DNA en chromosomen

• Biologie
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 4

Paragraaf 1 Dierenwelzijn

DNA en chromosomen

Hoofdstuk 2

Biologische organisatieniveaus en emergente eigenschappen

Levenskenmerken

Microscopische delen van de cel

Submicroscopische delen van de cel

DNA en chromosomen

Transport van stoffen in en uit de cel

Vermeerdering van cellen

(Kunstmatige klonen)

De leerdoelen voor vandaag:

• Je kan de bouw van DNA en de DNA-code voor eiwitten beschrijven.
  
• Je beschrijft waarin (de bouw van) RNA verschilt met (die van) DNA en je vertaalt de DNA-code naar RNA-code en andersom.
  
• Je vertaalt de RNA-code naar aminozuren en andersom en je beschrijft de vorming en de afwerking van eiwitten door organellen.

Hoe zat het ook alweer?

Zet de onderstaande organisatieniveaus in de juiste volgorde van klein naar groot

organisme

orgaan

weefsel

molecuul

cel

organel

orgaanstelsel

Hoe zat het ook alweer?

Zet de onderstaande organisatieniveaus bij de juiste begrippen

nucleotide

golgi-syteem

DNA

stengel

hart en bloedvaten

plastide

organisme

orgaan

weefsel

molecuul

cel

organel

orgaanstelsel

Waar bevindt zich het DNA in de cel van de mens?

1. kern
2. cytoplasma
3. celmembraan

Wat is de juiste volgorde?

1. RNA-> DNA -> eiwit
2. DNA-> RNA -> eiwit
3. DNA -> eiwit -> RNA

Hoeveel chromosomen zitten er bij een mens in een eicel en in een levercel?

1. eicel 23 levercel 46
2. eicel 46 levercel 46
3. eicel 23 levercel 23
4. eicel 46 levercel 23

Een celkern met DNA

Gedraaide touwladder/ dubbele helix

'Het touw' bestaat uit een fosfaatgroep (PO4) afgewisseld met een suiker (desoxyribose)

DNA-

molecuul

'De treden' bestaan uit baseparen. Er zijn vier verschillende stikstofbasen: Adenine (A), Thymine (T), Cytosine (C), Guanine (G)

Combinaties A=T en C≡G 

DNA-

molecuul

Nucleotide: bouwsteen van DNA

Bestaat uit 1 fosfaatgroep, 1 suiker en 1 stikstofbase

DNA-

molecuul

De ene streng is complementair aan (een soort negatief van) de andere.

Als je de ene streng weet, weet je de andere ook.

DNA-

molecuul

Oriëntatie: Elke streng heeft een 3` kant en een 5` kant. De 3` kant is de kant waar de streng eindigt met de suiker, de 5` kant is de kant die eindigt met de fosfaatgroep

DNA-

molecuul

Oriëntatie: Beide strengen liggen andersom georiënteerd.

DNA-

molecuul

DNA-

molecuul

DNA-

molecuul

DNA in de kern

DNA (1 molecuul is bijna 2

meter lang) zit met eiwitten 

(histonen) opgekruld tot een

chromatinedraad.

Goed kijken naar tabel

70A.

DNA in de kern

Tijdens de mitose 

spiraliseert het 

chromatine verder tot

zichtbare chromo-

somen

Goed kijken naar tabel

70A.

Genoom = totale DNA 

• Buiten de kern heb je ook DNA in de mitochondriën = mtDNA. 
• Hierop staan genen voor eiwitten die betrokken zijn bij de dissimilatie (verbranding in mitochondria) en verschillende typen RNA die betrokken zijn bij de translatie.
• mtDNA erft via de moeder over.

Genoom

DNA bevat genen: coderend DNA.

Elk gen codeert voor 1 eiwit mbv de volgorde van ATC en G.

Daarnaast bevat DNA veel niet-coderend DNA.

Functie: template voor het maken van rRNA of tRNA, aan/ uitzetten van genen, uiteindes van een chromosoom

Repetitief DNA

In de ATCG volgorde van het niet-coderende DNA zitten veel herhalende stukken: repititief DNA.

Deze stukken hebben verschillende lengtes (2-1000+ nucleotiden).

Korte repeats (herhalingen) van 2-10 (Short Tandem Repeats - STR's) worden gebruikt bij DNA onderzoek (verwantschap, forensisch)

DNA onderzoek

Op 13 plaatsen (loci) in
het DNA wordt geteld
hoeveel repeats van 
de volgorde GATA er
zitten.

Samenvattend

De leerdoelen voor vandaag:

• Je kan de bouw van DNA en de DNA-code voor eiwitten beschrijven.
  
• Je beschrijft waarin (de bouw van) RNA verschilt met (die van) DNA en je vertaalt de DNA-code naar RNA-code en andersom.
  
• Je vertaalt de RNA-code naar aminozuren en andersom en je beschrijft de vorming en de afwerking van eiwitten door organellen.

Begrippen van vandaag:

DNA, nucleotiden, stikstofbase, basenparen, complementair, 5`einde, 3`einde, histonen, nucleosoom, chromatinedraad, mtDNA, genoom, genen, sequentie, niet-coderend DNA, coderend DNA, repetitief DNA, STR's, loci, DNA profiel.

En wat nu?

Huiswerk:

zie je studiewijzer op Somtoday.

Zet deze taak in je agenda