Griekse tragedie

• Grieks
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

De Klassieke Griekse tragedie

Inhoud

Aan het eind van deze les moet je de volgende 22 begrippen kennen:

Tragedie - hybris - hamartia - Deus ex machina - choreeg - theatron - orchestra - skene - proskenion - parados - dramatis personae - protagonist - antagonist - tritagonist - katharsis - phobos - eleos - eenheid van tijd, plaats en handeling - dramatische ironie - bodeverhaal - peripeteia - anagnorisis

Grieks drama

- Komedie vs. tragedie

- Ondergang van de protagonist

- Karakterfout + lot

Welke karaktertrek van Medea zou zorgen voor haar eigen ondergang?

Aeschylus (5e eeuw v.C.)

- religieus

- somber mensbeeld

- hybris: overmoed

- noodlot, goddelijke gerechtigheid

- grondlegger klassieke Attische tragedie

Sophocles (5e eeuw v.C.)

- ingewikkelde intriges

- heldhaftige, koninklijke personages

- hamartia: misstap

- machteloos tegenover de goden

- Oedipus

- Antigone

- derde speler (tritagonist)

Euripides (5e/4e eeuw v.C.)

- mens + emoties centraal

- vrouwen komen veel voor

- Deus ex machina

Theater

- vanaf 500 v.C. in Athene toneelwedstrijden

- Grote Dionysia

- Choreeg: rijke burger die een toneelstuk sponsort als vorm van belasting en meedeelt in de eer en beloningen

- openluchttheaters

Inrichting theater

Theatron: rijen zitplaatsen

Orchestra: cirkelvormige vloer; orkestbak

Skene: verkleedruimte

Proskenion: podium

Parodoi: toegangswegen

Opbouw Tragedie

1. proloog
2. parodos (opkomst v.h. koor (met lied))
3. 3-5 epeisodia (bedrijf)
4. Afgewisseld met 3-5 stasima (koorlied)
5. exodos (slotlied v.h. koor, iedereen verlaat podium)

Acteurs

- alleen mannen

- maskers

- drie dramatis personae

- protagonist: hoofdpersoon met het probleem

- antagonist: tegenspeler

- conflict tussen p en a

- tritagonist: veroorzaakt de intrige

Wie zouden binnen de Medea de protagonist, antagonist en tritagonist zijn?

Personages

- identificatie van toeschouwers met personages

- katharsis: emotionele zuivering, bevrijding van emoties

- phobos: angst

- eleos: medelijden

- koor + auletes: voorzichtig, wijs, leeft mee met hoofdpersoon, reageert erop, enz.

Aristoteles' Poetica

- eenheid van tijd, plaats en handeling (Aristoteles, Poetica)

- dramatische ironie: toeschouwers en soms ook medespelers weten meer dan de hoofdpersoon van het verhaal

- hamartia

- peripeteia:  verandering/omkeer in geluk

- anagnorisis: ontdekking, openbaring over lot/toekomst

- bodeverhaal

Aristoteles' Poetica

"Tragedy, then, is a process of imitating an action which has serious implications, is complete, and possesses magnitude; by means of language which has been made sensuously attractive, with each of its varieties found separately in the parts; enacted by the persons themselves and not presented through narrative; through a course of pity and fear completing the purification (catharsis, sometimes translated "purgation") of such emotions."

Waar heb je tot nu toe dramatische ironie gezien in de Medea?

theatron

orchestra

skene

proskenion

parados

verkleedruimte

toegangsweg

zitplaatsen

orkestbak

podium

epeisodion

parodos

prologos

stasimon

exodos

inleiding

koorlied

opkomst

bedrijf

laatste koorlied

choreeg

hybris

katharsis

phobos

eleos

dramatische ironie

hamartia

peripeteia

anagnorisis

omkeer in geluk

medelijden

sponsor

ontdekking/openbaring over het lot/de toekomst

misstap

angst

overmoed

toeschouwer weet meer dan hoofdpersoon

emotionele reiniging