Thema 3 - Ordening

• Biologie
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 1

Thema 3

Ordening

Basisstof 1

- Je kunt organismen indelen in hoofdgroepen en rijken

- Je kunt de celkenmerken noemen van dieren, planten, schimmels en bacteriën

- Je kunt de groepen noemen die ontstaan bij de verdere indeling van een rijk

Ordening: indelen van organismen in groepen aan de hand van hun kenmerken

• Organismen indelen aan de hand van kenmerken

Prokaryoten

• Geen celkern (DNA ligt los in de cel)
• Eencellig
• Celwand en celmembraan

Eukaryoten

• Wel een celkern
• Een- of meercellig
• Soms celwand of bladgroenkorrels

Steeds kleinere groepen

met steeds minder soorten

Vertakkingsschema

Basisstof 2

- Je kunt soorten en rassen onderscheiden

- Je kunt uitleggen dat de indeling van organismen berust op overeenkomst en verwantschap

Overeenkomst

• Hoe meer groepen hetzelfde, hoe groter de overeenkomst
• Soorten en rassen

Evolutie

• Variatie en selectie
• Hoe korter geleden er een gemeenschappelijke voorouder was, hoe meer overeenkomsten en verwantschap

DNA-sequencing (VG)

• DNA-sequentie: volgorde van de basen in het DNA (A, T, C, G)
• DNA-sequencing: volgorde basen in kaart brengen
• Hoe meer overeenkomst DNA, hoe meer verwant

Basisstof 3

- Je kunt dieren indelen op grond van de kenmerken skelet en symmetrie

- Je kunt kenmerken en voorbeelden noemen van zes stammen van het dierenrijk

Dierenrijk: celkern, geen celwand of bladgroenkorrels

• Celkern, geen celwand of bladgroenkorrels

Kenmerken voor indeling dierenrijk

Stammen van het dierenrijk

Basisstof 4

- Je kunt planten indelen in acht stammen

- Je kunt kenmerken en voorbeelden noemen van vaatplanten en groenwieren

- Je kunt kenmerken en voorbeelden noemen van sporenplanten en zaadplanten

Plantenrijk: celkern, celwand en bladgroenkorrels

Stammen van het plantenrijk

Vaatplanten

• Hebben stengels, wortels en bladeren
• Voortplanting met zaden (zaadplanten) of met sporen (sporenplanten)

Zaadplanten

• Wortels, stengels, bladeren en bloemen
• Voortplanting met zaden
• Zaden ontstaan in bloemen na bevruchting

Sporenplanten

• Wortels, stengels en bladeren
• Voortplanting door sporen (cel waar nieuwe plant uit kan ontstaan)
• Mossen, paardenstaarten en varens

Wieren (algen)

• Geen wortels, stengels, bladeren of bloemen
• Voortplanting door sporen of door deling
• Een- of meercellig
• Bladgroenkorrels

Basisstof 5

- Je kunt kenmerken noemen van schimmels

- Je kunt uitleggen dat schimmels zowel nuttig als schadelijk kunnen zijn, en hiervan voorbeelden noemen

Schimmels

• Celkern en celwand, geen bladgroenkorrels
• Eencellig: gisten, voortplanting door deling
• Meercellig hebben schimmeldraden, voortplanting met sporen

Voedsel bederven en infecties

Biotechnologie en antibiotica

Basisstof 6

- Je kunt kenmerken noemen van bacteriën

- Je kunt uitleggen dat bacteriën zowel nuttig als schadelijk kunnen zijn, en hiervan voorbeelden noemen

Bacteriën

• Prokaryoot 
• Voortplanting door celdeling
• Nut: vertering, bescherming en biotechnologie
• Schade: voedsel bederven en ziekteverwekkers
• Gedood door antibiotica

• Prokaryoot en eukaryoot
• Ordening (rijken, stammen, enz), vertakkingsschema
• Soorten en rassen
• Evolutie
• DNA-sequencing (VG)
• Symmetrie en skelet, stammen dierenrijk (met kenmerken)
• Stammen plantenrijk, kenmerken van: vaatplanten (zaadplanten en sporenplanten) en wieren
• Kenmerken schimmels, nut en schade, biotechnologie
• Kenmerken bacteriën, nut en schade

https: