terug
• Rusland mobiliseerde sneller dan verwacht.
• Duitsland komt toch in een tweefrontenoorlog terecht.

§2.2

Het verloop van de oorlog

A

DeBoze burgers

De oorlog begint

Het optimisme over de oorlog was groot onder de soldaten van de groten landen (Frankrijk, Duitsland, Engeland).

Ze hadden zin om voor hun land te strijden en verwachtten een grote, snelle overwinning. Veel mannen meldden zich vrijwillig aan bij het leger.

Dit werd veroorzaakt door het nationalisme en militarisme.

§2.2

Het verloop van de oorlog

A

DeBoze burgers

De oorlog begint

De oorlog in België en Frankrijk was het westfront.

Daar hielden de Fransen, Belgen en Engelsen de Duitse opmars tegen, maar ze konden de Duitsers niet terugdringen.

De oorlog was vastgelopen.

§2.2

Het verloop van de oorlog

B

DeBoze burgers

Miljoenen doden en gewonden

De miljoenen soldaten groeven zich in: er ontstond een netwerk van loopgraven: diepe greppels om beschut te zitten tegen beschietingen.

De loopgraven werden steeds verder uitgebreid: prikkeldraad, zandzakken, bunkers en tunnels werden toegevoegd.

§2.2

Het verloop van de oorlog

B

DeBoze burgers

Miljoenen doden en gewonden

Het leven in de loopgraven was afschuwelijk:

De vijand probeerde met zwaar geschut de loopgraven te vernietigen

Er stond bijna het hele jaar water in de loopgraven

Er waren ratten en insecten

De soldaten kregen weinig rust: constant beschietingen

§2.2

Het verloop van de oorlog

B

DeBoze burgers

Miljoenen doden en gewonden

Engels

Duits

Niemandsland

Vier jaar lang vanuit de loopgraven kijken naar 

hetzelfde stuk, kapotgeschoten, niemandsland...

Zandzakken waren gevuld met aarde en modder, en waren bedoeld om de soldaten te beschermen

In het begin van de oorlog waren de rantsoenen nog wel redelijk, maar naarmate de oorlog langer duurde, was er ook steeds minder (goed) eten.

Als de soldaten niet hoefden te vechten, speelden ze bijvoorbeeld met kaarten.

Behalve de vijand hadden de soldaten veel last van ongedierte, zoals ratten en vlooien. Sommige soldaten kwamen de tijd tussen de gevechten door met het doden van ratten.

Honden hielden de soldaten niet alleen gezelschap, ze bezorgden ook boodschappen tussen de verschillende loopgraven.

Soldaten konden vaak alleen maar overdag slapen, omdat 's nacht een goed moment was om de loopgraven van de vijanden te bespioneren. 

Met een periscoop konden de soldaten de vijand bekijken, zonder grote risico's te nemen. Een periscoop werkt met spiegels.

Er zijn duizenden brieven en dagboeken van soldaten uit de Eerste Wereldoorlog bewaard gebleven. Dit zijn tegenwoordig belangrijke en waardevolle bronnen.

Voor de veiligheid van de soldaten waren de loopgraven in zigzag-vorm.

Tussen de Noordzee en de Zwitserse grens (Westfront) wordt 40.000km aan loopgraven aangelegd.

Het gebied tussen de loopgraven wordt in vier jaar tijd compleet omgeploegd. Er ontstaat een niemandsland.

Op wacht staan was één van de belangrijkste taken die je kon krijgen. Op het in slaap vallen tijdens de wacht stonden zeer zware straffen.

Behalve vechten en wacht houden, waren er nog genoeg andere vervelende klusjes in een loopgraaf, zoals zandzaken bijvullen, prikkeldraad repareren of het leegmaken van de latrines (wc's)

Regelmatig kwam het bevel de loopgraven te verlaten en op de vijand af te stormen: een stormaanval. 

De verdediging had een groot voordeel door de steeds betere machinegeweren: de verdediging was sterker dan de aanval.

Bij een stormaanval vielen duizenden doden tegelijk. Toch wisten de generaals niet hoe ze door moesten breken; daarom gaven ze elke keer weer het bevel om aan te vallen

§2.2

Het verloop van de oorlog

B

DeBoze burgers

Miljoenen doden en gewonden

In de Eerste Wereldoorlog werden allerlei nieuwe wapens ingezet.

Gifgas (chloorgas en mosterdgas) werd ingezet om de vijand uit de loopgraaf te dwingen.

Ook andere nieuwe wapens werden ingezet om het de vijand moeilijk te maken: vliegtuigen, tanks, mitrailleurs.

§2.2

Het verloop van de oorlog

B

DeBoze burgers

Miljoenen doden en gewonden

Nieuwe wapens

• Om de loopgravenoorlog te doorbreken worden uitvindingen gedaan die zorgen voor nieuwe wapens.

• Naast generaals bepalen ook steeds meer wetenschap en techniek het verloop van de oorlog.

• De Eerste Wereldoorlog wordt 'de oorlog van de uitvinders'

Gifgas

• Gif- of strijdgassen moesten ervoor zorgen dat de vijand, in paniek, de loopgraven zouden verlaten
• De meeste gasaanvallen waren door het gebruik van gasmaskers steeds minder dodelijk voor de soldaten, maar zorgde voor brandwonden, tijdelijke blindheid en angst

Luchtschepen

• Om het slagveld beter te kunnen observeren, gebruikte men luchtschepen om de ligging van de vijandelijke loopgraven te achterhalen.
• Behalve voor observatie werden Zeppelins (type Duitse luchtschepen) ook gebruikt voor bombardementen (op Antwerpen en Londen)

Vliegtuigen

• Om voor een echte doorbraak in de oorlog te zorgen, zijn de eerste vliegtuigen nog te primitief.
• Toch beleeft de wereld de eerste luchtgevechten en bombardementen.

Vlammenwerpers

• Net als gifgas moet de vlammenwerper voor paniek bij de vijand zorgen.
• Brandende benzine wordt, soms over afstanden van honderden meters, over het slagveld gespoten

Tanks

• Hoe kom je levend bij de loopgraven van de vijand? Bouw een rijdend stalen harnas om je heen!
• Omdat de ontwikkeling ervan zeer geheim was, gebruikten de Britten de term 'tank', van watertank. Zelfs de arbeiders geloofden dat ze mobiele watertanks maakten.

Duikboten

• Duikboten bestonden al sinds de 19e eeuw, maar in de Eerste Wereldoorlog werden ze voor het eerst (met name door Duitsland) massaal ingezet.
• De Duitsers probeerden met de Onbeperkte Duikbotenoorlog (1915/1917) alle schepen (oorlogs-, koopvaardij- en passagiersschepen) tot zinken te brengen

Gevolgen

• De nieuwe wapens en oorlogsvoering laten zichtbare en onzichtbare verwondingen achter

• Van de mannen met de kapotgeslagen gezichten...

• ...tot zware psychische klachten, vaak omschreven als Shellshock

0

Trench Foot

• Omdat de soldaten langdurig met dezelfde laarzen en sokken in de vocht en modder moeten staan, gaan hun voeten opzwellen, infecteren en vervolgens afsterven.
• Meestal is amputatie de enige oplossing voor loopgraafvoeten

Vóór en ná:

om de verminkte mannen toch nog een leven te kunnen bieden...

...werd driftig geëxperimenteerd met plastische chirurgie en maskers

Oostfront:

Russische leger was groot, maar slecht bewapend. Veel Russische soldaten kwamen om.

Midden-Oosten:

Turkse Rijk probeerde het Midden-Oosten (terug) te veroveren.

Afrika:

Soldaten van geallieerde kolonies tegen soldaten van Duitse kolonies.

Europese grootmachten haalden soldaten uit hun kolonies. 

§2.2

Het verloop van de oorlog

B

DeBoze burgers

Miljoenen doden en gewonden

Ten minste 15 miljoen slachtoffers. Voornamelijk soldaten!

Oorzaken:

• massale inzet van soldaten
• nieuwe wapens (mitrailleurs, kanonnen, gifgas)
• veel landen betrokken

§2.2

Het verloop van de oorlog

B

DeBoze burgers

Miljoenen doden en gewonden

Om de oorlog op gang te houden, waren. er steeds nieuwe voorraden nodig (kogels, uniformen, wapens, etc)

Daarom werd de hele bevolking ingeschakeld om bij te dragen aan de oorlogseconomie:

• fabrieken moesten overschakelen op productie van oorlogsmateriaal
• vrouwen werden opgeroepen in fabrieken te werken
• Artsen en verpleegkundigen werden opgeroepen voor medische hulp aan het front. 

De gehele bevolking en alle economische middelen werden ingezet om te winnen: dat noem je een totale oorlog

§2.2

Het verloop van de oorlog

C

DeBoze burgers

Een totale oorlog

Om de streun van de bevolking te winnen werd propaganda ingezet (heel belangrijk begrip voor het examen!!)

Door middel van posters, kranten, radio en andere media werd geprobeerd de burgers te overtuigen dat ze voor de goede zaak vochten.

Daarnaast probeerden ze een vijandbeeld te creëren van hun tegenstander: onbetrouwbaar, laf, barbaars.  

§2.2

Het verloop van de oorlog

C

DeBoze burgers

Een totale oorlog

vernietig deze gekke bruut sluit je aan

§2.2

Het verloop van de oorlog

C

DeBoze burgers

Een totale oorlog

Ook werd censuur toegepast: de overheid controleerde de pers en houdt toezicht over alle media. 

De overheid zorgde ervoor dat de vijand werd beschreven als onbetrouwbaar en onmenselijk.

Ook werden het aantal doden overdreven (aan de kant van de vijand) of juist te laat weergegeven (aan eigen zijde).

De informatie die de burgers kregen was dus eenzijdig en onbetrouwbaar. 

§2.2

Het verloop van de oorlog

C

DeBoze burgers

Een totale oorlog

Zelfs brieven van soldaten naar huis werden gecensureerd.

Begrippen uit deze les

• Von Schlieffenplan
• ein frischer fröhlicher Krieg
• loopgraven
• Shellshock
• Onbeperkte Duikbotenoorlog
• gifgas
• Trench Foot