8.4 Wind + H8.5

• Natuurkunde
• Middelbare school
• vmbo k, g, t, mavo
• Leerjaar 3

H8 Het weer

• 8.1 Starten
• 8.2 Temperatuur
• 8.3 Wolken en neerslag
• 8.4 Wind
• 8.5 Extreem weer 
• PTA H8 op 11 oktober 2024

Vorige lessen

• Gehad over:
• Temperatuur, thermometer, Celcius, ijken
• Wolken, soorten neerslag, luchtvochtigheid 
• Fase overgangen, deeltjesmodel

Faseovergangen

H8.4 Wind ; Leerdoelen

• Ik kan uitleggen wat luchtdruk en wind ontstaat

• Ik kan uitleggen hoe je de spanning van een gas meet

• Ik kan omschrijven wat wat isobaren zijn.

Waarom is er wind?

• Wind is lucht dat beweegt
• Beweegt van een hoge druk naar een lage druk
• Verschil in luchtdruk => wind
• Draaien van de aarde => bocht in windrichting

Wat is luchtdruk?

• Luchtdruk => het gewicht van de                                                  lucht dat op de aarde drukt
  
• Meten => barometer
• Eenheid => hectopascal (hPa) of in millibar (mbar) => 1 hPa = 1 mbar 
• Je hebt hoge drukgebieden en lage drukgebieden
• Op de weerkaart te zien => isobaren = alle punten met dezelfde luchtdruk verbonden door een lijn.

Werking barometer

• hierin zit een dun doosje die makkelijk ingedrukt kan worden door de luchtdruk
• lucht in dit doosje is voor een groot deel eruit gepompt (vacuüm).
• de veer voorkomt dat doosje niet plat wordt
• doosje reageert op veranderingen in de lucht
• hoe verder ingedrukt, hoe hoger de luchtdruk in de buitenlucht, 
  

Barometer

• Met een barometer kan je luchtdruk meten.
• Hierin zit een metalen doosje waarvan de lucht voor een groot deel is uitgepompt (vacuum).
• Een sterke veer zorgt ervoor dat 

       het doosje niet geplat wordt.

• Als de lucht druk meer wordt wordt 

        het doosje beetje meer in elkaar gedrukt.

Het weer als de luchtdruk verandert..

• Hoe hoger in de atmosfeer, hoe minder lucht boven je is, hoe lager de luchtdruk.

• Lucht stroomt ALTIJD van H naar L 
  

     Dit is => wind

• Hoe groter het verschil in luchtdruk, hoe harder het waait.

Hoge druk gebied:

Hoge druk = dalende lucht

Symbool op de kaart = H

Getal > 1000 mbar is H

Welk weertype hoort bij H?

• geen bewolking, warm in de zomer en koud in de winter

Laag druk gebied

Lage druk = stijgende lucht

Symbool op de kaart = L

Getal < 1000 mbar = L

Welk weertype hoort bij L?

• wolken, neerslag, koel in zomer, zacht in de winter

Isobaar: een lijn op de weerkaart dat punten met gelijke druk met elkaar verbindt

Druk in een ruimte meten

Dit doe je met een Manometer:

Meet het verschil in luchtdruk =>

Overdruk

De druk in een autoband is dus: Totale druk = luchtdruk + overdruk 

phet.colorado.edu

Beïnvloeden gasdruk

Als de temperatuur hoger wordt gaan de deeltjes minder/meer bewegen. De druk in de bak wordt lager/hoger.

Als je de bak kleiner maakt wordt de druk lager/hoger.

Als je meer gasdeeltjes toevoegt wordt de druk lager/hoger.

Overdruk / onderdruk

• Overdruk is een ruimte waar de druk hoger is dan erbuiten.
• Onderdruk is een ruimte waar de druk lager is dan erbuiten. 

• Druk meten in een ruimte => Manometer (eenheid bar)

• Manometers geeft overdruk weer (verschil luchtdruk buiten - binnen)

• Luchtdruk in band = luchtdruk buiten band + overdruk in band

Samenvatting H8.4

Wat is Luchtdruk en hoe meet je deze?

• gewicht van de lucht dat op aarde drukt => barometer (hPa of mbar)

Kenmerken van het weer bij hoge en lage luchtdruk!

• Hoge druk = dalende druk, > 1000 mbar, mooi weer
• Lage druk = stijgende druk, < 1000 mbar, onstuimig weer

Gasdruk meten (Over- en onderdruk)!

• Druk meten in een ruimte => manometer (bar)
• Manometer geeft overdruk weer =>
• Luchtdruk band = Luchtdruk buiten + overdruk in band

Aan de slag

• Lees H8.4 beheersen goed door; leerboek p. 199-200
• Maak opdrachten van 8.4 (opg. 8 t/m 16; p. 201-203)

• Klaar => maak in learnbeat "zelf oefenen" H8.3 en H8.4

Volgende les: 

      H8 Het weer

• 8.1 Starten
• 8.2 Temperatuur
• 8.3 Wolken en neerslag
• 8.4 Wind
• 8.5 Extreem weer 
• PTA H8 op 11 oktober 2024

Rijp

Dauw

IJzel

Regen valt op bevroren grond en bevriest (lucht boven en grond onder 0 graden Celsius)

Waterdamp in de lucht bevriest direct op voorwerpen (temperatuur onder 0 graden Celsius)

Waterdamp uit de lucht vormt druppeltjes op voorwerpen (temperatuur boven 0 graden Celsius)

Omrekenen

• 1 bar = 1,0 x 10⁵ Pa
• 1 bar = 1000 mbar
  

• 1 mbar = 1 hPa = 100 Pa
• 1 Pa = 1 N/m²

Rood => staat in binas!

Leerdoelen H8.5

Aan het eind van deze paragraaf kan ik:

• uitleggen waardoor het klimaat verandert
  
• uitleggen hoe onweer ontstaat
  
• uitrekenen hoe ver onweer bij mij vandaan is
  

Gevolgen versterkt broeikaseffect

Verandering van het klimaat

• zeespiegelstijging

• extreem weer
  

• uitsterven (of toenemen)                                                                                                         van planten- en diersoorten

Hoe ontstaan wolken?

Stapelwolken

• Lucht die warm wordt, zet uit. 
• De warme lucht bellen bewegen omhoog. 
• De T daalt => dauwpunt wordt bereikt => Condensatieniveau
• Waterdamp in de luchtbel gaat condenseren: Gas => vloeistof
• Stapelwolk is meestal vlak aan onderkant en ligt op de hoogte van Condensatieniveau 

Wat weet je al over Onweer?

https://youtu.be/ORm6-OZI6Jo

Onstaan van mooiweerwolken

• Temperatuur opstijgende luchtbellen niet veel hoger dan de omringende lucht. 

• Zo’n luchtbel stijgt dan langzaam en bereikt geen grote hoogte. 

• Hier stroomt de lucht rustig.

Ontstaan buienwolken

• Temperatuur opstijgende lucht veel warmer is dan de omringende lucht.
• Luchtbellen bereiken een grote hoogte 
• Je krijgt dan grote wolken met een donkere onderkant. 
• Boven in de wolken vormen zich ijskristallen. Deze groeien tot ze te zwaar zijn. 
• Ze vallen dan uit de wolk naar beneden.

Bliksem en donder

Waarom zie je pas eerst de bliksemstraal en hoor je later de donder?

• Snelheid licht     =  300 000 000 000 m/s  (300 miljard-meter/s)
• Snelheid geluid =                               340 m/s

Formule: afstand onweer?

• Afstand (s) = snelheid (v)  x  tijd (t)
• s= afstand in meters    ;    v = snelheid in m/s    ;    t = tijd in seconden
  

Je ziet een bliksem. 5 seconde later hoor je de donder. Hoe ver weg was de bliksem?

1. 1700 m
2. 1700 km
3. 68 m
4. 68 km

Een blikseminslag kan grote schade veroorzaken. Vandaar dat veel gebouwen worden beschermd met een bliksemafleider.
Welke bewering over bliksemafleiders is waar?

1. Bliksemafleiders worden van rubber gemaakt.
2. Bliksemafleiders geleiden elektriciteit goed.
3. Bliksemafleiders zijn isolatoren.
4. Bliksemafleiders zijn verbonden met het elektriciteitsnet.

Waarom hoor je donder als het bliksemt?

1. Door de hoge temperatuur van de bliksem zet lucht heel snel uit.
2. Door de wrijving van wolken hoor je geluid.

Aan de slag

• Lees H8.5 goed door. p. 202-205
• Maak opgaven van H8.5 (1 t/m 11; p.211-213) 

Klaar:

• Maak "zelf oefenen" H8.4 + H8.5
• Controleer de opgaven van H8