HC Verlichting, deel II

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

HC De Verlichting

Revoluties in Amerika en Frankrijk

Dertien Britse kolonies, voor een deel zelf bestuurd, maar ondergeschikt aan de Britse koning, gouverneur en ambtenaren. 

Goed op de hoogte van de verlichtingsideeën van Locke, Montesquieu en Thomas Paine

Thomas Paine,

radicale Britse politieke schrijver en denker. 

Paine pleitte in zijn pamfletten voor het recht van een volk om zijn regering omver te werpen. Vrijwel elke Amerikaanse rebel las Paine. Paine maakte persoonlijk de Amerikaanse Revolutie mee en nam later ook actief deel aan de Franse Revolutie. 

De Amerikaanse Revolutie in jaartallen

1770 - Boston Massacre

1772 - Committee of Correspondence

1773 - Boston Tea Party

1774 - De CofC richten het Continentaal Congres op

1775 - Het leger o.l.v. George Washington wordt opgericht

14 juli 1776 - het CC roept de Amerikaanse onafhankelijkheid uit

1783 - Groot-Brittannië erkent de Amerikaanse onafhankelijkheid

1787 - De Amerikaanse grondwet en de Bill of Rights

1787 - Afschaffing van slavernij in de Noordelijke staten

1807 - De Amerikaanse overheid verbiedt de import van slaven

1860 - 1865 -Amerikaanse burgeroorlog

1865 - Afschaffing van de slavernij in de Zuidelijke staten.

The Old State House in Boston

Dit was voor de revolutie het hoofdkwartier van de Britten in New England. Zie de symbolen van de Eenhoorn en de Leeuw op de daklijst. 

Franse en Indiaanse oorlog

The Death of General Wolfe (1770)

In de slag bij Quebec veroverden de Britten Quebec en beslisten daarmee eigenlijk de oorlog in hun voordeel. De jonge Britse legerleider generaal Wolfe kwam net als de Franse aanvoerder bij de Slag om Quebec om het leven

Sugar Act

https://www.britishmuseum.org/collection/object/P_1851-0901-592

Boston Massacre 

1770

Primaire of secundaire bron? 

Wat kun je zeggen over de standplaatsgebondenheid van de tekenaar?

Committees of Correspondence

1772

Boston tea Party

1773

Het Continentale Congres

1774

George Washington wordt gekozen tot opperbevelhebber van het Continentale leger.

1775

Declaration of Independence 

4 juli 1776 

Benjamin Franklin, John Adams en Thomas Jefferson

Invloed van de Verlichting?

When in the Course of human events, it becomes necessary for one people to dissolve the political bands which have connected them with another, and to assume among the powers of the earth, the separate and equal station to which the Laws of Nature and of Nature's God entitle them, a decent respect to the opinions of mankind requires that they should declare the causes which impel them to the separation. 

We hold these truths to be self-evident, that all men are created equal, that they are endowed by their Creator with certain unalienable rights, that among these are Life, Liberty and the pursuit of Happiness. – That to secure these rights, Governments are instituted among Men, deriving their just powers from the consent of the governed, – That whenever any Form of Government becomes destructive of these ends, it is the Right of the People to alter or to abolish it, and to institute new Government, laying its foundation on such principles and organizing its powers in such form, as to them shall seem most likely to effect their Safety and Happiness.

The Declaration of Independence

John Locke,

iedereen is geboren met een aantal natuurlijke rechten. 

John Locke,

Volkssoevereiniteit met als staatsvorm een constitutionele democratie

John Locke (en Rousseau)

Recht op verzet. Je mag een Regering die niet goed functioneert afzetten en vervangen. 

1783, Vrede van Parijs

Grondwet (constitution)

1787 

Hoe heeft de Verlichting invloed gehad op de Amerikaanse staatsinrichting?

Opdracht 19 (p 62): 

hoe heeft de Verlichting invloed gehad op de Amerikaanse revolutie?

2 grote problemen voor de VS

• De belangen van de staten in het Noorden en de staten in het Zuiden zijn moeilijk verenigbaar.

• Alle burgers hadden gelijke rechten, maar vrouwen, slaafgemaakten en de oorspronkelijke inwoners van het continent kregen deze rechten niet. 

 

De Franse Revolutie

De Franse Revolutie in jaartallen

1789 - Lodewijk XVI roept de Staten-Generaal bijeen

1789 - Bestorming van de Bastille (14 juli, begin eerste revolutie)

1789 - Verklaring van de Rechten van de Mens en Burger (augustus)

1791 - Grondwet (constitutionele monarchie)

1792 - Begin van de revolutionaire oorlogen

1792 - Einde aan de monarchie (uitroepen Republiek) 

1793 - Dood van de koning

1794 - Dood van Robespierre (einde van de Terreur)

1799 - Staatsgreep Napoleon

1804 - Napoleon kroont zichzelf tot keizer

1804 - Invoering Code Napoleon

1815 - Napoleon definitief verslagen

The Old State House in Boston

Dit was voor de revolutie het hoofdkwartier van de Britten in New England. Zie de symbolen van de Eenhoorn en de Leeuw op de daklijst. 

Frankrijk had allerlei problemen aan de vooravond van de revolutie. Noem er een paar.

Bij welke stand hoorde je in Frankrijk als je arts was?

1. 1ste
2. 2de
3. 3de
4. geen

Hoeveel procent van de bevolking hoorde bij de derde stand?

1. 42
2. 50
3. 75
4. 98

De koning zag in dat er problemen waren en wat gedaan moest worden. De Staten-Generaal werd bijeengeroepen. Een probleem was de manier van stemmen. Wat was er zo oneerlijk?

 Bijeenroepen van de 

Staten-Generaal

• 5 mei - Lodewijk XVI had de Staten-Generaal bijeengeroepen voor een vergadering om meer belastingen te kunnen heffen (schatkist was leeg)
• Vertegenwoordigers van (vooral) de 3e stand hebben allerlei klachten die ze willen bespreken
• Koning luistert echter niet, waarna de vertegenwoordigers van de 3e stand weglopen

Wat of wie zie je hier?

 De Nationale Vergadering

• De weggelopen vertegenwoordigers van vooral de 3e stand besluiten om alleen verder te vergaderen als de Nationale Vergadering
• Ze beloven niet uit elkaar te gaan voordat er een grondwet voor Frankrijk is (Eed op de kaatsbaan)

Ik wist dat we aan de beurt zouden komen."

 Bestorming van de Bastille

(14 juli 1789)

• Nadat het gerucht gaat dat de koning de Nationale Vergadering uit elkaar wil jagen besluit de bevolking van Parijs de wapens op te pakken
• Ze bestormen de staatgevangenis van de koning (de Bastille). Hiermee begint de revolutie.
• Overal in Frankrijk breken die zomer opstanden uit tegen adel en geestelijkheid

 Verklaring van de Rechten van de Mens en Burger

• De Nationale vergadering discussieert over de nieuw te volgen koers en neemt een aantal wetten/verklaringen aan.
• De feodale rechten van de adel worden afgeschaft.
• augustus 1789: De Verklaring van de Rechten van de Mens en Burger
• De koning wordt gedwongen om de Verklaring te tekenen (nadat hij uit zijn Paleis is gehaald)

Invloed van de Verlichting?

1.De mensen worden vrij en met gelijke rechten geboren en blijven dit. 

2. Het doel van iedere politieke vereniging is het behoud van de natuurlijke en onvervreemdbare rechten van de mens; deze rechten zijn de vrijheid, het bezit, de veiligheid en het verzet tegen onderdrukking.

3. De oorsprong van iedere soevereiniteit ligt wezenlijk bij het volk. Geen instantie, geen individu kan gezag uitoefenen dat daar niet uitdrukkelijk uit voortkomt.

4. De vrijheid bestaat daaruit, alles te kunnen doen wat een ander niet schaadt. 

5. De wet heeft slechts het recht handelingen te verbieden, die schadelijk zijn voor de maatschappij. Alles wat niet door de wet verboden is, kan niet worden verhinderd en niemand kan gedwongen worden te doen, wat de wet niet verordent.

6. De wet is de uitdrukking van de algemene wil. Alle burgers hebben het recht, persoonlijk of door hun vertegenwoordigers, aan haar totstandkoming mee te werken. Zij moet voor iedereen dezelfde zijn, hetzij ze beschermt, hetzij ze straft. Daar alle burgers in haar ogen gelijk zijn, kunnen zij in gelijke mate toegelaten worden tot alle waardigheden, plaatsen en openbare ambten volgens hun bekwaamheden en zonder ander onderscheid dan die van hun deugden en talenten.

Verklaring van de Rechten van de Mens en Burger

John Locke,

iedereen is geboren met een aantal natuurlijke rechten. 

John Locke en Jean-Jacques Rousseau

Volkssoevereiniteit 

Rousseau

De algemene volkswil

John Locke

Principe van de rechtsstaat 

De burgers worden beschermd door de wet.

Invloed van de Verlichting?

9. Ieder mens wordt als onschuldig beschouwd tot wanneer hij schuldig wordt verklaard; daarom moet, indien zijn aanhouding onvermijdelijk is, ieder gebruik van geweld dat niet dient om de verdachte gevangen te nemen, van rechtswege streng onderdrukt worden.

10. Niemand mag vanwege zijn opvattingen, ook niet godsdienstige, worden lastig gevallen, in zoverre dat hun uiting de door de wet ingestelde openbare orde niet verstoort.

11. De vrije uitwisseling van gedachten en meningen is een van de meest kostbare rechten van de mens; iedere burger kan dus vrijelijk spreken, schrijven en drukken, behoudens en bij de wet omschreven gevallen, waarin hij van deze vrijheid misbruik maakt.

16. Iedere maatschappij waarin de rechten niet gewaarborgd zijn, noch de scheiding der machten is vastgelegd, heeft geen grondwet.

Verklaring van de Rechten van de Mens en Burger

John Locke en Voltaire

Tolerantie 

Montesquieu

Scheiding der Machten

Principe van de rechtsstaat 

De burgers worden beschermd door de wet.

John Locke en Voltaire

Tolerantie 

En natuurlijk ook beïnvloed door de Amerikaanse Revolutie.

 Grondwet 1791

• Frankrijk wordt nu een constitutionele monarchie.
• Een duidelijke Scheiding der Machten
• De koning behoudt de uitvoerende macht
• De wetgevende macht komt in handen van een Wetgevende vergadering (745 leden) die gekozen wordt door middel van censuskiesrecht. 
• Er kwam een onafhankelijke rechterlijke macht. 
• De VRMB wordt opgenomen in de grondwet

De Franse Revolutie in jaartallen

1789 - Lodewijk XVI roept de Staten-Generaal bijeen

1789 - Bestorming van de Bastille (14 juli, begin eerste revolutie)

1789 - Verklaring van de Rechten van de Mens en Burger (augustus)

1791 - Grondwet (constitutionele monarchie)

1792 - Begin van de revolutionaire oorlogen

1792 - Einde aan de monarchie (uitroepen Republiek) 

1793 - Dood van de koning

1794 - Dood van Robespierre (einde van de Terreur)

1799 - Staatsgreep Napoleon

1804 - Napoleon kroont zichzelf tot keizer

1804 - Invoering Code Napoleon

1815 - Napoleon definitief verslagen

The Old State House in Boston

Dit was voor de revolutie het hoofdkwartier van de Britten in New England. Zie de symbolen van de Eenhoorn en de Leeuw op de daklijst. 

De tweede Franse revolutie in spotprenten

Zoek bij drie gebeurtenissen een passende spotprent. Pas bronnenkritiek toe op de spotprent 

Noteer telkens de naam/maker van de prent

1792 - Begin van de revolutionaire oorlogen

1792 - Einde aan de monarchie (uitroepen Republiek) 

1793 - Dood van de koning

1794 - Dood van Robespierre (einde van de Terreur)

1799 - Staatsgreep Napoleon

1804 - Napoleon kroont zichzelf tot keizer

1804 - Invoering Code Napoleon

1815 - Napoleon definitief verslagen

The Old State House in Boston

Dit was voor de revolutie het hoofdkwartier van de Britten in New England. Zie de symbolen van de Eenhoorn en de Leeuw op de daklijst. 

 Begin van de revolutionaire oorlogen (1792) 

• Pruisen en Oostenrijk verzamelen (onder andere op aandringen van gevluchte Franse edelen) troepen om de revolutie in Frankrijk neer te slaan.
• De Wetgevende Vergadering verklaart de oorlog aan Oostenrijk en Pruisen.
• Veel Fransen melden zich vrijwillig om te vechten, maar de oorlog verloopt slecht voor Frankrijk. 

 Einde van de monarchie

1792

• augustus 1792: Het paleis van de koning wordt bestormd door revolutionaire groepen die ontevreden zijn over de constitutionele monarchie en de rampzalig verlopen oorlog. 
• Op 21 september wordt de monarchie afgeschaft (Frankrijk wordt een Republiek).
• Deze 2de revolutie ontketent een fase van geweld en Terreur

Wie of wat zie je hier?

Burger Capet wordt onthoofd

1793

• Als blijkt dat de voormalige koning (nu burger Lodewijk Capet) in het geheim brieven schreef met Oostenrijk begint er een echtszaak tegen hem.
• De koning wordt ter dood veroordeeld wegens landverraad
• Marie-Antoinette wordt later dat jaar ook onthoofd. 

Robespierre en de Terreur

(1793-1794)

• De Jakobijnen onder leiding van Robespierre grijpen de macht.
• Er volgt een bloedige periode van onderdrukking (de Terreur)
• Iedereen loopt gevaar onder de guillotine terecht te komen.
• Uiteindelijk wordt Robespierre zelf onthoofd. 

De Franse revolutie

• De 1ste Franse revolutie (1789-1792)

Bestorming van de Bastille

Verklaring van de Rechten van de Mens en Burger

Grondwet 1791

• De 2de Franse revolutie (1792-1799)

Bestorming van de Tuilerieën

Nationale Conventie (einde monarchie)

Comité van Algemeen Welzijn (begin Terreur)

Dood Robespierre (einde Terreur)

Directoire

• Napoleon (1799-1815)

Olympe de Gouges

• Franse feministe en schrijfster
• Schreef in 1791 de Verklaring van de rechten van de vrouw en van de burgeres
• Ze verving overal in de VRMB het woord 'man' door 'vrouw'
• Ze wilde hiermee duidelijk maken dat de nieuwe rechten alleen maar golden voor mannen in Frankrijk
• Legde de basis voor de theorie van het feminisme
• Werd onthoofd ten tijde van de Terreur

Napoleon grijpt de macht

(1799)

• De oorlog met Pruisen, Oostenrijk en Groot-Brittannië verloopt slecht. 
• De populaire generaal Napoleon Bonaparte besluit om met een staatsgreep de macht te grijpen. 
• Eerst deelt hij de macht met anderen, maar al snel regeert hij alleen.
• Napoleon verslaat op het slagveld tegenstander na tegenstander. 

Napoleon kroont zichzelf tot keizer (1804)

• Napoleon kroont zichzelf in de Notre-Dame van Parijs tot keizer van Frankrijk.
• Hij verslaat vrijwel al zijn tegenstanders op het slagveld en heerst over vrijwel het gehele vasteland van Europa. 

Code Napoléon 

(1804)

• Frans burgerlijk wetboek dat in alle door Frankrijk veroverde gebieden werd ingevoerd (één wetboek voor het hele land).
• Gebaseerd op onder andere het Romeinse Recht
• Legaliteitsbeginsel 
• Wellicht het belangrijkste exportproduct van de revolutionaire oorlogen (basis voor de wetgeving in veel Europese landen)
• Lodewijk XVIII liet het wetboek bestaan,  alleen onder de naam Code Civil. 

Het einde van Napoleon en het einde van de revolutie

(1815)

• Napoleons grande Armee gaat ten onder in de veldtocht naar Rusland
  
• Napoleon wordt daarna verslagen bij Leipzig en verbannen.
• Napoleon keert terug voor 100 dagen, maar wordt definitief verslagen bij Waterloo
• De overwinnaars overleggen in Wenen over de restauratie van Koningen, de adel en Europa.