4DF - Contrareformatie

• Geschiedenis
• Secundair onderwijs

2.1.3.3 Contrareformatie

Onderzoeksvraag

Hoe probeerde de Contrareformatie de reputatieschade 

van de rooms-katholieke Kerk te herstellen?

1 - Concilie van Trente

2 - Kunst & Cultuur

3 - Wederzijdse onverdraagzaamheid

1 - Concilie van Trente

Concilie van Trente

• 1545
• Afzetten RKK <-> protestantisme
• duurt 18 jaar (1545 - 1563) 
• afgerond onder Pius IV
• Drie basisprincipes: bevestigen, hervormen en vervolgen

Concilie van Trente

• Wat werd bevestigd?
• Lijst van gewijde boeken (positief)
• Openbaring = Heilige Schrift + Kerkelijke traditie
• Bijbel: standaard = Vulgaat
• Geloofswaarheden/dogma's verduidelijkt (o.a. transsubstantiatie en vagevuur)
• Latijn = liturgische taal tot 1960s
• celibaat
• Hervormingen?
• decumul van ambten
• priester moet in parochie wonen
• oprichten seminaries
• bisschop = theoloog (tegengaan nepotisme)
• Index (librorum prohibitorum) = lijst verboden boeken (tot 1966!): bezit = doodstraf
• protestantisme = afwijkend. => vervolgen (Inquisitie)

2 - Kunst en cultuur

Barok = kunstvorm van de contrareformatie

• kosten noch moeite gespaard
• => grootsheid geloof weerspiegelen in de kunst
• monumentale kerkgebouwen met enorm veel licht en kunst.
• "Het geloof zien, ruiken, voelen en horen"
• Schilderkunst: o.a. Rubens, Van Dyck, Rembrandt,...
• Beeldhouwkunst: o.a. Bernini,...

• Barok = kunstvorm van de contrareformatie
• kosten noch moeite gespaard
• => grootsheid geloof weerspiegelen in de kunst => idealisme en overdrijving (vooral in laat-barok (rococo))
• monumentale kerkgebouwen met veel licht en kunst.
• "Het geloof zien, ruiken, voelen en horen"
• Schilderkunst: o.a. Rubens, Van Dyck, Rembrandt,...
• Beeldhouwkunst: o.a. Bernini,..

Carolus Borromeuskerk A'pen (vroege 17de eeuw)

Sint-Michielskerk Leuven (1650)

Bernini - Dood van de gezegende Ludovica Albertoni (1674)

Bernini - (ontwerp) Trevifontein te Rome

3 - Wederzijdse onverdraagzaamheid

1566 - beeldenstorm

Bron 7: overnemen in schrift + analyse (1/2)

• soort bron?
• visuele bron
• auteur?
• onbekend
• datering? 
• 1566
• getoonde gebeurtenis?
• beeldenstorm
• doel?
• propagandamiddel om steun voor protestantisme te verwerven
• mening? hoe?
• Ja. Duivel/afgoden

iconoclasme in dom van Utrecht

1566 - beeldenstorm

Bron 7: overnemen in schrift + analyse (2/2)

• Onderzoeksvraag: 'Hoe gebruikten de protestanten prenten en illustraties als propagandamiddel ten tijde van de Beeldenstorm?'
• Is de bron bruikbaar voor deze OV? Waarom?
• Ja. 1) tijdgenoot. 2) protestant. 3) inhoud = subjectief. Toch bruikbaar want OV peilt naar propaganda.

Frans Hogenberg - De beeldenstorm in Antwerpen op 20/8/1566 (1570)

Beeldenstorm 'in beeld' gebracht

Beeldenstorm in beeld gebracht

4 jaar na datum => moeilijk spreken van ‘nieuwsprent’…

Techniek:

muren opengewerkt => men kijkt in de kerk

georganiseerd => illustratie dynamiek (diagonalen accentueren dit)

twee figuren linksonder = ‘ramptoeristen’ symboliseren de kijker

Philips Galle, Het standbeeld van Alva (1571), gravure

Nasleep beeldenstorm 'in beeld' gebracht

Hertog van Alva?

Landvoogd Nederlanden 1567 - 1573

Wat zien we?

Alva 'eigentijds' gekleed

masker onder voeten => ref naar beeldenstormers

?

Goede herder

?

‘God onze Vader” => met steun van God

Belang positie?

Alva staat in machtspositie

Wie?

halfnaakte ‘barbaren’

met knotsen en toortsen => verwijzing naar beeldenstormers

Afbeelding van Alva als landvoogd (1567-1573).

Verwijst naar effectief standbeeld

Wat zien we?

Alva contemporain gekleed

onder de voet: halfnaakt ‘barbaren’

met knotsen en toortsen => verwijzing naar beeldenstorm

masker onder voeten => ref naar beeldenstormers

opschrift: “…Alva brengt vrede …”

Links verbeelding van de Goede Herder

Rechts: ‘God onze Vader” => met steun van God

Alva staat in machtspositie

Bartholomeusnacht (23-24/08/1572)

'Bloedbruiloft'

om en bij de 100 doden in Parijs

Begin van moordpartijen op Hugenoten i.o.v. Franse koningin Maria de Medici

nasleep: 10 - 20 000 doden

1598: Edict van Nantes = religieuze tolerantie

Wederzijdse onverdraagzaamheid

Martelaren van Gorcum (1572)

Noordelijke Nederlanden

Gruwelijke executie 19 geestelijken