Paragraaf 10.2 en 10.3

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo t, mavo, havo
• Leerjaar 3

Brandhaard Midden-Oosten

Paragraaf 10.2 en 10.3

Het Romeinse Rijk (1e eeuw)

Joden in het Romeinse Rijk 

• Leefden in de provincie Judea

• Romeinen veroveren dit gebied rond het jaar 1

• Spanningen tussen Romeinen en Joden: Romeinen geloven in meerdere goden (polytheïsme), Joden maar in één god (monotheïsme). 

Joodse diaspora

• Na een Joodse opstand worden Joodse rituelen verboden en de Joodse Tempel werd verwoest (70 na Chr.

• Steeds meer Joden trekken/vluchten weg uit de province Judea (latere naam: Syria-Palestina)

• De verspreiding van het Joodse volk over de hele wereld heet diaspora.

Christendom

• Uit het Joodse geloof was het Christendom ontstaan.  
• Belangrijk verschil: christenen willen anderen bekeren.
• Grote delen van Europa en het Midden-Oosten werden hierdoor christelijk. 

Jeruzalem

• Voor alle drie de geloven is Jeruzalem een heilige stad met belangrijke heiligdommen. 
• Daardoor is er heel wat strijd geweest over wie Jeruzalem mag besturen.
• Ook nu is hier nog ruzie over. 

Zionisme

• In de 19e eeuw is het nationalisme sterk in opkomst, zo ook bij veel Joden. 
• De Joden streven naar een eigen staat in hun oude 'beloofde land'. Dit nationalisme wordt zionisme genoemd. Zion is de naam van een berg in Jeruzalem
  
• Na de Holocaust is het zionisme sterk toegenomen
• Veel Joden zijn voor de Pogroms weggevlucht uit Oost-Europa en willen terug naar de heilige stad Jerusalem.  

Het Ottomaanse Rijk

Tijdens de Eerste Wereldoorlog (1914-1918)

• 1916: McMahon-Hussein-correspondentie: Britten beloven, als ze helpen de Turken te verslaan, onafhankelijkheid voor de Arabieren

• 1916: Sykes-Picot-verdrag: Frankrijk en Groot-Brittannië maken geheime afspraken om het gebied onderling te verdelen.

• 1917: Balfour-verklaring: Britten beloven de Joden, een Joods nationaal tehuis, in ruil voor steun aan de Britten

Na de Eerste Wereldoorlog (1919)

• Onderhandelingen in Versailles

• Zowel Palestijnse Arabieren als Joden gaan er vanuit dat de beloften worden ingelost: een eigen staat

• Onderhandelaars (lees: Frankrijk en Groot-Brittannië) vinden dat het Midden-Oosten nog niet klaar is voor onafhankelijkheid

Vrede van Versailles (1919)

• Het Midden-Oosten wordt voorlopig bestuurd door de Volkenbond (voorloper van de Verenigde Naties)

• De Volkenbond geeft Frankrijk en Groot-Brittannië de opdracht het gebied te besturen: mandaat

• Van de Volkenbond moet Groot-Brittannië zich aan de Balfour-verklaring houden, niet aan de afspraken die gemaakt zijn met de Arabieren

• 1922: Mandaatgebied Palestina

Zionisme

- Na WO I: Midden-Oosten mandaatgebieden van Frankrijk en Engeland

- Britten beloven joden een eigen staat

- Britten vragen VN om hulp

- VN komt met verdelingsplan: Joden akkoord, Arabieren niet. 

Mandaatgebieden in het Midden-Oosten

Mandaatgebied

Palestina

1922-1948

Groot-Brittannië moet het gebied

namens de Volkenbond besturen

Joodse immigratie - Palestijnse problemen (1)

• Door de Britse toezegging van een Joods nationaal tehuis: veel Joodse immigranten (ongeveer 40.000) naar Palestina 

• Welgestelde Joden kopen veel grond van Arabische grootgrondbezitters: Palestijnse Arabieren worden van hun land gezet

Joodse immigratie – Palestijnse problemen (2)

• Grote immigratie en Joodse landaankoop zorgen voor irritatie en angst bij de Palestijnse Arabieren

• In het gebied ontstaan rellen

• Joden vinden dat de Britten niet genoeg doen tegen het Arabische geweld en richten daarom hun eigen 'leger' op: Hagana

Arabisch-Palestijnse opstand (1936-1939) (1)

• Anti-Joodse wetten (Neurenberger Rassenwetten, 1935) zorgen voor emigratie uit Duitsland

• Veel Joden willen het liefst naar de Verenigde Staten, maar dat land heeft strenge immigratiewetten

• Joden kiezen daarom voor Palestina. Gevolg: 170.000 Joodse migranten in drie jaar tijd

Arabisch-Palestijnse opstand (1936-1939) (2)

• Burgeroorlog tussen Joden en Palestijnse Arabieren 

• Arabieren plegen aanslagen op zowel Joden als Britten (die soms samenwerkten), en Joden plegen aanslagen op Arabieren en Britten

• Onoverzichtelijke situatie waar de Britten zich geen raad mee weten

MacDonald White Paper (1939) (1)

• Een White Paper (Nederlands: witboek) is een regeringsplan

• Hierin stonden de plannen van de Britse regering voor Palestina

•  Binnen tien jaar zou er zelfbestuur komen voor Palestina. Joden en Arabieren zouden dit samen uitvoeren, over een gemengd Arabische-Joodse staat.
  

MacDonald White Paper (1939) (2)   

• De Joodse immigratie werd beperkt tot 15.000 mensen per jaar, voor de komende vijf jaar. Daarna mocht de Arabische bevolking hierover beslissen. 

• De landaankoop door Joden werd beperkt.

• Britten verlaten het gebied binnen tien jaar

Gevolgen van het Witboek

• De timing was zeer ongelukkig: de situatie voor Joden in Europa werd steeds gevaarlijker (Kristallnacht en de Holocaust), terwijl de mogelijkheden om te migreren/vluchten steeds moeilijker werd

• Joden waren zeer teleurgesteld: dit was in strijd met de Balfour-verklaring uit 1917

• Palestijnse Arabieren waren ook teleurgesteld, maar het geweld nam wel af.

Na de Tweede Wereldoorlog 

• Veel Joden willen weg uit Europa, zelfs na de oorlog was er veel antisemitisme

• Emigreren naar Palestina was moeilijk: de Britten hielden vast aan hun Witboek

• De Hagana hielp met illegale emigratie naar Palestina

Steeds meer spanningen in Palestina

•  Joodse migranten worden onderschept op zee en teruggestuurd

• Sommigen worden vastgezet in kampen op Cyprus

• Reactie: extremistische Joden (Irgoen) plegen aanslagen op Britse doelen in Palestina

Tweestaten-oplossing (1947)

• De Britten hebben het mandaatgebied niet meer onder controle. Het gebied wordt overgedragen aan de Verenigde Naties (VN)
  

• De VN komt met een Verdelingsplan: het gebied wordt verdeeld in een Joodse- en Arabische staat. Jeruzalem komt onder bestuur van de VN te staan.

'De erfenis'

De eerste jaren van de staat Israël (1)

• Het Verdelingsplan brengt geen rust: geweld tussen Joden en Palestijnse Arabieren blijft. 

• Grote groepen Palestijnse Arabieren vluchten weg uit het gebied.

De eerste jaren van de staat Israël (2)

• 14 mei 1948: David Ben Goerion roept de Joodse staat Israël uit

• 15 mei 1948: de laatste Britten vertrekken uit het mandaatgebied Palestina

• 16 mei 1948: de Arabische landen Egypte, Syrië, Libanon en Jordanië vallen Israël aan

De eerste jaren van de staat Israël (3)

• De Verenigde Staten erkennen Israël snel: een niet-Arabische, democratische bondgenoot in het Midden-Oosten is voor hen erg belangrijk

• De Verenigde Staten zijn een belangrijke bondgenoot (en kunnen wapens leveren)

Arabisch-Israëlische Oorlog (1948-1949)

Israël: de Israëlische Onafhankelijkheidsoorlog

Palestijnen: al-Nakbah ('de Ramp')

• Israël wint de oorlog en verovert veel gebieden: ook gebieden die  door de VN aan de Palestijnse Arabieren waren toegezegd

• Ruim 700.000 Palestijnse Arabieren vluchten uit Israël 

Video

Andere Tijden: al-Nakbah

Zesdaagse Oorlog, 1967 

• Israël vreest een aanval van drie kanten door Egypte, Jordanië en Syrië 

• Israël besluit niet af te wachten en valt zelf aan.

Zesdaagse Oorlog, 1967 

• Israëlische verplettert in 6 dagen Egypte, Jordanië en Syrië
  

• Israël bezet grote stukken land: 

Sinaï en Gazastrook (van Egypte), Westelijke Jordaanoever en Oost-Jeruzalem (van Jordanië) en de Golan (van Syrië)

Al-Fatah strijdorganisatie PLO

Israël en de Palestijnen

• Israël kreeg te maken met toenemend verzet in de Palestijnse gebieden.
• 1987 brak een opstand uit: 1e intifada.
• Israël gaat onderhandelen met grootste vijand: PLO.
•  O.l.v. Amerika kwam er in 1993 een akkoord:
  

1.  De PLO erkende Israël. 
2.  Israël beloofde de Palestijnen zelfbestuur in de Gazastrook. 

• 2000: brak een 2e intifada uit door Hamas.
  

Israël en de Palestijnen

• Hamas is in tegenstelling tot de PLO niet seculier. 
• Er kwam een einde aan de 2de intifada toen Israël zijn leger en kolonisten weghaalde uit 'bezet gebied'. 
• Hierna brak er een strijd uit tussen Al Fatah en de PLO onder de Palestijnen. 
• Hamas en Israël zijn tot vandaag aartsvijanden. 

De leider van de PLO was

1. David Ben Goerion
2. Anwar Sadat
3. Yasser Arafat
4. Osama Bin Laden

Waarom werd de PLO opgericht?

1. Om een Palestijnse staat op te richten
2. Vrede met Israël te stichten
3. Om een Palestijnse staat op te richten en het vernietigen van de staat Israël
4. Naast Israël een Palestijnse staat te stichten.

Belangrijke begrippen

Diaspora: De verspreiding van de Joden over de wereld.

Ottomaanse Rijk: Het Turkse Rijk (1450-1918)

Mandaatgebieden: Land dat werd bestuurd door Fr. of GB. uit naam van de Volkenbond/Verenigde Naties

Arabisch nationalisme: De wil om in het Midden-Oosten één Arabische staat te stichten. 

Antisemitisme: Jodenhaat

Pogrom: Gewelddadige, georganiseerde aanval tegen Joden.

Zionisme: Joods nationalisme met de wil naar een eigen land.