Didactiek 2: les 5 'leerinhouden'

• Didactisch ontwerpen 2
• Hoger onderwijs

LES 5:

"Leerinhouden"

Leerinhouden: overzicht

1. Visie op leerinhouden
2. Ordening van leerinhouden
3. Non-linguïstische representaties
4. Cursusteksten

Visie op leerinhouden

Ter introductie

Video Terzake - Onderwijskwaliteit:

https://onderwijs.hetarchief.be/pid/6d5p861m4c

• Welk knelpunt i.v.m. het Vlaamse onderwijs komt aan bod?
• Ervaar jij dit ook zo? 

"We moeten (terug) meer focussen op kennis in ons onderwijs."

Leerinhouden: doel of middel?

studenten kunnen mee volgen opdracht 1 pp. 17 cursus

De inhouden binnen informatica veranderen zo snel. Dit jaar werken we met MS Excel, volgend jaar misschien met een ander programma. Ik tracht vooral te bereiken dat mijn leerlingen de basisprincipes van het rekenblad begrijpen en kunnen toepassen. Zo kunnen mijn leerlingen over tien jaar hopelijk nog met het dan gangbare rekenblad werken.

1. Leerinhouden als doel
2. Leerinhouden als middel

Mijn leerlingen moeten de vervoegingen van een hele reeks werkwoorden in de meest courante tijden van buiten kennen. Dat is basiskennis van de Franse taal, toch?

1. intellectualistische visie
2. didactisch-formalistische visie

Leerinhouden: wat en in welke volgorde?

Taak onderwijs op ALLE niveaus: welke inhouden laten we aan bod komen en in welke volgorde bieden we die aan?

MACRO: centrale leerplannen & eindtermen en ontwikkelingsdoelen

MESO: inhouden groeperen in een project (bv transversale doelstellingen) OF vakgroep die leerinhouden graadleerplan verdeelt over de twee jaren van die graad

MICRO: lk legt de klemtonen en voorkeuren én beslist de volgorde in zijn jaarplan

PTS Boom koos ervoor om i.f.v. de sleutelcompetentie 'leercompetenties' voor de eerste graad eerst aandacht te besteden aan de inhoudstafel, alvorens leerlingen zelf schema's te laten maken.

1. macroniveau
2. mesoniveau
3. microniveau
4. het voorbeeld heeft geen betrekking op leerinhouden

Mevr. Tielen beslist om het hoofdstuk 'stadsontwikkeling' naar voor te schuiven in het jaar omdat
dit interessant is om de schooluitstap naar Doornik voor te bereiden.

1. macroniveau
2. mesoniveau
3. microniveau
4. het voorbeeld heeft geen betrekking op leerinhouden

Ruzie op macroniveau ?

KOV

GO!

Ruzie op macroniveau?

VRT NWS (28/03/2023) - zie Canvas

Ordening van leerinhouden

Ordening in vakken

• Lineaire ordening
• Ordening volgens conceptuele structuren
• Elaborerende ordening
• Exemplarische ordening

Lineaire ordening

• volgens voorkomen van inhouden in de werkelijkheid
• volgens toepassingsmodaliteiten en - frequentie
• volgens vakinhoudelijke structuur

1. Voorkomen van inhouden in de werkelijkheid

• volgorde = objecten, feiten en toestanden in de realiteit
• bv ruimte: eerst dichtbij, dan steeds verder (AA: eigen leefomgeving->België->€pa->...)
• bv temporele relaties: volgorde van gebeurtenissen als criterium

2. Volgens toepassingsmodaliteiten en frequentie:

• beginnen met wat lln in de praktijk eerst nodig hebben/het meest gebruiken
• bv: praktijk -> eerst wat ze zeker nodig hebben op stage - MVT: eerst basiswoordenschat van frequente woorden, later minder gebruikte woorden.

3. volgens vakinhoudelijke structuur:

• volgens interne logica van het vak zelf (bv meetkunde: eerste punten, dan lijnen en hoeken en pas erna vlakke figuren)

PLUS:

• Soms nodig: lln moeten bepaalde leerinhouden beheersen voor ze andere kunnen bijleren (= afhankelijke leerstofopbouw)

GEVAAR:

• kan leiden tot encyclopedische kennis (lln kennen iets van alles, maar niets grondig)
• weinig kansen om transfer te maken met inhouden uit andere vakken.

Conceptuele ordening

Uitgangspunt= manier waarop de kennis van de lln is opgebouwd en kan worden uitgebreid. 2 mogelijke routes:

• van concept naar bijzonderheden (deductief)
• van wat elementair is naar een complexe structuur (inductief)

PLUS:

• nauwkeurige afbakening van de betekenis van de aangeleerde begrippen
• duidelijkheid over de relatie tussen die begrippen

CONTRA:

• vnl aanbiedende werkvormen
• gaat uit van een hiërarchische ordening terwijl die niet altijd het beste is

Elaborerende ordening

eerste les: korte weergave van de gehele leerinhoud door de verschillende thema's kort aan bod te laten komen.

Vervolglessen: inzoomen op elk van de thema's, met geregeld terugkoppeling naar het overzicht.

Exemplarische ordening

• Exemplarisch = representatief, "bij wijze van voorbeeld"

Keuze om niet de gehele leerstof te bespreken, maar om voorbeelden of thema's uit de bredere leerinhouden te nemen als vertrekpunt. Deze geven duidelijk de essentie en methode van het vak weer. Men verwacht dat lln zelfstandig andere toepassingen kunnen bestuderen of in staat zijn om dat te doen ahv kennis en vaardigheden die ze tijdens de les zagen. (bv Techniek)

Welk type van lineaire ordening is hier van toepassing?

In de lessen MAVO waarin politiek centraal staat start de leerkracht met het bespreken van de leerlingenraad op school, de volgende lessen staat de gemeenteraad op het programma, pas daarna komt de Vlaamse en nationale politiek aan bod.

1. voorkomen van inhouden in de werkelijkheid
2. toepassingsmodaliteiten en -frequentie
3. vakinhoudelijke structuur
4. dit is geen voorbeeld van een lineair ordeningsprincipe

Welk type van lineaire ordening is hier van toepassing?

Bij biologie start men met het bestuderen van de bouw van een cel, daarna komen de processen in een
cel aan bod en tot slot is er aandacht voor de samenwerking tussen cellen. Deze leerinhouden bouwen immers verder op elkaar.

1. voorkomen van inhouden in de werkelijkheid
2. toepassingsmodaliteiten en - frequentie
3. vakinhoudelijke structuur
4. dit is geen voorbeeld van een lineair ordeningsprincipe

De lessenreeks DO2 stelt telkens één component van het didactisch model centraal. We onderzoeken dan wat die component betekent in het didactisch proces en hoe jij die component kan invullen bij het voorbereiden van je lessen. We starten elke les dan ook vanuit
een beschouwing op het model en situeren de component daarin, waarna we inzoomen op een specifieke didactische component.

1. Lineaire ordening
2. Ordening volgens conceptuele structuren
3. Elaborerende ordening
4. Exemplarische ordening

Totaliteitsonderwijs

• projectonderwijs
• thematisch onderwijs

totaliteitsonderwijs:

vakoverschrijdend

bv: 

• PAV (NE-WI-GE-AA-NW-MVT)
• STEM 
• mens en samenleving (KOV) -> doelen komen uit verschillende sleutelcompetenties (lichamelijke en geestelijke gezondheid, sociaal-relationele competenties, burgerschap, duurzaamheid, digitale competenties en mediawijsheid,...)

Alles begrepen?

Opdracht 2 (cursus pp. 19)

Opdracht 2 - oplossingen

1. Ordening volgens conceptuele structuren (V)
2. Lineaire ordening volgens toepassingsmodaliteiten en -frequentie (V)
3. Elaborerende ordening (V)
4. Exemplarische ordening (V)
   

Non-linguïstische representaties

Ter introductie

Welke studiemethode gebruikt Tom Waes om het getal pi te memoriseren tot 100 cijfers na de komma?

Non-linguïstische representaties (NLR)

• Combi van talige én niet-talige weergave van leerinhouden
• Structuur en opmaak van NLR maakt onderlinge relaties zichtbaar

• Voorbeelden: cursus pp. 10-12
• Zie ook: SmartArt-toepassing in Word

Non-linguïstische representaties (NLR)

Didactisch gebruik:

1. Volledige NLR’s aanbieden
   
2. Half-ingevulde NLR’s aanbieden
   
3. Lege NLR’s aanbieden
   
4. Niks aanbieden
   

Schemavormen

groeperen - samenvatten - classificeren

Als leerinhouden zijn opgebouwd rond één centraal thema

!! relatie tussen het centrale begrip en de begrippen errond duidelijk maken!!

één centraal begrip of thema verder beschrijven op basis van de onderliggende delen

Schemavormen

volgorde aangeven - ideeën ordenen

Schemavormen

verbanden visualiseren - oorzaak-gevolg weergeven

Schemavormen

analyseren - vergelijken

Cursusteksten

Cursustekst beoordelen

• Bestudeer de cursustekst (voorbeeld) op Canvas.
• Evalueer de kwaliteit van deze cursustekst a.h.v. de checklist in de cursus (pp. 15-16).

Selecteer 2 criteria en leg uit hoe ze (wel/niet) in de cursustekst aanwezig zijn.

Cursustekst: kwaliteitscriteria

• inhoud
• lay-out en structuur
• didactische criteria

Taak VDO2

Taak didactiek 2

Vooruitblik

• Volgende les: maandag 8 mei 2023
• Cursustekst evaluatie doornemen + bijhorende toets op Canvas maken
• Veel stageplezier!