4.5 Voorkomen van SOA's en zwangerschap 4V 2425

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Paragraaf 1 Dierenwelzijn

4.5 Voorkomen van SOA's en zwanger-schap

Leerdoel 11

Je kunt het verschil in genetische variatie tussen de nakomelingen die ontstaan zijn door geslachtelijke en ongeslachtelijke voortplanting verklaren.

Ongeslachtelijke voortplanting

Ontstaat door mitose (gewone celdeling).

Kind is genetisch gelijk aan ouder.

Komt voor bij bacteriën, eencellige dieren, planten, schimmels.

Kloneren: ongeslachtelijk vermeerderen in laboratorium.

Ongeslachtelijke voortplanting

Ontstaat door mitose.

Kind is genetisch gelijk aan ouder.

Komt voor bij bacteriën, eencellige dieren, planten, schimmels.

Kloneren: ongeslachtelijk vermeerderen in laboratorium.

Dolly, 1996 

(Schotland)

Ongeslachtelijke voortplanting

Ontstaat door mitose.

Kind is genetisch gelijk aan ouder.

Komt voor bij bacteriën, eencellige dieren, planten, schimmels.

Kloneren: ongeslachtelijk vermeerderen in laboratorium.

Gewassen landbouw

Ongeslachtelijke voortplanting

Voordeel: je weet precies wat je hebt.

Nadeel: kleine genetische variatie. Een probleem is meteen voor alle individuen een probleem.

Geslachtelijke voortplanting

Kind is genetisch niet gelijk aan de ouders door:

• Meïose
• Crossing-over
• Samensmelting van twee verschillende geslachtcellen

PROFASE

Geslachtelijke voortplanting

Een mens kan 223 genetisch verschillende geslachtscellen maken (zonder rekening te houden met crossing-over).

Twee ouders met zulke unieke geslachtscellen vormen na de bevruchting zeker een genetisch unieke nakomeling.

Geslachtelijke voortplanting

Voordeel: zeer grote genetische variatie: bij een probleem zijn er bijna altijd individuen die overleven.

Vandaag 4.5

Leerdoelen 12, 13, 14

Leerdoel 12

Je kunt uitleggen hoe soa’s en zwangerschappen voorkomen kunnen worden.

SOA (seksueel overdraagbare aandoening)

Bacterieel:

Chlamydia (meest voorkomend bij jongeren)

Gonorroe ('druiper')

Syfilis (onbehandeld kan het ernstige klachten veroorzaken).

Goed te behandelen met antibiotica.

SOA (seksueel overdraagbare aandoening)

Parasitair:

Trichomonas vaginalis

Schaamluis

Beiden goed te behandelen.

SOA (seksueel overdraagbare aandoening)

Viraal:

HPV (genitale wratten -> baarmoederhalskanker/ anuskanker/ keelkanker)

Jongeren worden ingeënt, veilige seks helpt niet.

Hepatitis B (leverinfectie, gaat meestal vanzelf over)

Herpes Genitalis (zelfde virus als koortslip, gaat nooit weg)

HIV (alleen besmettelijk via lichaamsvocht/ bloed)

Medicijn: virusremmers. Vaak geen genezing mogelijk.

Besmettingen

Besmetting via

Onveilige seks (ook oraal!)

Vuile injectienaald

Ziekteverwekkers in lichaamsvocht

Bloed

Sperma

Vaginaal vocht

Voorvocht

HIV

Human Immunodeficiancy Virus 

tast het afweersysteem aan.

Het is een RNA virus (zie BINAS 77C).

Veroorzaakt AIDS 

Acquired Immune Deficiency Syndrome.

In 1983 gevonden. 

CD4 receptoren zitten op witte bloedcellen

Leerdoelen 13 en 14

• Je kunt de effectiviteit van verschillende methoden van anticonceptie uitleggen (leerdoel 13)
• Je kunt benoemen welke mogelijkheden er zijn om een ongewenste zwangerschap te voorkomen of te beëindigen en kunt een keuze onderbouwen met argumenten (leerdoel 14)

Belangrijk om te weten

(link op volgende pagina)

nos.nl

Anticonceptiemiddelen

Middelen om te voorkomen dat je een zwanger wordt.

Deze middelen koppelen seks los van voortplanting.

Zwanger ben je zodra de zygote is ingenesteld in de baarmoederwand.

Tijdlijn tot zwangerschap

Opdracht (twee-/drietallen)

Schrijf alle voorbehoedsmiddelen op die je kent

Geef aan waar in de tijdslijn het middel ‘ingrijpt’

Anticonceptiemiddelen

Zonder middelen:

Voor het zingen de kerk uit (coitus interruptus)

Periodieke onthouding

Anticonceptiemiddelen

Tegenhouden zaadcellen

(Vrouwen)condoom

Pessarium met zaaddodende pasta

Sterilisatie

Anticonceptiemiddelen

Voorkomen rijping eicel

anticonceptiepil
/ prikpil / implantaat

Anticonceptiemiddelen

Voorkomen innesteling

Spiraaltje (koper of hormonen)

Anticonceptiemiddelen

Na bevruchting

Morning after pil/ morning after spiraaltje

Afbreken zwangerschap:

Overtijdbehandeling / abortus (zuigcurettage/ abortuspil)

PEARL index

De PEARL index zegt iets over de betrouwbaarheid van anticonceptiemiddelen. 

De index is de kans op een zwangerschap binnen een jaar. 

Zonder anticonceptie: 85%

PEARL index

Maakt onderscheid in perfecte/theoretische betrouwbaarheid en normale betrouwbaarheid. 

Condoom 2%/ 18%

Pil 0,3%/ 9%

Belangrijk om te weten

Een huisarts mag tegen niemand vertellen waarvoor je langs bent geweest (vanaf 16 jaar).

Belangrijk om te weten

Tot 18 jaar valt de anticonceptiepil binnen de basisdekking. 

Van 18 tot 21 jaar wordt de anticonceptiepil nog steeds vergoed via je basisverzekering (maar je hebt wel een eigen risico).

Vanaf 21 jaar wordt de anticonceptiepil niet meer vergoed via de basisdekking.

Condooms kun je bij elke drogist kopen en online.

Belangrijk om te weten

(link op volgende pagina)

Arjen Lubach over influencers en de pil (min 10:40)

www.npostart.nl

Lesdoel 4.5 Je kunt

• uitleggen hoe soa’s en zwangerschappen voorkomen kunnen worden (leerdoel 12)
• de effectiviteit van verschillende methoden van anticonceptie uitleggen (leerdoel 13)
• benoemen welke mogelijkheden er zijn om een ongewenste zwangerschap te voorkomen of te beëindigen en kunt een keuze onderbouwen met argumenten (leerdoel 14)

Huiswerk

Opdrachten 4.5