Knooppunt van verbindingen

• Geschiedenis
• Voortgezet speciaal onderwijs
• Leerroute 3

Knooppunt van verbindingen

Romeins Rijk

Ongeveer tweeduizend jaar geleden veroveren de Romeinen uit Italië vele landen in Europa en Noord Afrika. Zo ontstaat het grote Romeinse Rijk. 

Romeins Rijk

Ook de zuidelijke helft van Nederland hoort bij dit rijk. Van 47 tot ongeveer 400 na Christus is Nederland ten zuiden van de rivier de Rijn van de Romeinen. 

deel 1

47 - ± 350

De Romeinse Limes

Op de grens van de Romeinse wereld

Dwars door Nederland loopt de rivier de Rijn. Deze rivier vormde tweeduizend jaar geleden de noordelijke grens van het Romeinse rijk.

 In het Latijn heet de grens ‘de limes’. Aan de andere kant van de rivier woonden de Germanen. Romeinen en Germanen dreven handel met elkaar, maar vochten ook.

De limes

Tweeduizend jaar geleden trekken Romeinse soldaten Nederland binnen. In Nederland wonen dan al mensen: de Germanen. Die vechten natuurlijk terug. De Romeinen komen niet verder dan de rivier de Rijn. 

De limes

De Rijn wordt de noordgrens van het Romeinse Rijk. In het Latijn, de taal van de Romeinen, heet zo'n grens de 'Limes'.

De limes

De Rijn is een perfecte grens. Hij is goed te verdedigen, want de vijand komt er niet makkelijk langs. Langs de oevers van de Rijn bouwen de Romeinen forten, wachtposten en legerkampen. Zo verdedigen ze hun rijk tegen aanvallen van hun vijanden uit het noorden.

Romeinse wachttorens

Romeinse wachttorens

Overal langs de Limes bouwen de Romeinen forten, wachtposten en legerkampen om hun rijk te verdedigen tegen de Germaanse stammen uit het noorden.  

Romeinse wachttorens

Om de paar kilometer zetten de Romeinen wachttorens neer. Die staan precies zover uit elkaar, dat de soldaten naar elkaar kunnen seinen. Zo waarschuwen ze elkaar voor de vijand.

Een Romeinse legioensoldaat

Soldaat in het Romeinse leger

In het hele Romeinse Rijk houden soldaten de boel goed in de gaten. Ook in Nederland zijn er duizenden Romeinse soldaten. Er zitten ook Germanen in het Romeinse leger. Je verdient er namelijk veel geld en je hebt dan veel aanzien.

Soldaat in het Romeinse leger

Een Romeinse soldaat is goed getraind. Hij heeft een blinkende helm op en draagt een harnas op zijn borst. Verder heeft hij een wollen hemd en een korte mantel aan en loopt hij op sandalen. 

Soldaat in het Romeinse leger

Een Romeinse soldaat is goed getraind. Hij heeft een blinkende helm op en draagt een harnas op zijn borst. Verder heeft hij een wollen hemd en een korte mantel aan en loopt hij op sandalen. 

Een ijzersterk leger

De Romeinen hebben een groot en sterk leger. Het is het eerste echt goed georganiseerde beroepsleger. Romeinen vechten als georganiseerde groep. Zo zijn ze ijzersterk en winnen van iedereen. 

Een ijzersterk leger

De Romeinen vechten niet zomaar. Ze hebben eerst goed nagedacht en een plan gemaakt. Het leger is verdeeld in legioenen. Een legioen bestaat uit 6000 soldaten.

Een ijzersterk leger

De soldaten moeten gehoorzaam zijn aan de leider. Ook moeten ze in een goede conditie zijn. Daarom lopen ze heel veel en ver. Dat doen ze in een strakke rij, met hun zware uitrusting aan.

Een ijzersterk leger

Tijdens een gevecht staan de Romeinse soldaten in drie rijen opgesteld. De Romeinen beschermen zich met hun schilden.

Een ijzersterk leger

Worden ze van alle kanten aangevallen? Dan gaan ze in een vierkant staan en houden ze hun schilden dicht tegen elkaar aan. Tussen hun schilden steken ze hun speren uit.

Een ijzersterk leger

En worden ze met pijl en boog aangevallen? Dan houden ze de schilden boven hun hoofden, zodat ze niet door de pijlen van de vijand geraakt worden.

Een Romeins schip

De Rijn is niet alleen een perfecte grens. De rivier is ook erg handig om spullen over te vervoeren. Per boot vervoeren de Romeinen hun voorraden af en aan. Bij Woerden hebben archeologen de resten van zo'n Romeins schip opgegraven. Het is zo'n 30 meter lang.

De Bataven

De Bataven zijn een van de Germaanse stammen. Ze wonen op Bataveneiland of Betuwe, ten zuiden van de Rijn, op Romeins grondgebied. Ze leven in vrede met de Romeinen. Veel Bataafse mannen zijn zelfs soldaat in het Romeinse leger.

De Bataven

De Bataven zijn een van de Germaanse stammen. Ze wonen op Bataveneiland of Betuwe, ten zuiden van de Rijn, op Romeins grondgebied. Ze leven in vrede met de Romeinen. Veel Bataafse mannen zijn zelfs soldaat in het Romeinse leger.

De Bataven

De Bataven zijn een van de Germaanse stammen. Ze wonen op Bataveneiland of Betuwe, ten zuiden van de Rijn, op Romeins grondgebied. Ze leven in vrede met de Romeinen. Veel Bataafse mannen zijn zelfs soldaat in het Romeinse leger.

De Bataven

De Bataven zijn een van de Germaanse stammen. Ze wonen op Bataveneiland of Betuwe, ten zuiden van de Rijn, op Romeins grondgebied. Ze leven in vrede met de Romeinen. Veel Bataafse mannen zijn zelfs soldaat in het Romeinse leger.

Romeinse wachttorens

Overal langs de Limes bouwen de Romeinen forten, wachtposten en legerkampen om hun rijk te verdedigen tegen de Germaanse stammen uit het noorden. Om de paar kilometer zetten de Romeinen wachttorens neer. 

Romeinse wachttorens

Die staan precies zover uitelkaar, dat de soldaten naar elkaar kunnen seinen. Zo waarschuwen ze elkaar voor de vijand.

Romeinse wachttoren

In de meeste Romeinse legerkampen wonen een paar honderd Romeinse soldaten. Maar bij Nijmegen bouwen de Romeinen een kamp voor maar liefst 2 legioenen. Dat zijn wel 12.000 soldaten!

Romeinse wachttoren

Je kunt vast bedenken wat een indruk die maken op de Germanen: 12.000 getrainde Romeinse soldaten met blinkende helmen, schilden en zwaarden.

Het kamp heet Noviomagus. De Romeinen bouwen het op een heuvel. Zo hebben ze een goed uitzicht over de omgeving en kunnen ze vijanden al van verre zien aankomen.

Wat hebben de Romeinen gebracht?

Alle wegen leiden naar Rome!

Ken je de uitdrukking 'Alle wegen leiden naar Rome'? De Romeinen leggen in heel hun rijk wegen aan van steen. De soldaten kunnen zich zo gemakkelijk verplaatsen naar iedere uithoek, om de rust te bewaren en het Romeinse rijk bijeen te houden.

Alle wegen leiden naar Rome!

Al die wegen leiden uiteindelijk naar... Rome, de hoofdstad van het Romeinse Rijk.

Alle wegen leiden naar Rome!

Wegen van steen zijn heel bijzonder in die tijd. De Germanen hebben geen verharde wegen, maar kronkelpaden van zand. Ook hun bruggen zijn niet van steen, maar van hout.

Een mijlpaal

Dit is een Romeinse mijlpaal. Mijlpalen waren wegwijzers, de ANWB-borden van die tijd. Wij gebruiken het woord nu ook nog steeds, maar dan voor een belangrijke gebeurtenis in je leven. Je zwemdiploma halen is bijvoorbeeld een mijlpaal.

Goede spullen

De Romeinen maken veel goede spullen. Hierdoor is er ook veel goed bewaard gebleven, zoals dit Romeinse badolieflesje bijvoorbeeld. Het ziet eruit alsof je het nu nog gewoon in de winkel zou kunnen kopen. Maar het is wel tweeduizend jaar oud!

Goede spullen

We weten nu zoveel over het Romeinse Rijk omdat er uit die tijd zoveel goed bewaard is gebleven. Archeologen graven nu (tweeduizend jaar later) langs de Limes nog steeds spullen op uit de Romeinse tijd. 

Goede spullen

 Niet zo lang geleden vonden ze bijvoorbeeld de resten van een wachttoren en twee schepen bij Leidsche Rijn, een nieuwe wijk van Utrecht.

Klokhuis

De Romeinse Limes

Knooppunt van verbindingen

Nederland als handelsland in de wereld

Nederland was een drassig land vol rivieren. Landbouw was niet zo goed mogelijk. Handel drijven en steden bouwen wel! Daardoor werd Nederland vanaf de Middeleeuwen steeds meer een handelsland.

Nederland speelde over de hele wereld een grote rol. Het gebruikte daarbij gerust geweld en nam het niet zo nauw met de rechten van andere mensen. Toch kwamen er ook vaak mensen vanuit het buitenland naar Nederland. Zij hielpen de economie draaiend te houden.

Al eeuwenlang is Nederland een rijk land, maar de rijkdom is niet erg eerlijk verdeeld. En als handelsland is Nederland kwetsbaar voor wat er op andere plekken in de wereld gebeurt.