Kunstgeschiedenis - Romaans

• Kunst
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 4

Tot welke periode wordt de Romaanse kunst gerekend?

1. Vroege middeleeuwen
2. Hoge middeleeuwen
3. Midden middeleeuwen
4. Late middeleeuwen

Romaans

• 1000 - 1200
• ‘Romaans’ is afgeleid van ‘Romeins’.               De bouwstijl doet Romeins aan vanwege  de rondbogen en dikke muren.
• Christelijke geloof centrale rol.
  
• "Ora et labora" = bid en werk. 
• In de 11e eeuw ontstaan pelgrimstochten (o.a. naar Santiago de Compostela.) Langs deze routes worden kerken gebouwd, met extra zijschepen, straalkapellen en kooromgangen voor alle pelgrims. 
  

Romeins bouwwerk: Colosseum

Romaanse kerk

Teken- en schilderkunst

• In  dienst van het geloof. 
• In kloosters werden boeken gekopieerd door monniken. 
• Manuscripten voorzien van illustraties.
• Verluchting = illustratie. 
• Miniatuur = kleine illustratie in manuscript.
• Initiaal = beginletter, vaak versierd. 
• Op perkament.

Romaanse fresco's

• Fresco = schildering in natte kalk. 
• Wandschilderingen, plafonds en gewelven. 
• Gaat om de (Christelijke) boodschap, niet om een naturalistische weergave.
• Onderwijs aan analfabeten. Makkelijk te begrijpen.
• Kunstenaars anoniem (ambacht i.p.v. kunst)

Stilistische kenmerken:

• Vereenvoudigd, gestileerd
• Schematische weergave
• Platte vormen, weinig plasticiteit
• Zwarte contourlijnen
• Stapeling: verschillende           voorstellingen boven elkaar.

 

Tapijt van Bayeux

• Wandtapijt van 70 meter lang. 
• Verhaal van de verovering van de   Engelse troon door de   Normandische Willem de   Veroveraar (slag bij Hastings).
  
• Eén van de belangrijkste   middeleeuwse kunstschatten ter wereld.
  

Romaanse kerken hadden zware dakconstructies wat zorgde voor dikke muren en kleine raampjes.

1. Waar
2. Niet waar

Bouwkunst

• Voor het eerst tongewelven in plaats van     houten daken. 
• Het gewicht van dit dak werd gedragen door dikke muren met steunberen. 
• Kleine ramen.
• Rondbogen gaven de constructie   voldoende stevigheid. 
• Exterieur versierd met ornamenten en   beeldhouwwerk. 

Tongewelf

Koepelgewelf

Kruisgewelf

Meerdere rondbogen na elkaar maakt een tongewelf.

Tongewelf                   Kruisgewelf             Kruisribgewelf

Plattegrond van een Vroeg-Christelijke kerk

op basis van een basilica.

Plattegrond van Romaanse kerk 

op basis van Latijns kruis.

• Dikke muren / kleine ramen / weinig licht
  
• Rondbogen
  
• Beeldhouwwerk op het exterieur
  

• Kruisvormige plattegrond
• Middenschip, dwarsschip (= transept)
• Viering, apsis, straalkapellen

Kenmerken Romaanse architectuur

Vieringtoren

Verhoogd middenschip

Westwerk

Apsis

Kleine ramen met rondbogen

Transept

Steunberen

Zijbeuk

Galerij

Arcadebogen

Gordelboog 

Massief-bouw

Dikke muren

Steunberen

Dwarsschip (transept)

Latijns kruis

Zijbeuken

Kooromgang

Straalkapellen

Rondbogen

Tongewelven

Pijlers

Massief-bouw

Dikke muren

Steunberen

Kenmerken Romaanse bouwkunst

Zie blz. 35 en 36 Kunstboek

Romaanse kerkbouw

1. Hoog, decoratief, Latijns kruis, burcht gevoel
2. Groot, skeletbouw, veel ramen, goddelijk licht
3. Klein, compact, knus
4. Somber, groot, dikke muren, weinig ramen

Beeldhouwkunst

• Hangt samen met de bouwkunst. 
• Bijv. reliëfs als onderdeel van een kerk, zoals timpanen en kapitelen. 
• Niet realistisch, maar symbolisch: het gaat om het verhaal. 

Timpaan

Grieks timpaan

Gotisch timpaan

Romaans timpaan

• Reliëf
• Belangrijkste figuur het   grootst
• Gestileerd
• Destijds polychroom
• Statisch, star, geen emotie
• Plat: plooien zijn bijv. gegraveerde lijnen

Laatste oordeel

Romaanse beeldhouwkunst

Het ging de Romaanse beeldhouwers niet om dat het afgebeelde heel realistisch was.

Het ging hen om de Christelijke boodschap. De meeste mensen waren analfabeet, dus door middel van 'plaatjes' wilde de kerk hen aan de verhalen uit de Bijbel herinneren.

Romaanse beeldhouwkunst

De beelden boven de ingang van de kerk en op kapitelen doen ons misschien humoristisch aan. Voor de Middeleeuwse gelovige was het echter een verschrikkelijk vooruitzicht. Als ze zich niet aan de wetten van de kerk hielden zouden ze na de dood branden in de hel.

Relieken

• Pelgrimstochten: pelgrims bezoeken plaatsen waar heiligen hebben geleefd of waar er resten zijn van heiligen (= relieken)
• Een reliek geeft kracht, genezing en/of vergeving van schuld. 
  
• Relieken worden vaak bewaard en getoond in luxe kistjes: reliekschrijnen.