7.3 Het verhaal van de fossielen

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Leg in eigen woorden uit wat Darwin bedoelde
met survival of the fittest.

Wat is een voorwaarde voor
natuurlijke selectie?

1. Variatie in eigenschappen
2. Mannelijke en vrouwelijke organismen
3. Recombinatie
4. Mutatie

Wat zijn belangrijke voorwaardes voor evolutie?
(Meerdere antwoorden mogelijk)

1. Geslachtelijke voortplanting
2. Ongelijk aantal nakomelingen
3. Selectiedruk
4. Variatie

§3: Het verhaal van de fossielen

Leerdoel 7.3

Je leert hoe wetenschappers de ouderdom van fossielen bepalen en wat een bouwplan zegt over de verwantschap tussen soorten. 

Fossilisatie

"Het proces waarbij fossielen ontstaan."

Fossilisatie

5 mogelijke manieren:

1. Verstening
2. Verdroging
3. Lage temperaturen
4. Lage pH + zuurstofgebrek
5. Opsluiten in barnsteen.

• Verstening: micro-organismen breken zachte delen af. Vertraagd door laag zand of slik (bodem van rivier/zee). Skelet en tanden blijven intact. Hoge druk versteent sediment. In water opgeloste mineralen dringen resten binnen en vervangen origineel materiaal. 
• Verdroging: Snel uitdrogen van een dood organisme in een droge omgeving heeft een conserverende werking, want micro-organismen kunnen niet leven zonder water. 
• Lage temperatuur Ook kou conserveert. 
• Lage pH en zuurstofgebrek De zure en zuurstofarme omstandigheden in veenmoerassen zijn ongunstig voor bacteriën. Dat remt de afbraak van dode lichamen. 
• Opsluiten in barnsteen:  Barnsteen is afkomstig van de gestolde hars van naaldbomen. I.

De wetenschap die fossielen bestudeert noemen we:

1. Histoliogie
2. Paleontologie
3. Sedimentologie
4. Endocrionologie

Verstening

Verdroging

Lage temp.

Lage pH en O2

Barnsteen

Mineralen

Hoge druk

Veenmoeras

Naaldbomen

Zee

Woestijn

Tirol

Gidsfossielen

"Fossielen met een grote geografische verspreiding die slechts een beperkte tijd hebben bestaan."

Helpen (relatieve) leeftijd te bepalen van een aardlaag.

Meer gidsfossielen = betrouwbaarder. 

C14-methode

• Koolstof-isotoop uit dampkring
• Halveringstijd 5370 jaar
• 14C:12C bepaalt leeftijd

Elementen worden ingedeeld naar het aantal protonen in de atoomkern. En van alle elementen bestaan varianten met een verschillend aantal neutronen in de kern. Zo'n variant heet een isotoop.

Voorbeeld C14:
Fossiel met 25% oorspronkelijke C14
en halveringstijd 5730 jaar is hoe oud?

1. 5370 jaar
2. 11460 jaar
3. 17190 jaar
4. 22920 jaar

Verwante lichaamsbouw

Linneaus (1707-1788) onderscheidt twee typen overeenkomsten in lichaamsbouw:

• Homoloog
• Analoog

Elementen worden ingedeeld naar het aantal protonen in de atoomkern. En van alle elementen bestaan varianten met een verschillend aantal neutronen in de kern. Zo'n variant heet een isotoop.

Homologe structuren

Gelijk bouwplan maar verschillende functie. 

Elementen worden ingedeeld naar het aantal protonen in de atoomkern. En van alle elementen bestaan varianten met een verschillend aantal neutronen in de kern. Zo'n variant heet een isotoop.

Missing links

"Fossiele overgangsvormen"

Aanwijzingen voor gemeenschappelijke voorouders.

Elementen worden ingedeeld naar het aantal protonen in de atoomkern. En van alle elementen bestaan varianten met een verschillend aantal neutronen in de kern. Zo'n variant heet een isotoop.

Analoge structuren

Verschillend bouwplan maar gelijke functie.

Elementen worden ingedeeld naar het aantal protonen in de atoomkern. En van alle elementen bestaan varianten met een verschillend aantal neutronen in de kern. Zo'n variant heet een isotoop.

Rudimentaire organen

"Organen die over tijd hun functie verloren hebben."

Elementen worden ingedeeld naar het aantal protonen in de atoomkern. En van alle elementen bestaan varianten met een verschillend aantal neutronen in de kern. Zo'n variant heet een isotoop.

Nadat een organisme is gestorven, neemt de hoeveelheid C14...

1. toe
2. af

Organismen met overeenkomstige ... structuren hebben een recente gemeenschappelijk voorouder

1. homologe
2. analoge

welke omgeving biedt de grootste kans op fossielen

1. vochtig, zuurstofrijk
2. vochtig, zuurstofarm
3. droog, zuurstofrijk
4. droog, zuurstofarm

Tips en Tops voor RML

Aan de slag

Basis: 3 t/m 8

Verdieping: