BS3 Evolutietheorie; oefenen

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

BS3

 De evolutietheorie

Deze les; leerdoelen

- Stappen van evolutie herhalen en verdiepen.

- Oefenen met toepassen van de stappen in een opgave.

Wat heb je, naast genetische variatie, nog meer nodig om evolutie te laten plaatsvinden? (1 woord!)

Evolutie

Voor evolutie zijn de volgende zaken nodig:

Genetische variatie

Selectie

Overerving

Wat veroorzaakt genetische variatie?

1. Mutaties
2. Mutaties in het DNA en geslachtelijke voortplanting
3. Geslachtelijke voortplanting
4. Natuurlijke selectie en adaptatie

Genetische variatie (stap 1)

Iedereen is een beetje anders:

- Langer

- Puntigere snavel

- Dikker verenpak

- Mooiere vlekken

- Kleinere voeten

- Grotere vinnen

etc.

Genetisch variatie

(door mutatie en recombinatie)

Natuurlijke Selectie (stap 2)

Niet iedereen kan zich voortplanten: 

- Vroegtijdig overlijden door zware omstandigheden (bijv. klimaat, predatie, voedseltekort)

Selectiedruk/ Natuurlijke selectie

Natuurlijke selectie (stap 2)

Selectiedruk = invloed van milieufactoren op genetische variatie in een populatie.

• hoog --> overleven/voortplanten is moeilijk
• laag --> overleving voor iedereen makkelijker

To fit = passen, aanpassen (Engels)

Fitness = kans op nakomelingen (hoge fitness; meer kans op nakomelingen).

Fitness is afhankelijk van het milieu.

Selectiedruk, een voorbeeld: de berkenspanner

Welke berkenspanners hebben in vervuilde omstandigheden de grootste fitness?

1. De donkere berkenspanners
2. De lichte berkenspanners

Voorbeeld Berkenspanners

Door adaptatie verandert de allelfrequentie

Natuurlijke Selectie (stap 2)

Welke eigenschappen een hoge fitness hebben is afhankelijke van de selectiedruk. 

Bijv.:

Koudere winter- Gunstige eigenschap = Dikker verenpak

Tekort aan partners - Gunstige eigenschap = Mooiere vlekken

Weinig voedsel - Gunstige eiegnschap = Grotere vinnen

 

Uitwerking

- Noteer een biotische factor die selectiedruk uitoefent ten gunste van een witte vachtkleur in de winter.

- Noteer een abiotische factor die de selectiedruk beïnvloedt ten gunste van een witte vachtkleur in de winter.

Biotische factor = iets dat leeft; wat heeft invloed dat je als haas wel of niet wordt opgegeten door je witte vachtkleur?

Wat is abiotisch dat ook wit is, waardoor je goed gecamoufleerd bent?

 • predatie/coyote/vos/lynx/predatoren/roofdieren    1

• (de aanwezigheid van) sneeuw    1

Darwin gebruikte bij het opstellen van zijn evolutietheorie het begrip 'survival of the fittest'. Deze uitdrukking wordt meestal vertaald met 'het overleven van de sterksten'. Welke van de onderstaande individuen worden in deze uitdrukking bedoeld met 'de sterksten'?

1. De individuen die de meeste kracht kunnen leveren.
2. De individuen die de beste overlevingskansen hebben
3. De individuen die de meeste nakomelingen krijgen.
4. De individuen van de soorten die boven in de voedselpiramide staan.

Overerving (stap 3)

Overerving

Individuen die voortplanten geven hun genen door aan volgende generatie.

Genen van de individuen die niet overleven 

of voortplanten sterven uit.

Er treedt een verandering op in de eigenschappen/genenpool van de volgende generatie. 

Stappenplan evolutievraag

1. Door recombinatie en/of mutaties ontstaat genetische variatie in de populatie  
   
   
2. De best aangepaste individuen met eigenschap .. X.. hebben een grotere kans om te overleven en voort te planten, door natuurlijke selectie
   
   
3. Hierdoor komt de gunstige eigenschap steeds vaker voor in de populatie (dus allelfrequentie wijzigt) = evolutie

Zet in de juiste volgorde:
I - Dankzij zijn kleur valt een zwarte koolmees niet op bij katten. Hij leeft lang en krijgt veel nakomelingen
II - Het aantal allelen voor de zwarte kleur neemt toe in de populatie
III - Door natuurlijke selectie zijn er veel zwarte koolmezen ontstaan
IV - Door een mutatie ontstaat een zwarte koolmees in een populatie

1. II - IV - II - III
2. I - II - IV - III
3. IV - I - II - III
4. IV - II - III - I

Oud-examenvraag 

Leg in drie stappen uit dat, door veranderingen in het DNA, in deze nieuwe leefomgeving een populatie van superkreeften kon ontstaan waarvan de eigenschappen afwijken van die van de oorspronkelijke migranten uit de Atlantische Oceaan.

Uit het antwoord moet blijken dat
- binnen de populatie door mutatie nieuwe varianten ontstaan/varianten aanwezig zijn (1p)
- er selectie plaatsvindt / de aangepaste individuen overleven (1p)
 - de (best) aangepaste individuen de eigenschappen doorgeven (1p)

Leg in drie stappen uit dat, door veranderingen in het DNA, in deze nieuwe leefomgeving een populatie van superkreeften kon ontstaan waarvan de eigenschappen afwijken van die van de oorspronkelijke migranten uit de Atlantische Oceaan.

Oefening

Beschrijf de drie stappen van evolutie (variatie, selectie, overerving) bij huisjesslakken aan de hand van het volgende filmpje.

Evolutie bij huisjesslakken

2p - Welke variatie zien we in de populatie? Hoe is deze ontstaan?

2p - Wat zorgt voor selectiedruk? Wie heeft de hogere fitness?

2p - Beschrijf overerving in en adaptatie van de populatie. 

Voorbeeld 

Peper-en-zout mot (berkenspanner) 

Industriële revolutie (1819) 

Oefening

Beschrijf de drie stappen van evolutie (variatie, selectie, overerving) bij de Berkenspanner. 

Uitwerking vraag

Variatie (2p) - In de populatieslakken komen zowel donkere als lichtere varianten voor door mutaties is deze genetische variatie ontstaan.

Selectie (2p) - Temperatuur/de zon/klimaatverandering zorgt voor selectiedruk.  Lichtgekleurde slakken hebben een hogere fitness.

Overerving (2p) - Lichtgekleurde slakken geven hun genen vaker door aan de volgende generatie, in de volgende generatie zullen meer slakken licht gekleurd zijn. 

Inhoeverre heb je het onderstaande lesdoel behaald?

"Ik kan de stappen van evolutie toepassen in een opgave."

😒🙁😐🙂😃

Paragraaf 1 Dierenwelzijn

    Fijne vakantie!

Aan de slag

Maken: opdrachten 32 t/m 39 (HW)

Test jezelf BS1 t/m 3

BS4 lezen en begrippenlijst aanvullen