H5

• Geschiedenis
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 1

Hoofstuk 5

De Republiek, een bijzonder land

5.1 Handel en nijverheid in de Republiek

Leerdoelen

• Je kunt uitleggen waarom in de 17e eeuw de handel en de nijverheid in de Republiek tot grote bloei kwamen.
  
• Je kunt uitleggen hoe kooplieden en ambachtslieden in de Republiek hun geld verdienden.
  
• Je kunt uitleggen waarom in de 17e eeuw veel mensen naar de steden in Holland en Zeeland trokken.
  

Hoofstuk 5

De Republiek, een bijzonder land

17e eeuw (1600 - 1700)

In NL machtige regenten.

In andere landen machtige koningen.

 - Tijd van regenten en vorsten

5.1 Handel en nijverheid in de Republiek

Bloeiende handel

• Handel en nijverheid groeiden sterk -> snelle economische groei

Oorzaken

1) groeiende handel met het Oostzeegebied (graan en hout)

2) Verovering van Antwerpen door de Spanjaarden (1585). Antwerpen was een handelsstad. Protestantse kooplieden en ambachtslieden vluchtten naar Amsterdam -> Amsterdam is nu de belangrijkste handelsstad

5.1 Handel en nijverheid in de Republiek

5.1 Handel en nijverheid in de Republiek

5.1 Handel en nijverheid in de Republiek

De Amsterdamse stapelmarkt

• In de 17e eeuw was Amsterdam de belangrijkste stapelmarkt in Europa
• Het opslaan van handelswaar in pakhuizen aan grachten (verkocht wanneer de prijzen goed waren)
• Kooplieden uit het Oostzeegebied kwamen naar Amsterdam (specerijen, bont, dure stoffen)

5.1 Handel en nijverheid in de Republiek

• Een groeiende groep mensen werd rijk door bepaalde producten in te kopen (kooplieden)
• Winst werd weer opnieuw geïnvesteerd in handelswaar -> Handelskapitalisme
• Meren werden drooggelegd met windmolens om meer grond te krijgen

5.1 Handel en nijverheid in de Republiek

Nieuwkomers in de 17e eeuw

• Holland en Zeeland groeiden hard. 

2 oorzaken: 

1) Veel werk dus de lonen waren hoog 

2) Vluchtelingen kwamen graag naar de Republiek vanwege de verdraagzaamheid

Verdraagzaamheid = accepteren dat niet iedereen hetzelfde gelooft/denkt 

5.2 Handel in de Oost en de West 

5.2 Handel in de Oost en de West 

Leerdoelen

• Je kunt twee kenmerken noemen van de VOC en WIC en beschrijven hoe zij handel dreven
  
• Je kunt uitleggen waarom Europeanen op grote schaal in slaven handelden
  
• Je kunt beschrijven wat er gebeurde met mensen die tot slaaf waren gemaakt
  

5.2 Handel in de Oost en de West 

Grote handelsbedrijven

-De vraag was groot naar 'specerijen'

-Kooplieden in NL richtten bedrijven op om te handelen in Azië (samenwerken was veilig). De winst werd onderling verdeeld

-In 1602 gingen deze bedrijven in 1 'compagnie' (bedrijf): Verenigde Oost-Indische Compagnie

-De VOC had het monopolie (alleenrecht) op de handel met Azië. Er was geen concurrentie meer 

5.2 Handel in de Oost en de West 

Grote handelsbedrijven

-Er was ook handel met West-Indie (Amerika). Daar kwam suiker en tabak vandaan.

-1621 West-Indische Compagnie (WIC). Zij hadden het monopolie op handel met Afrika en Amerika 

5.2 Handel in de Oost en de West 

Grote handelsbedrijven

Bijzonderheden:

-Iedereen die geld investeerde kreeg een deel van de winst (nieuw!)

-Ze hadden het recht op een monopolie, forten, oorlogen, verdragen etc. 

-Er ontstond een wereldeconomie (de wereld handelde met elkaar)

5.2 Handel in de Oost en de West 

5.2 Handel in de Oost en de West 

Leerdoelen

• Je kunt twee kenmerken noemen van de VOC en WIC en beschrijven hoe zij handel dreven
  
• Je kunt uitleggen waarom Europeanen op grote schaal in slaven handelden
  
• Je kunt beschrijven wat er gebeurde met mensen die tot slaaf waren gemaakt
  

5.2 Handel in de Oost en de West 

Handel in mensen

• Indianen die op de plantages werkten stierven door zwaar werk en ziektes --> Gevolg: andere mensen uit West-Afrika halen en naar Amerika brengen
• Slavenhandel was onderdeel van de driehoekshandel (handel tussen West-Afrika, Amerika en Europa)

5.2 Handel in de Oost en de West 

Handel in mensen

• Europeanen vonden slavenhandel normaal. Zij vonden de Afrikanen een 'minderwaardige' mensensoort 
• Ze vonden ook hun cultuur minder. Ze waren bijvoorbeeld niet christelijk

5.2 Handel in de Oost en de West 

Het leven van de slaven

• Hoe werd je slaaf? Bijv. door schulden of oorlog, soms werden mensen ook tot slaaf gemaakt
• Je was als slaaf bezit van een slavenhandelaar en had geen rechten
•  Afrikaanse slavenhandelaren brachten de slaven naar de Europese forten aan de kust, zoals Elmina.

5.2 Handel in de Oost en de West 

Het leven van de slaven

• De slaven werden naar slavenmarkten in Amerika gebracht (schepen hadden slechte hygiene). 1 op de 8 stierf.
• Op de slavenmarkt werden de slaven gekocht door plantagehouders. De slaven woonden de rest van hun leven op een plantage (mishandelingen waren normaal)

5.3 De Gouden Eeuw

Leerdoelen

• Je kunt uitleggen hoe de Republiek bestuurd werd en welke groep de meeste macht had.
  
• Je kunt met een voorbeeld uitleggen wat er bijzonder was aan kunst in de Gouden Eeuw.
  
• Je kunt met voorbeelden laten zien dat er in de 17e eeuw een wetenschappelijke revolutie was.
  

5.3 De Gouden Eeuw

Het bestuur van de Republiek

• Tijdens de opstand (1568-1648) ontstond in 1588 de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. 7 gewesten met elk een eigen bestuur (geen eenheid). Alleen buitenlandse politiek werd samen bepaald.
  
• In de Staten-Generaal gingen de gewesten met elkaar in gesprek (elk gewest had 1 stem). Holland was het machtigst
• De Republiek werd geregeerd door rijke burgers (regenten)
• De belangrijkste bestuurders waren de stadhouders van de gewesten (opperbevelhebber van leger en vloot)
• Veel gewesten benoemden dezelfde stadhouder: de prins van Oranje 

5.3 De Gouden Eeuw

Het bestuur van de Republiek

5.3 De Gouden Eeuw

Bloei van de kunst

• Amsterdam werd het centrum van de wereldhandel. De welvaart steeg: het werd een bloeiperiode voor de kunst en wetenschap = Gouden Eeuw 
  
• Veel rijke kooplieden, ambachtslieden en winkeliers lieten kunst maken (hadden geld). De burgerij liet zichzelf vastleggen op doek. Ook het landschap, steden en dagelijks leven waren goede onderwerpen. 
• Niet iedereen was rijk. Er waren veel arbeiders, armen, ouderen en zieke mensen. Zij leefden op straat en kregen kleding + eten van de kerk en rijken 

5.3 De Gouden Eeuw

5.3 De Gouden Eeuw

5.3 De Gouden Eeuw

Bloei van de wetenschap

• Tijdens de renaissance ontstond een nieuwe kijk op de wetenschap. Niet alle kennis was uit boeken te halen
• Men ging de natuur in en het menselijk lichaam onderzoeken
• 1600-1700 = wetenschappelijke revolutie = omdat er zoveel ontdekkingen werden gedaan

5.3 De Gouden Eeuw

Bloei van de wetenschap

• Men leerde over de werking van spieren, longen, aderen etc. 
• van Leeuwenhoek ontdekte door zijn microscoop bacteriën. 
• Huygens ontwierp een telescoop en ontdekte bijvoorbeeld een maan bij de planeet Saturnus. 
• Veel geleerden zagen dat hun ontdekkingen een bewijs waren voor God
• Spinoza ging juist twijfelen aan het geloof, hij gebruikte logica van de natuur

Eise Eisinga Planetarium