psychopathologie

Een aan middelen afhankelijke patiënt met een voedingstekort begeleiden.  

Lesdoelen:

Doel van de les:

Aan het eind van deze les kun je een aan middelen afhankelijke patiënt ondersteunen bij een voedingsmiddelen tekort. Dit kun je doen door de patiënt te helpen bij het invullen van een voedingsdagboek. Op die manier kun je de calorie inname van de patiënt nauwkeurig bijhouden. 

Subdoelen:

Aan het eind van deze les weet je waarom een voedingsmiddelen tekort regelmatig voorkomt bij mensen met een afhankelijkheid van middelen.
Je weet welk effect een tekort aan voedingsstoffen heeft op het lichaam van een aan middelen afhankelijke patiënt. 
  Aan het eind van deze les weet je dat er door een tekort een voedingsstoffen, zoals vitamine B12, ziekten als korsakov en levercirrose kunnen ontstaan. 

lesplanning

• Hoofdstuk 8 doornemen;
• Theorie; Een afhankelijkheid van middelen en een voedingsstoffen tekort; 
•  Voedingsdagboek invullen;
• Evaluatie.

Lees hoofdstuk 8 uit het boek; Psychiatrie in de verpleegkunde, als voorbereiding op deze les

Wat is een verslaving?

Definitie uit de DSM-5; 
Een verslaving is een voortdurende, dwangmatige drang om een psychoactief middel te gebruiken, met de onmogelijkheid om deze drang onder controle te houden, ondanks de (toekomstige) negatieve gevolgen die het gebruik van deze middelen met zich mee brengt. 

Een tekort aan voedingsstoffen

Patiënten met een afhankelijkheid van middelen, hebben kans op een tekort aan voedingsstoffen, dit kan leiden tot ziektes zoals Korsakov en levercirrose.
Het tekort aan voedingsstoffen komt onder andere doordat de verslavende middelen, zoals cocaïne, de eetlust onderdrukken en doordat alcohol de opname van vitamine B1 in de darmen verstoort.
Om die reden is het belangrijk dat je als verpleegkundige interventies uitvoert zodat aan middelen afhankelijke patiënt geen voedingstekort oploopt

Lichamelijke gezondheid en alcohol

Zwaar alcohol gebruik heeft een uitwerking op vrijwel alle organen en orgaanstelsels in het lichaam.
Gewoonte drinkers zijn vaak ondervoed waardoor ze risico lopen op complicaties die ontstaan uit tekorten in de voeding. Chronisch drinken leidt onder andere tot levercirrose.

Waar ontstaat levercirrose door?

1. Een beschadiging aan het hart
2. Een beschadiging aan de lever
3. Een tekort aan vitamine C
4. Een tekort aan koolhydraten

Levercirrose

Levercirrose is ernstige leverschade. De cellen in de lever sterven langzaam af. Er komen steeds meer littekens in de lever. Dit kan komen door langdurige ontstekingen van de lever of door lange tijd dagelijks veel alcohol te drinken. 
De lever houdt bij levercirrose steeds minder cellen over die goed werken. Hierdoor kan de lever zijn normale werkzaamheden, zoals afvalstoffen en medicatie afbreken, steeds minder goed uitvoeren.

Het syndroom van Korsakov

Het syndroom van Korsakov wordt gekenmerkt door verwarring, desoriëntatie en stoornissen van het kortetermijngeheugen.

Bekijk de video op de volgende slide. 

Door een tekort aan welke vitamine kan Korsakov ontstaan?

1. Vitamine A
2. Vitamine D
3. Vitamine B1
4. Vitamine B2

Het foute antwoord gegeven?

Heb je vraag uit de vorige slide vraag niet goed beantwoord? Bekijk het filmpje op pagina 11 dan nog een keer. 

Voedingstekort

Een voedingstekort is een veel voorkomende verpleegkundige diagnose bij patiënten met een afhankelijkheid van middelen.

De definitie van een voedingstekort

Te weinig inname van voedingsstoffen om aan de fysiologische behoefte van het lichaam te voldoen. 

Interventies die je uit kunt voeren zodat een aan middelen afhankelijke patiënt geen voedingsstoffen tekort oploopt:

• Bepaal in overleg met de diëtist hoeveel calorieën de cliënt dagelijks minimaal nodig heeft om voldoende voedingsstoffen binnen te krijgen en een realistische gewichtstoename te bewerkstelligen;
• Houd de calorie-inname en het energieverbruik van de cliënt precies bij door middel van een voedingsdagboek;
• Weeg de cliënt dagelijks;
• Ga na waar de cliënt wel en niet van houdt en zorg in overleg met de diëtist dat hij zijn favoriete eten krijgt;
• Zorg dat de cliënt in plaats van drie hoofdmaaltijden wat vaker op de dag kleine hoeveelheden te eten krijgt, en ook een hapje voor het slapengaan;
• Dien voedingssupplementen toe;
•  Vraag zo mogelijk aan de naaste familie of vrienden om speciale hapjes mee te nemen waar de cliënt vel van houdt;
• Leg de cliënt uit wat het belang is van goede voeding.

Voedingsdagboek

Een voedingsschema wordt opgesteld door een diëtist.

Een voedingsdagboek kan inzicht geven in wat een cliënt per dag eet.

Een voedingsdagboek kan er zo uitzien. 

Opdracht

Maak een voedingsdagboek met de voedingsmiddelen die jij gister hebt gegeten.
Vergeet niet op te schrijven wat je hebt gedronken. 

Gebruik de app; Mijn eetmeter (van het voedingscentrum), om de calorieën eenvoudig te tellen.
Maak gebruik van het lege voedingsdagboek van de volgende slide. 

Tijdstip

voeding

calorieën

Opdracht

Lees de casus (pagina 21,22 en 23) goed door.
Vul het voedingsdagboek vervolgens in met de gegevens die je uit de casus kunt halen. 
Indien je dit hebt gedaan kun je op pagina 29 controleren of je dit op de juiste manier hebt gedaan. 

Casus

Om 8 uur wordt Jan gewekt door de verpleegkundige. Hij staat op, wast zich aan de wastafel en poetst vervolgens zijn tanden. Om 8:30 schuift Jan aan de gezamenlijke ontbijttafel aan. Er staat van alles op tafel. Jan pakt 2 bruine boterhammen en bedenkt deze met ongezouten roomboter. Op een van de boterhammen smeert hij vervolgens pindakaas, de andere boterham belegt hij met 2 plakjes ham. Jan drinkt 2 koppen koffie, in elk kopje koffie giet hij wat koffiemelk en roert hij 2 suikerklontjes door zijn koffie heen. Daarnaast neemt hij een glaasje water waar hij zijn medicatie mee weg spoelt. 
Na het ontbijt loopt Jan met een van de verpleegkundige naar het dagactiviteitencentrum. Op dinsdag gaan zij vanaf daar met een groepje medebewoners een lange wandeling maken. Het is mooi weer en de groep besluit om die reden dan ook om een langere wandeling te maken dan gebruikelijk is. Wanneer zij weer aankomen op het dagactiviteitencentrum ziet hij dat het 11:00 uur is. Jan kletst nog wat met zijn wandelgenoten onder het genot van een kopje thee. Ook hier roert Jan 2 suikerklontjes door. 
Na enige tijd komt een verpleegkundige hem weer ophalen en eert hij terug naar de afdeling, in de gang hangt een klok waarop hij ziet dat het 12:30 uur is. De lunch staat al op tafel. Jan schuift aan. Hij pakt 4 bruine boterhallen. Hij belegt er 2 met een plak 48+ kaas en een plak schouderham en legt hier vervolgens de andere boterhammen op. Jan legt zijn boterhammen in het tosti ijzer. Een verpleegkundige biedt hem saus aan. Jan weigert dit, hij houdt niet van saus. 
De casus gaat verder op de volgende slide

Casus: deel 2

Nadat hij zijn tosti's heeft opgegeten, merkt hij dat hij nog trek heeft. Hij besluit nog een cracker met appelstroop te eten. Tijdens de lunch drinkt Jan weer 2 kopjes koffie met melk en suiker. Na de lunch besluit Jan even uit te rusten op zijn appartement. De wandeling heeft gezorgd voor vermoeide benen. Na enige tijd schrikt Jan wakker. Hij ziet op zijn wekker dat het 14:45 is, als hij opschiet kan hij nog meedoen aan de middag activiteit. Precies om 15:00 verschijnt Jan in de gezamemelijke ruimte. De stagiaire is net bezig de sjoelbakken neer te leggen. Dat vindt Jan leuk! Hij is gek op sjoelen. Hij neemt plaats aan een van de tafels waar hem een kopje thee wordt aangeboren. Jan neemt deze aan en roert 2 suikerklontjes door zijn thee. Dan is Jan aan de beurt. Hij scoort mooie punten en gaat met een goed gevoel weer op zijn stoel zitten. De stagiaire gaat met hapjes rond. Ze biedt Jan een gesneden appel aan, Jan wil deze niet. De grote gevulde koek die ook op het dienblad ligt spreekt hem meer aan. Deze eet hij dan ook op. Jan besluit nog een kopje thee te nemen. 
Zodra de activiteit klaar is, neemt Jan plaats op de bank en kijkt hij wat TV. Om 18:00 wordt hij geroepen voor het avondeten. Jan heeft geen trek maar gaat toch aan tafel zitten. Een van de verpleegkundige wil zijn bord volscheppen. Jan geeft echter aan dat hij niet veel trek heeft en vraagt om een klein beetje van alles. De verpleegkundige geeft aan dat groente belangrijk is en schept 200 gram broccoli op zijn bord, ook legt zij 2 aardappels en een worst op zijn bord neer. 
De casus gaat verder op de volgende slide

Casus: deel 3

Ze vraagt of hij jus wil, Jan geeft aan dat hij dat niet wil. Hij kijkt naar zijn bord en weet nu al dat hij dit nooit op zal krijgen. 
De worst, die is gemaakt van rundvlees, vindt Jan lekker, deze eet hij dan ook helemaal op. Van de aardappels en de broccoli eet hij de helft op. Jan zit helemaal vol, hij voelt zich zelfs een beetje misselijk. Toch blijft de verpleegkundige hem aanmoedigen meer te eten. Jan wordt er boos van. Hij loopt geïrriteerd naar zijn kamer waar hij muziek gaat luisteren. 
Om 20:00 wordt er op zijn deur geklopt. Jan reageert hier in eerste instantie een beetje nukkig op, totdat hij ziet dat het verpleegkundige Anne is, hij mag haar graag. Anne neemt altijd de tijd om naar hem te luisteren. Ook nu mag hij zijn verhaal doen. Ze luistert aandachtig naar hem. Wanneer hij zijn hele verhaal heeft gedaan, biedt zij hem een gesneden appel aan. Jan geeft aan dit niet te willen. Dan biedt ze hem een lekkere koek aan, ook dit wil hij niet. Hij zit nog vol van de maaltijd. Anne vraagt of hij nog even mee komt naar de gezamenlijke ruimte. Jan geeft aan liever op zijn eigen appartement te willen blijven. Verpleegkundige Anne geeft hem zijn medicatie die Jan met een glaasje water weg spoelt. Anne wenst hem een fijne avond toe, ze sluit de deur. Jan zet zijn muziek weer aan. 

Vul nu het voedingsschema in met de gegevens uit de casus.

tijdstip

voeding

calorieën

De diëtiste heeft Jan het advies gegeven, dagelijks minimaal 2300 calorieën te eten. Komt hij aan dit aantal?

1. Ja, precies genoeg
2. Nee, hij eet er niet voldoende
3. Nee maar dat is niet erg.
4. Jan eet veel te veel.

Wat zou de begeleiding kunnen doen om Jan meer te laten eten?

Uitleg vraag

Jan eet niet voldoende calorieën volgens het voedingsschema van de diëtiste. Indien dit een enkele keer voorkomt is het niet erg maar het moet natuurlijk niet te vaak gebeuren.
Het is opvallend dat Jan veel 'Lege calorieën' eet. Zo neemt hij regelmatig suikerklontjes in zijn warme dranken. Vandaag wel 14 stuks.
De begeleiding zou Jan kunnen helpen door hem vaker per dag kleine porties aan te bieden. In de casus komt naar voren dat Jan helemaal geen groot bord in een keer op kan eten en daar zelfs een beetje misselijk van wordt. Meerdere malen per dag een kleine portie aanbieden zou voor hem fijner zijn. 
Wat de verpleging ook zou kunnen doen om Jan te helpen bij het nemen van gezondere keuzes, is hem niet te laten kiezen uit een appel en een gevulde koek, maar door hem te laten kiezen uit een banaan en een appel. 
Jan drinkt niet voldoende vocht per dag. De begeleiding zou hem hierbij kunnen helpen door hem vaker drinken aan te bieden.

Evaluatie

Tijdens deze les heb je geleerd dat mensen met een afhankelijkheid van middelen, veelal te maken krijgen met een voedingsstoffen tekort.
Je hebt geleerd hoe dat voedingsstoffentekort kan ontstaan en je hebt geleerd hoe je een patiënt met een afhankelijkheid van middelen kan ondersteunen met een voedingsstoffentekort, door het maken van een voedingsdagboek.

Het ingevulde schema; casus Jan

Bronnen

Boeken

Nevid, J., Rathus, S., & Greene, B. (2020). Psychiatrie in de verpleegkunde. (10e editie).
Amsterdam: Pearson.

Internet
Krijgsman, G. (2019, 30 september). Wat is korsakov? 
Geraadpleegd op 6 januari 2023, van; https://www.youtube.com/watch?v=-9gzpXeXt7w

Nederlandse leverpatiënten vereniging. (z.d). Alcohol en leverziekten.
Geraadpleegd op  4 januari 2023, van; https://www.leverpatientenvereniging.nl/alcohol-en-leverziekten

Voedingscentrum. (z.d.) Hoeveel calorieën zitten erin? - Caloriechecker.
Geraadpleegd op 6 januari 2023, van; https://www.voedingscentrum.nl/nl/service/vraag-en-antwoord/gezonde-voeding-en-voedingsstoffen/hoeveel-calorieen-zitten-erin-.aspx