1.2 Kernbegrippen bij maatschappijleer

• Maatschappijleer
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 3

Wat is maatschappijleer?

Introductie

Planning

• Leerdoelen
• Terugblik
• Uitleg 
• Reflectie
• Huiswerk

Leerdoelen 

Aan het eind van deze les kan je:

• uitleggen wat waarden en normen zijn en hiervan voorbeelden geven.

• de basiswaarden van de Nederlandse maatschappij benoemen.

• de begrippen belang, belangentegenstelling, macht, machtsmiddelen en sociale ongelijkheid uitleggen.

Een voorbeeld van een groep uit je sociale omgeving is:

1. je ouders
2. de politie van je stad
3. je teamgenoten bij de voetbalclub
4. je broer en zus

Wat is een voorbeeld van een wetsregel?

1. Na toiletbezoek je handen wassen
2. Geen afval op straat gooien
3. Op de buitendeuren moeten goede sloten zitten
4. In restaurants geef je een fooi

Welke stelling is juist?

1. Jouw sociale omgeving wordt gevormd door mensen die je kent en waarmee je dingen samen doet.

2.Maatschappij is een ander woord voor sociale omgeving.

1. Alleen stelling 1 is juist
2. Alleen stelling 2 is juist
3. Beide stellingen zijn juist
4. Beide stellingen zijn onjuist

In dit hoofdstuk

• Kernbegrippen.

• Waarden en normen.

• Belangen.

• Macht.

• Sociale ongelijkheid.

Kernbegrippen

Het vak maatschappijleer gebruikt kernbegrippen om de verschillen in de samenleving te begrijpen.

Het zijn:

• Waarden en normen.

• Belangen.

• Macht.

• Sociale ongelijkheid.

Waarden en normen

Waarden zijn principes die je belangrijk vindt in het leven.

Voorbeelden van waarden zijn: eerlijkheid en vriendschap.

Uit waarden volgen altijd bepaalde normen.

Normen zijn regels over hoe jij en anderen zich moeten gedragen.

Waarden en normen

Waarde

Vriendschap

Norm

Een echte vriend laat je niet in de steek.

Waarde

Respect

Norm

Niet pesten

Waarden en normen

Sommige normen zijn opgenomen in wetten.

Bijvoorbeeld: je mag je telefoon niet gebruiken

tijdens het fietsen.

Andere normen zijn ongeschreven regels.

Bijvoorbeeld: je laat geen boer tijdens het eten.

Basiswaarden

In de Nederlandse samenleving staan drie basiswaarden centraal:

• Vrijheid

Je mag je mening geven, je mag de opleiding volgen die je wilt.

• Gelijkwaardigheid

Alle inwoners van Nederland hebben dezelfde rechten.

• Solidariteit

We houden rekening met elkaar en helpen elkaar als het nodig is.

Belangen

Een belang is het voordeel dat je ergens bij hebt.

Jouw belang is bijvoorbeeld een lesrooster zonder tussenuren, want dan ben je eerder uit.

Soms is er sprake van een belangentegenstelling: het belang van de één botst met het belang van de ander.

De één wil bijvoorbeeld graag goedkoop vliegen, de ander wil vliegen juist duurder maken omdat het milieuvervuilend is.

Macht

Macht is de mogelijkheid om het gedrag van anderen te beïnvloeden.

Je ouders hebben macht over jou: ze kunnen je verbieden om met vrienden op vakantie te gaan.

Ook de overheid heeft macht: zij maakt wetten met regels waar jij je aan moet houden.

Wie heeft macht?

Machtsmiddelen

Om macht te kunnen uitoefenen, heb je machtsmiddelen nodig: middelen waarmee je het gedrag van anderen kunt beïnvloeden.

Belangrijkste machtsmiddelen

• functie of beroep;

• kennis en vaardigheden;

• aanzien of status 

• overtuigingskracht;

• veel geld;

• het aantal mensen dat gezamenlijk iets wil;

• toegang tot de media;

• toegang tot invloedrijke personen of politici;

• het gebruik van geweld.

Welke machtsmiddelen hebben influencers?

Sociale ongelijkheid

Sociale ongelijkheid betekent dat niet iedereen dezelfde kansen heeft in de samenleving.

Denk bijvoorbeeld aan discriminatie op de arbeidsmarkt.

Of aan de inkomensverschillen tussen een bankdirecteur en een schoonmaker.

Wat zijn waarden en normen?

1. Waarden zijn overtuigingen over wat belangrijk is.
2. Normen zijn overtuigingen over wat belangrijk is.
3. Normen zijn regels over hoe je je hoort te gedragen.
4. Waarden zijn regels over gedrag.

Wat is een voorbeeld van een waarde?

1. Hardlopen
2. Koffie drinken
3. Eerlijkheid
4. Naar muziek luisteren

Welke van de volgende is een voorbeeld van een norm?

1. Een film kijken.
2. Niet voordringen in de rij.
3. Een boek lezen.
4. Een dieet volgen.

Hoe wordt solidariteit in Nederland getoond?

1. We houden rekening met elkaar en helpen elkaar als het nodig is.
2. Alleen familieleden worden geholpen.
3. Iedereen zorgt alleen voor zichzelf.
4. Solidariteit is niet belangrijk.

Wat houdt gelijkwaardigheid in binnen de Nederlandse samenleving?

1. Sommige mensen hebben meer rechten.
2. Alleen volwassenen hebben rechten.
3. Alle inwoners van Nederland hebben dezelfde rechten.
4. Iedereen verdient hetzelfde salaris.

Wat is een van de basiswaarden die centraal staan in de Nederlandse samenleving?

1. Veiligheid
2. Broederschap
3. Gelijkheid
4. Vrijheid

Huiswerk 

Je hebt de opdrachten van 1.2 gemaakt in je werkboek