Literatuur of lectuur en het literaire veld

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Verhaalanalyse - Tekst en lezer

Planning

1. Fictie en literatuur
2. Literatuur of lectuur?

Fictie en literatuur

- Lezen --> dagelijkse activiteit
- Waar of niet waar?
- Fictie of non-fictie

Fictie?
Non-fictie?

Non-fictie: waar of niet waar? Gaan over een bestaande (historische) situatie, waarbij het doel voor de lezer duidelijk is.

Fictie: waar/niet waar niet van belang, geen doel en geen beschrijving van een bepaalde (historische) situatie in de werkelijkheid. De lezer creëert al lezend een "wereld in woorden".

Fictie of non-fictie?

1. Fictie
2. Non-fictie

Fictie of non-fictie?

Is dit fictie of non-fictie?

1. Fictie
2. Non-fictie

Literatuur

Literatuur / literaire teksten: fictionele teksten waaraan veel betekenis / waarde gehecht wordt. 

Drie groepen: epiek, lyriek en dramatiek... 

Epiek

1. Teksten waarin een verhaal verteld wordt;
2. Er gebeuren dingen en 
3. Er verstrijkt tijd

Teksten in verhaalvorm --> proza --> romans, novellen en korte verhalen. 

Lyriek

1. Teksten waarin rechtstreeks gevoelens worden uitgedrukt (meer dus dan alleen vertellen)
2. Er gebeurt (meestal) weinig en
3. Er verstrijkt geen tijd (momentopname)

Poëzie! 

Dramatiek

1. De term voor toneelstukken.
2. Bedoeld om gespeeld te worden voor een publiek.
3. De tekst is de kern van de voorstelling.
4. Soms inclusief toneelaanwijzingen.

"Het was een koude winteravond toen Anna door het donkere bos liep. De wind sneed door haar jas, maar ze bleef vastberaden verder gaan. In de verte zag ze eindelijk het licht van het huisje waar ze zo lang naar op zoek was geweest. Haar hart bonkte in haar borstkas, maar ze wist dat ze nu niet meer terug kon."

1. Epiek
2. Lyriek
3. Dramatiek

De lucht is grijs,
Maar in mijn hart, een zonnestraal.
Jouw lach verwarmt,
Zelfs de koudste dagen."

1. Epiek
2. Lyriek
3. Dramatiek

Personage A: "Waarom heb je het gedaan? Waarom liet je me achter?"
Personage B: "Ik had geen keuze. Het was de enige manier om ons te redden."
Personage A: "Je noemt dit redding? We zijn verder van elkaar verwijderd dan ooit."

1. Lyriek
2. Dramatiek
3. Epiek

Onderdeel: literatuur of lectuur?

Literatuur is belangrijk, omdat.....

• Goed voor taalontwikkeling en woordenschat.
• Goed voor algemene (persoonlijke) ontwikkeling, mensenkennis: literatuur brengt je in aanraking met andere mensen in andere situaties, je leert je te verplaatsen in ‘vreemde’ mensen en situaties goed voor algemene (interculturele) ontwikkeling, kennis van de wereld.
• Goed voor algemene (culturele) ontwikkeling: brengt je in aanraking met bekende Nederlandse schrijvers en romans.
• Goed voor je hersenen: “Wat sporten is voor je lichaam, is lezen voor je geest.”(Renate Dorrestein)

Doel literatuuronderwijs

Het is de bedoeling dat je je vermogen om literaire teksten te lezen ontwikkelt en (in de bovenbouw) verder ontwikkelt,  zodat je steeds moeilijkere teksten kunt begrijpen en leert waarderen.

Lectuur versus literatuur

Non-fictie is altijd literatuur.

1. waar
2. niet waar

Lectuur heeft minder diepgang dan literatuur.

1. waar
2. niet waar

Bij lectuur gaat het om wat de lezer wil horen.

1. waar
2. niet waar

Bij literatuur wil de schrijver de mens laten nadenken.

1. waar
2. niet waar

In de literatuur hebben de boeken een happy end.

1. waar
2. niet waar

Oorlogsboeken behoren altijd tot de lectuur.

1. waar
2. niet waar

Doktersromans behoren tot de lectuur.

1. waar
2. niet waar

Bij lectuur worden de open plekken allemaal ingevuld.

1. waar
2. niet waar

Een misdaadroman behoort meestal tot de lectuur.

1. waar
2. niet waar

Lectuur krijgt veel aandacht in de pers en wordt in het onderwijs veel bestudeerd.

1. waar
2. niet waar

In lectuur is het taalgebruik vaak .........

1. eenvoudiger
2. moeilijker

In lectuur zijn gebeurtenissen nogal .....

1. onverwachts
2. voorspelbaar

Wat vind je, is er een duidelijk onderscheid tussen literatuur en lectuur?
Kun je uitleggen waarom wel/niet?

Literatuur

Lezen

Origineel en natuurlijk taalgebruik

Ontwikkeling personage

Gedachten/motieven staan centraal

Open plekken

Vaker maatschappijkritisch

Lezer laten nadenken

Onverwachts

Onderwerp van onderzoek

Wordt langer gelezen

Artistieke erkenning (kunst)

Lectuur

Lezen

Eenvoudig taalgebruik

Meer stereotype personages

Vaste rolpatronen (handelingen en acties)

Gelukkig einde (Happy end)

Volgens heersend moraal

Lezer vermaken

Voorspelbaar

Literatuur of lectuur? 

Wat voor een tekst is dit?

1. literatuur / fictie
2. lectuur / fictie
3. literatuur / non-fictie
4. lectuur / non-fictie

Een stripboek over Donald Duck

1. literatuur / fictie
2. lectuur / fictie
3. literatuur/ non-fictie
4. lectuur / non-fictie

Doktersromannetjes

1. literatuur / fictie
2. lectuur / fictie
3. literatuur / non-fictie
4. lectuur /non-fictie

1. literatuur / fictie
2. lectuur / fictie
3. literatuur / non-fictie
4. lectuur / non-fictie

1. literatuur / fictie
2. lectuur / fictie
3. literatuur / non-fictie
4. lectuur / non-fictie

Literaire kwaliteit

Literaire kwaliteit onderzoeken en bespreken:
- literair veld
- poortwachter
- symbolisch kapitaal

Het blijft lastig... 

Er wordt al eeuwen over nagedacht.. 

Eerst onderwerp en stijl van de tekst..
Daarna ook de context (commissie Nobelprijs literatuur bijvoorbeeld)

Pierre Bourdieu

Franse filosoof Pierre Bourdieu --> Les règles de l'art: genèse et structure du champ littéraire (De regels van de kunst: wording en structuur van het literaire veld). 

Dit literaire veld --> marktplein waarop alle spelers rondlopen die betrokken zijn bij de productie en waardering van literatuur: schrijvers, uitgevers, recensenten, redacteuren, boekverkopers enzovoorts. 

Dat drukke marktplein 

Iedereen heeft een taak, maar iedereen heeft ook een belang op dat plein! Uitgeverijen zijn bijvoorbeeld de marktleiders en er zijn ook populaire en/of gevreesde schrijvers en recensenten aanwezig. 

Ben je debutant en wil je op de markt, dan kun je dus echt niet om hen heen....

Hoe dan?

De poortwachters bewaken de toegang tot het literaire veld.

Poortwachter: een grote / belangrijke speler op het literaire veld die de autoriteit of invloed heeft andere spelers toegang tot het literaire veld te verschaffen. 

En dan? 

De poortwachters hebben een bepaalde autoriteit, ook wel het symbolisch kapitaal genoemd.

Symbolisch kapitaal: geen geld, maar een waarde.. 
De reputatie die een persoon of organisatie heeft op het literaire veld, dankzij de contacten die deze persoon of organisatie heeft. Symbolisch kapitaal heb je als je veel anderen kent die ook symbolisch kapitaal hebben.

Conclusie van het literaire veld

Een denkbeeldig marktplein waarop verschillende spelers in onderhandeling met elkaar en onafhankelijk van andere 'velden' (politieke, maatschappelijke, ...) literatuur produceren en evalueren. Alle spelers hebben direct te maken met het schrijven, uitgeven, verkopen en beoordelen van boeken.

Dus..

Volg je dus de theorie van Bourdieu over de beoordeling van literatuur, dan let je niet zozeer op de teksten zelf, maar naar de acties en reacties van de spelers op het literaire veld om te zien wat "literatuur" is.