1.5 De economische wereldcrisis

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 3

Historisch Overzicht 

vanaf 1900

Het interbellum

Leerdoelen

Aan het einde van de les kunnen jullie aangeven

-hoe de economische situatie in Duitsland was in de jaren 20

-hoe de economische crisis in de jaren dertig is ontstaan

-wat de Amerikaanse overheid deed om de crisis te bestrijden

Republiek van Weimar

• Na het aftreden van de keizer wordt Duitsland een parlementaire democratie: de Republiek van Weimar 
• De verantwoordelijken van de oorlog - de keizer en de legerleiding - hebben geen macht meer 
• Gevolg: de vrede wordt gesloten door de nieuwe regering 
• Gevolg: deze regering krijgt dus de schuld van de vernederende voorwaarden 

De dolkstootlegende

• Na Versailles verliest Duitsland gebieden, mag het geen groot leger meer hebben en moet het herstelbetalingen doen
• Onder de oud-soldaten en nationalisten ontstaat de Dolkstootlegende: 
• het leger had de oorlog nog kunnen winnen, maar de nieuwe regering heeft zich overgegeven --> een dolkstoot in de rug van het leger 
• Deze legende wordt na jaren nationalistische propaganda als waarheid gezien 

Crisis

• In 1923 kan de regering de herstelbetalingen niet meer aan: Frankrijk bezet als reactie het industriële Ruhrgebied 
• Gevolg: een algemene staking in Duitsland
• Gevolg: regering drukt extra geld om stakers te betalen 
• Gevolg: inflatie en een grote economische crisis 
• Inflatie: geld wordt minder waard 

Duitsland na de Eerste Wereldoorlog

Inflatie betekent dat geld veel minder waard wordt. Je kunt dus minder kopen met hetzelfde geld.

Of: je hebt veel meer geld nodig om hetzelfde te kopen

Als banken geld bijdrukken spreken we van hyperinflatie

Duitsland na de Eerste Wereldoorlog

 Prijs van 1 kilo brood

December 1921: 4 Mark 

December 1922:  163 Mark 

Januari 1923:  250 Mark 

April 1923: 474 Mark 

Augustus 1923: 69.000 Mark 

November 1923:  201.000.000.000 Mark

1 mark = 0.51 euro

Dawesplan

• In 1924 schieten de VS Duitsland te hulp: Dawesplan 
• De VS leent geld aan Duitsland zodat zij hun oorlogsschuld weer konden afbetalen 
• Gevolg: Frankrijk krijgt weer geld en trekt zich terug uit het Ruhrgebied 

Wereldwijde crisis        

• Dankzij de steun van de VS groeit de Duitse economie weer langzaam en keert de rust terug 
• Het lijkt er op dat alle problemen in Europa zijn opgelost... 
• In 1929 stort de beurs op Wall Street in 
• -> de VS stoppen het Dawesplan  

Video

Roaring twenties in 1 minuut

De VS na de Eerste Wereldoorlog

Het rijkste/welvarendste land ter wereld, terwijl Europa verzwakt was door de oorlog.

Jaren 1920: tijd van enorme economische bloei:

• vrije markteconomie, kapitalisme
  
• Steeds meer fabrieken en machines
• Invoering lopende band en ploegendiensten
  

• Bedrijven verkochten aandelen, de opbrengst werd geïnvesteerd in machines
  

• Toename productie, betaalbare producten
  

De VS werden een consumtiemaatschappij, producten moesten ook voor de gewone mensen betaalbaar zijn.

The roaring twenties

• Stijgende welvaart, van zuinigheid naar genieten van het leven
  
• Jongeren waren het zat hoe de oudere generaties leefden en wilden 'vrij' zijn.
  
• Jazzmuziek en dans uit clubs en films bereikbaar voor steeds meer mensen
• Nieuwe mode: kortere rokken, korter haar voor vrouwen, charleston
  

Scheve verhoudingen

• de winsten stijgen met 72 %
• de lonen stijgen slechts met 8%
• men merkte niet zoveel van de lage lonen: iedereen leende en kocht op afbetaling
• zelfs aandelen werden gekocht van geleend geld
  
• op banken was nauwelijks toezicht

Crisis in de landbouw

• Tijdens WO1 was er in Europa veel vraag naar landbouwproducten uit de VS
• Na WOI nam deze vraag af, maar productie bleef hoog
• Boeren konden schulden niet meer afbetalen
• Banken gingen failliet
  
• mensen kopen niets meer, bedrijven gaan failliet
• werkloosheid stijgt snel

En toen ging het mis..........

• 24 oktober 1929: Beurskrach op Wall Street (New York)
• 'Zwarte donderdag': de aandelenbeurzen kelderen
• Gevolg: mensen verkopen hun aandelen, maar omdat dit vaak geleend geld was gingen veel banken failliet
• Overproductie, bedrijven failliet, mensen ontslagen
  

Veel ontslagen en dus hoge werkloosheid

De economische depressie was begonnen

Doordat de VS na de Eerste Wereldoorlog veel geld had uitgeleend aan Europese landen, raakten ook deze landen in crisis

• 
  

Oplossing crisis Hoover

• liberale opvatting: overheid grijpt niet in
• de economie regelt zichzelf, het komt wel goed
• 1933 verkiezingen: Hoover opgevolgd door Roosevelt
  

New Deal (1933)

• Franklin Delano Roosevelt
• Overheid grijpt in, gebaseerd op ideeën van econoom Keynes:
  
• Werkverschaffingsprojecten
  
• Investeren in werkgelegenheid en koopkracht
  
• Sociale wetten 
• Mensen kunnen weer producten kopen dus groei economie
  

Duitsland na de Eerste Wereldoorlog 

• Het vertrouwen in de republiek (democratie) is laag.
  

• Verschillende groepen (extreemlinks/extreemrechts proberen de macht te grijpen (staatsgreep) en er is veel politiek geweld (o.a. moorden op politici)
  

Gevolgen crisis

• de crisis slaat over naar andere landen in de wereld
• de handel stagneert
• vooral Duitsland wordt zwaar getroffen omdat het Dawesplan stop werd gezet
• veel bedrijven failliet, enorme werkloosheid, armoede, verlies van vertrouwen in de regering van de Weimarrepubliek
  
• Hitler beloofde de crisis op te lossen en komt in 1933 aan de macht

Hoe heette Duitsland na de Eerste Wereldoorlog

1. Duitse Keizerrijk
2. Republiek van Berlijn
3. Koninkrijk Duitsland
4. Republiek van Weimar

Sommige Duitsers dachten dat de regering in 1918 verraad pleegde door de Duitse legerleiding op te dragen om zich over te geven.
Hoe heet deze gedachte (die niet klopte)?

1. Verraad van Versailles
2. Dolkstootlegende
3. Weimarlegende
4. Daweslegende

Waardoor ontstond de hyperinflatie in Duitsland

1. Door de beurskrach in Amerika
2. De mensen brengen geen geld naar de bank
3. De mensen betalen geen belasting meer
4. De banken drukken heel veel geld bij

Wanneer was de beurskrach

1. 1929
2. 1925
3. 1933
4. 1919

Na de Eerste Wereldoorlog verloren veel Duitse burgers het vertrouwen in hun regering. Kies de antwoorden die uitleggen hoe dat komt.

1. De regering had het voor Duitsland vernederende Verdrag van Versailles getekend. Veel Duitse burgers waren daar kwaad om.
2. De regering legde de bevolking erg strenge wetten op. Toen Duitsland nog een keizer had, had de bevolking veel meer vrijheid.
3. De regering had de Republiek van Weimar veroverd. Dat was volgens veel Duitsers onverstandig, omdat het waarschijnlijk tot wraak van de geallieerden zou leiden.
4. De regering nam weinig effectieve maatregelen tegen de economische crisis.

Waarom werd Duitsland extra zwaar getroffen door de wereldwijde economische crisis?

1. Het Dawesplan werd stopgezet.
2. Duitsland had geld uitgeleend aan andere landen om de economie weer op te bouwen.
3. Hitler had enorme schulden gemaakt om het leger weer op te bouwen.
4. De Amerikaanse president had opdracht gegeven om alle Duitse producten uit Amerikaanse winkels te halen.

Waarom werden de jaren '20 de 'Roaring Twenties' genoemd?

1. Er werd veel gedanst
2. Er werd veel gerookt
3. Het was een levendige tijd
4. Kopen op afbetaling kwam opzetten

Wat waren de belangrijkste oorzaken van de crisis

1. extreem alcoholgebruik
2. teveel vrije tijd
3. onbeperkt kunnen lenen
4. aandelenkoersen teveel gestegen

Hoe bestreed de Amerikaanse regering uiteindelijk de crisis?

1. Niets, de economie regelt zichzelf wel.
2. Vergroten koopkracht door banen scheppen
3. Invoering sociale wetten
4. Verkiezingen uitschrijven

begrippen uit deze paragraaf:

• Volkenbond
• consumptiemaatschappij
• vrijemarkteconomie
• kapitalisme
• economische crisis
• beurskrach
• New Deal

Belangrijke personen

• Hoover
• Franklin Delano Roosevelt
  

Belangrijke jaartallen

• 1918 Republiek van Weimar
• 1929 economische crisis
• 1932 Roosevelt wordt president van de VS
• 1932 enorme werkloosheid in Duitsland, armoede, geen vertrouwen in Duitse regering
  
• 1933 Hitler komt aan de macht

Vragen?

Leerdoelen

Aan het einde van de les kunnen jullie aangeven

-hoe de economische situatie in Duitsland was in de jaren 20

-hoe de economische crisis in de jaren dertig is ontstaan

-wat de Amerikaanse overheid deed om de crisis te bestrijden