4.2 Zien en horen

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 3

H4 Waarnemen en reageren

Leerdoelen 4.2 Zien en horen

Les 1:

• Je kunt uitleggen hoe je ogen worden beschermd.
  
• Je kunt de bouw en werking van je ogen beschrijven.
  
• Je kunt uitleggen waardoor je kleuren kunt zien.
  

Les 2:

• Je kunt uitleggen waardoor je scherp kunt zien.
  
• Je kunt uitleggen hoe je pupillen groter en kleiner kunnen worden.
  

Les 3:

• Je kunt de bouw en werking van je oren beschrijven.
  
• Je kunt uitleggen hoe je evenwichtsorgaan werkt.

Het oog

125 miljoen zintuigcellen

verstelbare lens

2 miljoen neuronen

Bouw en bescherming (4)

• Wenkbrauwen en wimpers: bescherming tegen stof en zweet
• Harde oogvlies: bescherming binnenkant
• Traanklieren: bescherming tegen uitdroging/reiniging - staat in verbinding met traanbuizen en neusholte
• Oogkassen: bescherming met vet erin

Oogspieren

Doorsnede

• Glasachtig lichaam: doorzichtige gel

• Harde oogvlies: bescherming
• Vaatvlies: bloedvaten
• Netvlies: lichtzintuigen 

• Gele vlek: midden van het netvlies
• Blinde vlek: oogzenuw

Scherp beeld door lens

Hoornvlies

Pupil

Lens

Glasachtig lichaam

Netvlies

Oogzenuw

Gezichtcentra grote hersenen -> verwerking = beeld rechtopstaand en ware grootte

Zintuigcellen in het netvlies

Staafjes: 

• Over hele netvlies (niet gele vlek)
• Zwart, wit en grijstinten
• Heel gevoelig, dus lage prikkeldrempel (oftewel impulsen bij weinig licht)

Kegeltjes:

• Vooral in gele vlek
• Kleuren (rood, groen, blauw)
• Niet gevoelig, dus hogere drempelwaarde,  (details waarnemen)

Leerdoelen behaald??

Les 1:

• Je kunt uitleggen hoe je ogen worden beschermd.
  
• Je kunt de bouw en werking van je ogen beschrijven.
  
• Je kunt uitleggen waardoor je kleuren kunt zien.
  

Huiswerk deel 1

Aantekeningen deel 1 van 4.2 af.

Bestudeer blz. 15 t/m 21.

Maken + nakijken opdr. 5, 6, 7, 9, 10, 12, 14 en 17.

Leg uit op welke vier manieren het oog wordt beschermd

Uit welke drie lagen bestaat het oog (van buiten naar binnen)?

Wat is:
- de gele vlek?
- de blinde vlek?

Beschrijf stap voor stap de weg die een prikkel aflegt (zien)

Benoem enkele kenmerken van:
- staafjes
- kegeltjes

Leerdoelen 4.2 Zien en horen

Les 1:

• Je kunt uitleggen hoe je ogen worden beschermd.
  
• Je kunt de bouw en werking van je ogen beschrijven.
  
• Je kunt uitleggen waardoor je kleuren kunt zien.
  

Les 2:

• Je kunt uitleggen waardoor je scherp kunt zien.
  
• Je kunt uitleggen hoe je pupillen groter en kleiner kunnen worden.
  

Les 3:

• Je kunt de bouw en werking van je oren beschrijven.
  
• Je kunt uitleggen hoe je evenwichtsorgaan werkt.

Accomoderen

Scherp beeld op het netvlies door veranderen vorm van de ooglens (plat en bol)

Dichtbij: 

• Accomodatiespier (straalachtig lichaam) samengetrokken
• Lensbandjes ontspannen
• Bolle ooglens

Veraf: 

• Accomodatiespier ontspannen
• Lensbandjes gespannen
• Platte ooglens

Pupilreflex

Samentrekken

Lengtespiertjes: pupil groter

Kringspiertjes: pupil kleiner

Leerdoelen behaald??

Les 2:

• Je kunt uitleggen waardoor je scherp kunt zien.
  
• Je kunt uitleggen hoe je pupillen groter en kleiner kunnen worden.
  

Huiswerk deel 2

Bestudeer blz. 22 t/m 27

Maken + nakijken opdr. 21, 22, 24, 25, 27, 28

Wat is accomoderen?

Leg uit wat er precies gebeurt als jij van dichtbij iets wilt bekijken

Leg uit wat er precies gebeurt als jij van veraf iets wilt bekijken

Wat is het nut van de pupilreflex?

Leerdoelen 4.2 Zien en horen

Les 1:

• Je kunt uitleggen hoe je ogen worden beschermd.
  
• Je kunt de bouw en werking van je ogen beschrijven.
  
• Je kunt uitleggen waardoor je kleuren kunt zien.
  

Les 2:

• Je kunt uitleggen waardoor je scherp kunt zien.
  
• Je kunt uitleggen hoe je pupillen groter en kleiner kunnen worden.
  

Les 3:

• Je kunt de bouw en werking van je oren beschrijven.
  
• Je kunt uitleggen hoe je evenwichtsorgaan werkt.

Horen

De weg van geluidtrillingen...

1. Oorschelp
2. Gehoorgang
3. Trommelvlies
4. Middenoor/trommelholte: gehoorbeentjes (hamer, aambeeld en stijgbeugel)
5. Slakkenhuis (duizenden zintuigcellen met hele kleine trilharen)
6. Impulsen via de gehoorzenuw naar de hersenen

De buis van Eustachius

De luchtdruk aan beide kanten van het trommelvlies gelijk maken, zodat deze goed werkt

Door slikken of gapen..

Gehoorbeschadiging

Hoe sterker de geluidstrillingen, 

hoe harder het geluid (decibel),

hierdoor kunnen trilhaartjes in het slakkenhuis beschadigen

= ONOMKEERBAAR!!

Evenwicht

Evenwichtsorgaan is gevoelig voor bewegingen van je hoofd en de snelheid van je bewegingen

Bewegen -> vloeistof beweegt -> zintuigcellen met haartjes bewegen 

-> impulsen via evenwichtszenuw -> hersenen = reactie spieren

Leerdoelen behaald??

Les 3:

• Je kunt de bouw en werking van je oren beschrijven.
  
• Je kunt uitleggen hoe je evenwichtsorgaan werkt.

Huiswerk deel 3

Bestudeer blz. 28 t/m 31.

Maken + nakijken opdr. 30, 32, 33, 36, 37.