09c | Fossielen in Nederland | ALDJ

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vmbo k, g, t
• Leerjaar 1

  WELKOM!

  1.   Ga naar LessonUp.app en verbindt je 

         met de LessonUp op je Chromebook.

  2.  Pak je leerboek, werkboek en AK-schrift.

DEZE LES

FOSSIELEN IN NEDERLAND

 LESPROGRAMMA

Vandaag:

Fossielen in Nederland

De wereldreis van Nederland

Fossielen op de Zandmotor

Fossielen op de Zandmotor

Vijf hotspots voor het vinden van fossielen in Nederland
Neem je eigen fossielen mee!

uitleg

vorige les

oefenen

aan de slag

afsluiter

Bron:

https://www.kijkmagazine.nl/science/vijf-hotspots-voor-fossielen-in-nederland/

 LEERDOELEN

Aan het einde van de les kan je....

• … in eigen woorden uitleggen hoe je in de ondergrond van Nederland kunt zien dat ons land zich verplaatst heeft op aarde.
• ... toelichten hoe we weten dat Nederland niet op dezelfde plek heeft gelegen.

mammoetkies

@ De Zandmotor, Nederland

@ De Zandmotor, Nederland

De Zandmotor

Zand wordt ver van de kust opgezogen, opgeslagen en vervolgens opgespoten op de stranden van de Nederlandse kust.

zandsuppletie

Bron:

https://www.gea-geologie.nl/college-van-de-maand/college-van-de-maand-nederlandse-kust 

@ De Zandmotor, Nederland

rechteronderkaak van een hert

Deze fossielen worden allemaal gevonden bij de Zandmotor in Nederland.

Deze fossielen zijn vermoedelijk 11.800 - 126.000 jaar oud.

Nederland bevond zich in een ijstijd.

Het was koud: al het Noordzeewater was opgeslagen in hoger gelegen gletsjers.

media.hhmi.org

Vraag 

Hoe komen fossielen van de zeebodem op het strand van Nederland?

Nederland

Mammoetkies op de Zandmotor

Nog véél meer informatie hierover?
Bezoek deze link!

Wat ga je onderzoeken

(schrijf in je AK-schrift):

1. Wat zie je?
2. Wat voor fossiel is dit?
3. Waar denk je dat het is gevonden?
4. Hoe oud denk je dat het is?

Nederland

[1] Mammoetkies op de Maasvlakte

"Wanneer je uitwaait op het strand van de Maasvlakte kan het gebeuren dat je struikelt over een mammoetkies die uit het zand steekt. Het zand van dit nieuwe strand is opgespoten van de bodem van de Noordzee en zit vol met overblijfselen van de dieren die daar ooit rondliepen. De Noordzee was er een miljoen jaar geleden nog niet omdat de zeespiegel destijds een stuk lager lag dan nu. Toen – in het Pleistoceen-tijdperk dat duurde van 2,5 miljoen tot 10.000 jaar geleden – groeiden er bomen en struiken langs de oevers van rivieren. Hier graasden mammoeten, neushoorns en wisenten, tot Engeland aan toe."

[2] Haaientanden bij Cadzand

"Ver voordat de mammoeten hier met hun slurven zwaaiden, was er in Nederland nauwelijks grond om op rond te stampen. Zo’n 23 tot 33 miljoen jaar geleden, in het Oligoceen-tijdperk, lag ons land grotendeels onder een diepe zee vol met krabben, inktvissen, roggen en haaien.

Haaien hebben een zogenaamd revolvergebit, waarbij elke paar weken een tand uitvalt en een nieuwe tand op die lege plek schuift. Fossiele tanden zijn ook de enige resten die van deze vissen bewaard blijven, omdat de rest van het haaienskelet uit zacht kraakbeen bestaat dat vergaat. Sommige tanden zijn wel 7 tot 15 centimeter groot!"

Benieuwd naar hoe het enorme beest van deze tand eruit zag? Bezoek dan deze link, en kijk naar de plaatjes!

[3] Maashagedis in Maastricht

Als je van dit beest niet bang wordt, dan ben je vast voor niets bang!

"Vlakbij het centrum van Maastricht bevindt zich een immense krater waarin je kunt afdalen tot aan de tijd dat er nog dinosauriërs op aarde leefden. In de ENCI-groeve, een kalksteenmijn in de Sint-Pietersberg, groeven onderzoekers resten op van het beroemdste Nederlandse zeereptiel, de Maashagedis of mosasaurus. Dit was een ruim 10 meter lange zwemmende roofhagedis met een bek vol indrukwekkende tanden. 

Ook haaientanden en stukjes schild van zeeschildpadden komen uit de groeve vandaan. Al deze dieren zwommen rond in de tropische zee die in het Krijt-tijdperk, 66 miljoen jaar geleden, over Limburg heen golfde."

Wil jij zien hoe de ENCI-groeve eruit ziet? Klik dan op deze link! 

[4] Reptielen bij Winterswijk

En jij dacht dat die spin op je kamer zo groot was? Moet je dit beest zien, daar is die spin niets bij!

"In het bosrijke Nationaal Landschap Winterswijk ligt een steengroeve waar je moet zijn voor sporen van de natuur tot wel 240 miljoen jaar geleden. Nederland had tijdens deze periode, het Trias-tijdperk, een woestijnklimaat; het was hier voornamelijk heet en droog. Zo nu en dan rukte de zee op om zich dan weer terug te trekken. In de modder die achterbleef, kun je in de groeve voetsporen zien van een Nothosaurus, een reptiel dat zowel in het water als op land leefde."

[5] Koralen in Drente

Deze opdracht gaat over de oudste fossielen die we in Nederland kunnen vinden: wel meer dan 400 miljoen jaar geleden!

"De oudste fossiele levensvormen die je in ons land tegenkomt, zijn koralen van zo’n 440 miljoen jaar geleden. In die tijd, het Siluur-tijdperk, was het gebied dat nu Scandinavië is, bedekt door een tropische zee met uitgebreide koraalriffen. Wetenschappers nemen aan dat die riffen zich tot onze omgeving uitstrekten, maar ze weten dat niet zeker omdat de grondlagen uit die tijd hier kilometers diep liggen. Toch kun je in Noord-Nederland fossiele koralen vinden – en wel in zwerfstenen. Die stenen zijn door enorme pakken landijs uit Scandinavië naar ons land getransporteerd. Ze zijn hier achtergebleven toen het ijs zich zo’n 150.000 jaar geleden weer terugtrok."

Wat ga je onderzoeken

(schrijf in je AK-schrift):

1. Wat zie je?
2. Wat voor fossiel is dit?
3. Waar denk je dat het is gevonden?
4. Hoe oud denk je dat het is?
5. Hoe was de geologische situatie in Nederland toen?

Tip

Wil jij onderzoeken hoe de geologische situatie er uit zag in het verleden?

Gebruik dan Earthviewer via deze link!

Instructie

Wat: Kies drie hotspots uit van fossielen waar je meer over wilt weten. Maak de opdrachten per hotspot in je aardrijkskundeschrift.

Hoe: Zelfstandig/ in tweetallen. Schrijf de antwoorden in je AK-schrift.

Hulp: Lees de informatie per hotspot op de LessonUp.

Tijd: 15 minuten

Resultaat: Je begrijpt hoe je met fossielen uit Nederland kan zien dat ons land zich heeft verplaatst op aarde.

Klaar? Kies een andere hotspot en lees de informatie daarvan door.

 LEERDOELEN

Aan het einde van de les kan je....

• … in eigen woorden uitleggen hoe je in de ondergrond van Nederland kunt zien dat ons land zich verplaatst heeft op aarde.
• ... toelichten hoe we weten dat Nederland niet op dezelfde plek heeft gelegen.

Vraag 

Hoe kan je met fossielen zien waar Nederland in het verleden heeft gelegen?

Wat vonden jullie er van dat je zelf mocht bepalen
welke fossielen je wilde onderzoeken
(van de vijf hotspots opdracht)?

😒🙁😐🙂😃

Huiswerk voor volgende les:

Heb je fossielen thuis of in je familie?
Neem ze mee naar de volgende les!
We gaan hier dan wat onderzoek mee doen!