H4 Literatuur 11 Het vertellen van verhalen

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Welkom 4h!

Programma

1. 10 minuten lezen
2. Leerwerkcheck / terugblik vorige les
   
3. Literatuur 11 Het vertellen van verhalen
4. Afsluiting en vooruitblik

10 minuten lezen

Wat zijn de drie hoofdgenres van literatuur?

Verhaaltheorie

• De grondelementen bepalen een verhaal en het genre van het verhaal. 
•  De grondelementen zijn de begrippen van de verhaaltheorie, de narratologie. 
  
•  Deze begrippen heb je nodig om kritisch over verhalen te kunnen praten, ze helpen je inzicht te krijgen in hoe verhalen in elkaar zitten en welke effecten bepaalde verteltechnieken hebben. 

Wat waren ook alweer de vijf grondelementen van romans en verhalen?

Personages

Verhalen draaien om personages. 

• Hoofdpersonen en bijfiguren
• Round character = complete karakters, maken een ontwikkeling door
• Flat character = dienende rol, nauwelijks uitgewerkt
• Karikatuur= personage waarbij een of meerdere eigenschappen stevig zijn uitvergroot.

Wie zijn de round characters in een verhaal en wie de flat characters?

Is hier sprake van expliciete of impliciete karakterisering?

"Stephanie is een lange, mooie vrouw met verbazingwekkende artistieke capaciteiten."

1. expliciet
2. impliciet

Gebeuren

• De gebeurtenissen in een verhaal omschrijven we ook wel als                                             handelingen, plot of verhaalgeschiedenis. 
• Conflict
• Zelfde verhaalstructuur: 

1. er is iemand die naar een bepaald doel streeft;
2. hierbij wordt tegengewerkt door iets of iemand; 
3. en wordt geholpen door iets of iemand;
4. na allerlei gebeurtenissen behaalt hij wel of niet zijn doel;
5. de weg die hij hierbij heeft afgelegd heeft hem veranderd.

Gebeuren

• Chronologisch en niet-chronologische opbouw: terugblikken (flashbacks) en vooruitwijzingen (flash forwards)
• Causaliteit: logisch verband tussen oorzaak en gevolg

Is hier sprake van een flashback of een flash forward?
"‘Geweldig Mr Bohlen, het is precies goed.’ ‘Maar ik vind het een beetje sentimenteel, mijn jongen.’ 'Nee meneer, zo’n verhaal verkoopt, dat zult u zien.’ ‘In zijn opwinding draaide Adolph Knipe nog zes verhalen uit de machine, binnen een tijd van zes minuten. En ze leken allen heel goed, behalve één, die om een of andere reden een beetje obsceen was uitgevallen."

1. flashback
2. flash forward

Tijd

• De tijd heeft grote invloed op de gebeurtenissen en het handelen van de personages.
  
• Vertelde tijd = hoeveel tijd er verstreken is (minuten, dagen, maanden, jaren)
  
• Verteltijd = aantal zinnen, bladzijdes, hoofdstukken
  
• Tijdvertraging = een gebeurtenis heel uitgebreid beschrijven en de tijd oprekken
  
• Tijdversnelling/verdichting = uren, dagen en jaren kunnen binnen één zin verstrijken.

Is hier sprake van tijdvertraging of van tijdversnelling/verdichting?

"Gedurende het laatste jaar – het eerste volle jaar dat de machine in werking was gesteld – werd volgens schatting minstens de helft van al de Engelse romans door Adolph Knipe op zijn verhalenmachine geproduceerd."

1. tijdvertraging
2. tijdversnelling/ verdichting

Ruimte

• De ruimte of setting is meer dan een decor, het is bepalend voor de sfeer en voor de handelingen die kunnen plaatsvinden. 
  
• De functionele ruimte: de plaats van de handeling is van groot belang voor het verhaal. De ruimte heeft een functie. 
  
• De decoratieve ruimte: de ruimte heeft geen belang in het verhaal. De ruimte is functieloos en is er enkel ter decoratie. 
  
• De begeleidende ruimte, karakteristieke ruimte of symbolische ruimte: de ruimte ondersteunt de handeling van de personages.
  
• De contrasterende ruimte: de plaats van handeling staat in contrast met de handeling. 
  

Van welk soort ruimte is
hier sprake?

1. functionele ruimte
2. decoratieve ruimte
3. begeleidende ruimte
4. contrasterende ruimte

Vertelperspectief

Het vertelperspectief bepaalt in hoge mate hoe de lezer het verhaal ervaart. 

Drie soorten vertellers: 
1. Ik-verteller
                 - Belevende ik = neemt zelf deel aan de gebeurtenissen en is dus een personage in het                        verhaal (subjectief, onbetrouwbaar perspectief).

                 - Vertellende ik = vertelt over de gebeurtenissen en personages.

2. Hij/zij-verteller of personale verteller = deze verteller is niet merkbaar aanwezig en laat andere personages aan het woord, enkel- of meervoudig perspectief.
3. Alwetende of auctoriale verteller = deze verteller staat als het ware boven het verhaal en heeft inzicht in alle personages, in het heden, in het verleden en de toekomst, de auctoriale verteller kan expliciet aanwezig zijn of afwezig (neutraal perspectief).

Van welk perspectief
is hier sprake?

1. belevende ik
2. vertellende ik
3. hij/zij-verteller of personale verteller
4. alwetende of auctoriale verteller

Stijl

• Geen grondelement, maar wel de essentie van de literaire vertelkunst.
  
• Het is de karakteriserende manier waarop een schrijver de taal gebruikt om zijn verhaal te vertellen. 
  
• Sobere vs. poëtische stijl
  

Wat is het verschil tussen de verteltijd en de vertelde tijd?

Lesdoelcheck!

Welke vier soorten ruimtes zijn er?

Lesdoelcheck!

Welke drie soorten vertellers zijn er?

Lesdoelcheck!

Afsluiting en vooruitblik

Volgende les: woensdag 18 september

• Huiswerk: leren literatuur par. 1, 2, 3 en 11 (p. 130-139 en 160-162) en LessonUps (zie Teams)
• Meenemen: laptop, leesboek en hoofdboek KERN
• Programma: literatuur 12