This lesson contains 43 slides, with interactive quizzes and text slides.
Items in this lesson
1.2 - Een nieuw wereldbeeld
NIEUW
§1.6 "Het einde van de Opstand"
Slide 1 - Slide
Huiswerk
Paragraaf 1.5
Opdracht 4 en 5
Dinsdag 8 nov - 1e uur
Slide 2 - Slide
Wat is de juiste volgorde?
A
Smeekschrift der edelen - Hagenpreken - Beeldenstorm
B
Beeldenstorm - Hagenpreken - Smeekschrift der edelen
C
Smeekschrift der edelen - Beeldenstorm - Hagenpreken
D
Beeldenstorm - Smeekschrift der edelen - Hagenpreken
Slide 3 - Quiz
Succes voor de opstandelingen
In 1572 probeert Willem van Oranje opnieuw de legers van Alva aan te vallen.
Hoewel het niet helemaal volgens plan verloopt, is er succes:
Op 1 april 1572 veroveren de Watergeuzende stad Den Briel
Vanaf dat moment durven meer steden voor de Prins van Oranje te kiezen, en hem ook (met geld) te steunen
Dit is een mooi plaatje, maar het is wél ruim 400 jaar na de inname van Den Briel door de Watergeuzen gemaakt. Hierdoor klopt de gebeurtenis wél, maar heeft de tekenaar er misschien zelf veel bij verzonnen.
Kijk daarom altijd goed wanneer de bron is gemaakt én waarom de maker de bron heeft gemaakt.
1572-1579
Slide 4 - Slide
Belegerd en uitgemoord
Kiezen voor de Prins was voor de steden gevaarlijk.
De legers van Alva deden er alles aan om een stad terug te veroveren voor de koning van Spanje
Steden werden maandenlang belegerden als een stad zich overgaf, vaak uitgemoord, zoals Naarden, Haarlem en Oudewater.
Leiden en Alkmaar hadden wel geluk en werden ze ontzet.
Bloedbad van Naarden (2)
Ook kwamen vanuit de naburige dorpen mensen naar Naarden, de straten van Naarden waren gevuld met handelaren om de geroofde buit op te kopen. De plunderende soldaten verkrachtten daarbij de vrouwen en meisjes.
Toen staken ze de hele stad in brand, om verstopte burgers te dwingen hun schuilplaatsen te verlaten. Deze burgers werden met dolken en vleesbijlen vermoord. Diegenen die verzet boden werden doodgemarteld, omringd door lachende soldaten. Men tapte bij de slachtoffers het bloed af en dronk dat als wijn.
Lambertus Hortensius moest getuige zijn van de moord op zijn zoon, waarbij een Spaanse soldaat zijn zoons hart uitsneed en bij hem in het gezicht wierp. Ongeveer honderd burgers die nog door de besneeuwde weiden wisten te ontsnappen vielen alsnog in Spaanse handen, zij werden naakt aan hun voeten in bomen gehangen om dood te vriezen.
Bloedbad van Naarden (1)
Nadat de stad Naarden zich had overgegeven aan de Spanjaarden, beloofden de Spaanse troepen dat ze de bevolking met rust zouden laten. Dat deden ze niet...
De Spaanse bevelhebber Romero nodigde de inwoners uit in het stadhuis in gebruik. Er hadden zich daar ongeveer vijfhonderd mensen verzameld. Op dat moment sloegen de deuren open en verschenen Spaanse musketiers. Ze vuurden hun musketten op de dichte massa en sloegen de overgebleven mensen neer met het zwaard en degen.
Veel van hen waren de toren ingevlucht en luidden de klok. De Spanjaarden dreven er de spot mee en staken de kerktoren daarna in brand, de slachtoffers, dood en levend verteerden tot as. De Spanjaarden vermoordden binnen enkele minuten bijna alle inwoners.
Toen drongen de Spanjaarden de huizen binnen. Burgers werden neergeschoten, hun huizen geplunderd, bewoners werden gedwongen de buit naar het Spaanse kamp te brengen, nadien werden zij als "dank" gedood.
Slide 5 - Slide
Slide 6 - Slide
Het Beleg van Alkmaar was de belegering van de stad Alkmaar tijdens de Tachtigjarige Oorlog door de Spanjaarden. Het beleg duurde van 21 augustus tot 8 oktober 1573 en eindigde in een ontzet: het koninklijke Spaanse leger moest het beleg opgeven nadat Willem van Oranje opdracht had gegeven om de dijken rond Alkmaar door te steken.
Alkmaar was een van de eerste Hollandse steden die ontzet werden en die de Spanjaarden dus met succes hadden weten te weerstaan.
Het Spaanse leger
Een belegering duurde vaak maanden. Om zich te beschermen tegen weer en wind werden complete tentenkamp rondom de stad gebouwd.
Deze tekening is goed te vergelijken met een stripverhaal: je ziet namelijk de Spaanse legerleider, Don Frederik, op verschillende plaatsen staan.
De schansen van het Spaanse leger. Schansen waren bedoeld om zich te beschermen tegen de aanvallen vanaf de stadsmuren. Schansen waren vaak aarden wallen, versterkt met houten palen en planken.
De schansen van het Spaanse leger. Schansen waren bedoeld om zich te beschermen tegen de aanvallen vanaf de stadsmuren. Schansen waren vaak aarden wallen, versterkt met houten palen en planken.
De vestingswerken van de stad Alkmaar waren niet al te best en niet volledig: delen van de stad waren niet verdedigd. In alle haast werden de stadswallen met veel aarde, modder, vuilnis en bouwpuin gebouwd.
Aanvallen is veel gevaarlijker dan verdedigen. Dat is ook goed te zien aan de hoeveelheid slachtoffers. Aan de kant van Alkmaar zijn er ongeveer 50 mensen omgekomen, aan de kant van de Spanjaarden minimaal 500!
Dit zou natuurlijk anders zijn geweest als de stad was ingenomen door de Spanjaarden...
Het Beleg van Alkmaar was de belegering van de stad Alkmaar tijdens de Tachtigjarige Oorlog door de Spanjaarden. Het beleg duurde van 21 augustus tot 8 oktober 1573 en eindigde in een ontzet: het koninklijke Spaanse leger moest het beleg opgeven nadat Willem van Oranje opdracht had gegeven om de dijken rond Alkmaar door te steken.
Alkmaar was een van de eerste Hollandse steden die ontzet werden en die de Spanjaarden dus met succes hadden weten te weerstaan: "Bij Alkmaar begint de victorie"
Slide 7 - Slide
Pacificatie van Gent
De Spaanse soldaten beginnen te plunderen. Geen soldij ontvangen.
Alle gewesten verklaren samen:
Spaanse soldaten verdijven
Tegen centralisatie en meer zelfstandigheid gewesten
Voorlopig geen aandacht verschillen godsdienst
1576
Slide 8 - Slide
Schuilkerk
Buitenkant
Schuilkerk
Binnenkant
Slide 9 - Slide
Zelfbestuur
Geen eenheid
Elk gewest eigen regels, privileges, rechtspraak en bestuur.
Bestuur gewest = Gewestelijke Staten
Gewestelijke Staten: Vergadering van adel, geestelijkheid en burgers.
(staten --> standen)
Slide 10 - Slide
Slide 11 - Slide
Vrede van Munster
1648
In 1648 werd de Vrede van Munster gesloten:
De Zuidelijke Nederlanden blijven bij Spanje.
Spanje erkende de noordelijke Nederlanden als onafhankelijke staat.
De Republiek zal de zuidelijke gwesten niet meer proberen te veroveren.
De rivier de Schelde blijft gesloten. (einde haven Antwerpen --> Amsterdam nieuwe grote handelsstad)
EINDE TACHTIGJARIGE OORLOG
Slide 12 - Slide
Slide 13 - Slide
Generaliteitslanden
Brabant
Zeeuws-Vlaanderen
Delen van Limburg
Deze gebieden werden bestuurd door de Staten-Generaal.
Gewesten die bij de Unie van Atrecht hoorden. Hadden gekozen voor de katholieke Spanjaarden. Zijn veroverd door stadhouder Maurits
Slide 14 - Slide
Holland en Drenthe
Holland:
was het machtigste gewest.
betaalde 58% van de uitgaven Republiek
'Wie betaald, bepaald'
Drenthe:
wel een eigen besuur van het gewest
geen vertegw. in de Staten-Generaal
betaalde 1% van de belastingen
Slide 15 - Slide
Schuilkerk
Buitenkant
Schuilkerk
Binnenkant
Slide 16 - Slide
Moord!
10 juli 1584
Filips II had Willem van Oranje in 1580 vogelvrij verklaard: iedereen mocht hem ongestraft vermoorden en zou daarvoor goed worden beloond.
Na een mislukte aanslag door Jean Jaureguy (1582), lukte het de Fransman Balthasar Gerards wél om Willem van Oranje te vermoorden.
Balthasar begaf zich op dinsdag 10 juli 1584 rond het middaguur naar het Prinsenhof met de mededeling dat hij Willem wilde spreken. Willems vrouw Louise van Coligny schijnt nog bezorgd te hebben gevraagd wie dat ongure type wel was, maar werd gerustgesteld.
Willem meldde Balthasar dat hij hem na het middageten te woord zou staan. Balthasar keerde terug naar herberg De Diamant om zijn pistolen te halen.
Rond half twee verliet het gezelschap de eetzaal. Toen Willem van Oranje zijn voet op de eerste trede van de trap zette schoot Balthasar hem van dichtbij in de borst en de zij. De prins zakte in elkaar en sprak - volgens het officiële verslag - zijn beroemde laatste woorden: "Mon Dieu, ayezpitié de mon âme, et de ce pauvre peuple!", vertaald als: "Mijn God, heb medelijden met mij en mijn arme volk!".
Volgens recente onderzoeken zou hij op slag dood moeten zijn geweest en heeft hij deze woorden niet gezegd.
Slide 17 - Slide
Unie van Atrecht
1579
Na de Pacificatie van Gent zien we dat calvinisten in de zuidelijke gewesten de katholieken proberen weg te jagen. Dit leidt weer tot onrust bij de zuidelijke gewesten.
De zuidelijke katholieke gewesten gaan samenwerken in de Unie van Atrecht. Onder leiding van de Hertog van Parma.
Groot deel huidig België aanhangers Spanjaarden.
Slide 18 - Slide
Unie van Utrecht
1579
Samenwerking tussen de zeven noordelijke Nederlanden (en Gent en Antwerpen).
Tegen de landvoogd en de Spaanse koning.
Slide 19 - Slide
Acte van Verlatinghe
1581
Een vorst die hun Prins, min of meer, ter dood veroordeeld, mag niet meer onze heer zijn!
De Noordelijke Nederlanden besluiten Filips II af te zetten: 'ze verlaten hem als land'.
Dat gebeurt in het document: de Acte van Verlatinghe.
Minister-President Mark Rutte laat de Acte van Verlatinghe zien aan oud-president Barack Obama van de Verenigde Staten.
Het document heeft vermoedelijk óók een belangrijke rol gespeeld in Amerika: toen het land zich in 1776 onafhankelijk verklaarde van Engeland, is er een grote kans dat ze even gespiekt hebben in het Nederlandse document. Net zoals de Nederlanders wilden ok de Amerikanen namelijk van hun koning af!
Klik hier
Slide 20 - Slide
De Republiek der Verenigde Nederlanden
1588
Bij gebrek aan een geschikte kandidaat als vorst of koning, besluiten de Noordelijke Nederlanden verder te gaan als Republiek.
De 'baas' in de Republiek werd de Staten-Generaal, de standenvergadering
Kaart
Slide 21 - Slide
Oorlog en vrede
1588-1648
Na 1588 werd er vooral gevochten in het oosten van de Republiek en in de Zuidelijke Nederlanden (België/Noord-Frankrijk)
Tussen 1609 en 1621 werd 12 jaar lang niet gevochten: het Twaalfjarig bestand
In 1648 sloten de Staten-Generaal in de Duitse stad Münster vrede met Spanje.
De Vrede van Münster maakte niet alleen een einde aan de Tachtigjarige Oorlog tussen Spanje en de Nederlanden, maar ook aan de Dertigjarige Oorlog. Dit was een grote Europese oorlog tussen katholieken en protestanten.
Slide 22 - Slide
Alleen verder...
De Noordelijke Nederlanden hebben eerst nog geprobeerd een koning te vinden. Dat lukte niet. Daarom wordt besloten verder te gaan zónder koning, als de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden
Dit was uniek in de wereld: "Geen koning?! Wie beschermt je dan?!"
Slide 23 - Slide
De Staten-Generaal
Elk van de zeven gewesten had een eigen bestuur: de gewestelijke staten.
Zij namen vooral beslissingen die hun eigen gewest aangingen.
Beslissingen die voor de hele Republiek belangrijk waren, werden genomen in de Staten-Generaal: de vergadering van alle gewestelijke staten bij elkaar
De voorzitter van de Staten-Generaal was de raadspensionaris
Een andere belangrijke functie in de Republiek was de stadhouder. Dit waren sinds Willem van Oranje altijd de Prinsen van Oranje. In de Republiek werd dan ook zijn zoon Maurits de eerste stadhouder.
De stadhouder had hoge militaire functies: hij was kapitein-generaal van het leger en admiraal-generaal van de vloot.
Officieel was de stadhouder in dienst van de Staten-Generaal, maar wie de baas was, was niet altijd even duidelijk....
Slide 24 - Slide
Regenten
In tegenstelling tot andere landen hadden de (rijke) burgers in de Republiek veel meer macht en invloed dan de adel.
Veel van deze burgers waren enorm rijk geworden door de handel (in de steden)
Deze groep rijke burgers noem je regenten.
Bijna alle belangrijke banen waren in handen van de regenten.
Slide 25 - Slide
Van vader op zoon
Veel regentenfamilies probeerden de mooie banen in hun eigen of bevriende families te houden.
Zo erfden kinderen al op jonge leeftijd titels of kregen ze voorrang bij banen op basis van hun achternaam.
Gerard Bicker was een zoon van Andries Bicker, een van de machtigste koopmannen uit Amsterdam. Gerard had een goed leven. Hij hoefde dankzij de macht en rijkdom van zijn vader niet echt heel hard te werken. Hij zou zo'n 220 kilo hebben gewogen en werd in de volksmond ook wel "de dikke Bicker" genoemd.
Slide 26 - Slide
Ruzie tussen machtige mannen
Raadspensionaris Johan van Oldenbarnevelt wilde bezuinigen op het leger. Prins Maurits wilde dat niet.
De ruzie loopt volledig uit de hand en in 1618 pleegde Maurits een staatsgreep en liet de raadspensionaris gevangen zetten.
Een jaar later liet Maurits de raadspensionaris onthoofden.
De onthoofding van Johan van Oldenbarnevelt in Den Haag.
Slide 27 - Slide
Wat waren de Generaliteitslanden?
A
Brabant en Zeeland
B
Brabant en Limburg
C
Gelderland en Overijssel
D
Limburg en Zeeland
Slide 28 - Quiz
Gaat over buitenlandse politiek, defensie en bestuur van de generaliteitslanden/Drenthe.
Meerderheid was leidend voor besluit.
Gewest Holland stuurde de raadspensionaris als vertegenwoordiger.
Slide 29 - Slide
Generaliteitslanden
Brabant, delen van Vlaanderen en Zuid Limburg werden 'generaliteitslanden'
Deze gebieden werden bestuurd door de Staten-Generaal.
Zijn veroverd door stadhouder Maurits
Slide 30 - Slide
Cijfers...
Welke cijfers krijgen jullie nog terug?
Presentatie 'isme'
Werkstuk slavernij
Toetsen de rest van het jaar?
Diagnostische toetsen
Misschien later 'echte toetsen', mondeling, opdracht, verslag??
NIEUW
§1.6 - "Het einde van de Opstand"
Slide 31 - Slide
Cijfers...
Welke cijfers krijgen jullie nog terug?
Presentatie 'isme'
Werkstuk slavernij
Toetsen de rest van het jaar?
Diagnostische toetsen
Misschien later 'echte toetsen', mondeling, opdracht, verslag??
NIEUW
4.4 'Macht en mensen in de Republiek'
Slide 32 - Slide
Alleen verder...
De Noordelijke Nederlanden hebben eerst nog geprobeerd een koning te vinden. Dat lukte niet. Daarom wordt besloten verder te gaan zónder koning, als de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden
Dit was uniek in de wereld: "Geen koning?! Wie beschermt je dan?!"
Slide 33 - Slide
Zelfbestuur
Geen eenheid
Elk gewest eigen regels, privileges, rechtspraak en bestuur.
Bestuur gewest = Gewestelijke Staten
Vergadering vertegenwoordigers uit alle gewesten = Staten-Generaal
Gewestelijke Staten: Vergadering van adel, geestelijkheid en burgers.
(staten --> standen)
Slide 34 - Slide
Slide 35 - Slide
Vrede van Munster
1648
In 1648 werd de Vrede van Munster gesloten:
De Zuidelijke Nederlanden blijven bij Spanje.
Spanje erkende de noordelijke Nederlanden als onafhankelijke staat.
De Republiek zal de zuidelijke gwesten niet meer proberen te veroveren.
De rivier de Schelde blijft gesloten. (einde haven Antwerpen --> Amsterdam nieuwe grote handelsstad)
EINDE TACHTIGJARIGE OORLOG
Slide 36 - Slide
Slide 37 - Slide
Generaliteitslanden
Brabant
Zeeuws-Vlaanderen
Delen van Limburg
Deze gebieden werden bestuurd door de Staten-Generaal.
Gewesten die bij de Unie van Atrecht hoorden. Hadden gekozen voor de katholieke Spanjaarden. Zijn veroverd door stadhouder Maurits
Slide 38 - Slide
Holland en Drenthe
Holland:
was het machtigste gewest.
betaalde 58% van de uitgaven Republiek
'Wie betaald, bepaald'
Drenthe:
wel een eigen besuur van het gewest
geen vertegw. in de Staten-Generaal
betaalde 1% van de belastingen
Slide 39 - Slide
Regenten
Bestuur in de republiek lag in handen van regenten.
Ook wel patriciërs of als groep patriciaat.
Zowel adel als niet-adel.
Niet-adel = rijke burgers in steden.
Niet-adelekijke regenten vooral veel macht in Holland.
Adel = grootgrondbezitters platteland.
Slide 40 - Slide
Van vader op zoon
Bijna alle belangrijke banen waren in handen van de regenten.
Veel regentenfamilies probeerden de mooie banen in hun eigen of bevriende families te houden.
Zo erfden kinderen al op jonge leeftijd titels of kregen ze voorrang bij banen op basis van hun achternaam.
Bij adelijke en niet-adelijke regentenfamilies.
Gerard Bicker was een zoon van Andries Bicker, een van de machtigste koopmannen uit Amsterdam. Gerard had een goed leven. Hij hoefde dankzij de macht en rijkdom van zijn vader niet echt heel hard te werken. Hij zou zo'n 220 kilo hebben gewogen en werd in de volksmond ook wel "de dikke Bicker" genoemd.
Slide 41 - Slide
Bevolkingslagen
Regenten of Patricïers
Gegoede burgerij
Kleine burgerij
Het 'gemeen' (het gewone volk)
Sociale mobiliteit = door hard werken mogelijk
(Zie leerboek blz. 103)
(rechtsboven oranje blokje)
Slide 42 - Slide
Vrouwen?
vrouw = is een goede moede, vrouw en huishoudster...
Vrouwen van Regenten en Gegoede burgerij --> Werken niet, toezicht bedienden.
Kleine burgerij en het 'gemeen' (het gewone volk) -- Werken wel