Gastles: Woorden vs. Wapens - onderbouw

• Burgerschap
• Rode Kruis
• Middelbare school
• vmbo, mavo, havo, vwo
• Leerjaar 1-6

Video introduceren: 

Disclaimer; dit is een indrukwekkende video, bekijk van te voren of dit past bij de doelgroep.

Aan het eind van deze les kun je herkennen en uitleggen op welke manier het humanitair oorlogsrecht bescherming biedt en het Rode Kruis helpt tijdens een oorlog. 

Leerdoel

.......

Waarom voeren we eigenlijk oorlog?

Werkvorm: woordweb - oorzaak

Laat de leerlingen zoveel mogelijk redenen (uit het verleden en heden) opnoemen. Denk hierbij aan religieuze, culturele, ideologische, economische of sociaal-politieke tegenstellingen.

Wellicht zullen sommigen ook een waardeoordeel geven, bijvoorbeeld: een vrijheidsoorlog is een goede reden om oorlog te voeren. Geef hiervoor de ruimte.

Introduceer video

In dit fragment legt Devran van de NOS uit wat, 160 jaar geleden, de aanleiding was voor Henry Dunant om het Rode Kruis op te richten en de basis te leggen voor het HOR.

Let op: dit fragment is geknipt. 

Een tijdlijn van het ontstaan van het 

Rode Kruis en het humanitair oorlogsrecht

Jean Henry Dunant is een Zwitserse zakenman die in 1859 op reis is naar Solferino om daar een boek dat hij net geschreven heeft aan Napoleon III te overhandigen. Hij komt onderweg langs een slagveld waar Franse soldaten tegen Sardijnse soldaten vechten en waar tienduizenden soldaten liggen te kermen van de pijn. Hij besluit zijn reis af te breken en te helpen.

In de jaren die volgen worden er aanvullende protocollen gemaakt die niet altijd door alle landen worden ondertekend. De manier waarop we oorlog voeren verandert, dus ook de gedragsregels die daarbij horen.  

Alle regels die eerder zijn opgesteld worden aangepast en gebundeld. De bescherming van burgers in oorlogstijd krijgt een eigen verdrag. Dit zijn de vier Verdragen van Genéve. Alle landen ter wereld hebben dit ondertekend. 

Veel Europese landen zijn enthousiast over de plannen van Henry Dunant. Zij vormen op 26 oktober 1863 een neutrale hulporganisatie en spreken af een rood kruis op een wit vlak als embleem te gebruiken. Het Internationale Rode Kruis is geboren.

De internationale afspraken over het behandelen van slachtoffers op het slagveld worden in 1864 formeel vastgelegd. Later komen er ook regels voor strijdkrachten op zee. De belangrijkste ontwikkelingen in deze afspraken kwamen na WO2.

Koning Willem III tekent in 1867 een Koninklijk Besluit tot oprichting van Eene Nederlandsche Vereeniging tot het verleenen van hulp aan zieke en gewonde krijgslieden in tijd van oorlog: Het Nederlandse Rode Kruis! Het doel van de Vereeniging is iedereen te helpen, die in nood is. In binnen- en buitenland.

 slag rond Solferino  in 1859, ik kan het jaartal niet aanpassen

Met deze slide laten we zien dat het Rode Kruis en het HOR onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn. 

Wat is het humanitair oorlogsrecht?

.............

Beperkt de effecten van een oorlog. 

Beschermt personen die niet deelnemen aan de strijd.

Stelt grenzen aan wapens en manieren van oorlogsvoering.

Informatie: 

De kern van humanitair oorlogsrecht.

Leg aan de leerlingen uit wat de essentie van het humanitair oorlogsrecht is.

• Spaar mensen die niet (langer) deelnemen aan de strijd, zoals burgers, gewonde soldaten, krijgsgevangenen en medische hulpverleners.
• Gebruik geen wapens die geen onderscheid maken tussen strijders en burgers, of die onnodig lijden en schade veroorzaken.

Het woord humanitair oorlogsrecht is een beetje vreemd, er zit het woord humaniteit in. Leg hier uit wat dat betekent. 

HUMANITEIT

Het beginsel van humaniteit waarborgt de bescherming van hen die niet meedoen aan de strijdt en de toepassing ervan gaat om beperken van menselijk lijden (pijn, doden, etc.)

Het beginsel van humaniteit werkt op twee manieren

Beperkt strijdende partijen in hun keuzes van middelen en methoden

Het biedt bescherming aan personen die niet of niet langer meer deelnemen aan de vijandelijkheden.

Het beginsel verbiedt buitensporig geweld en onnodig leed tijdens de strijd. Iedereen binnen het conflict moet menswaardig behandeld worden.

Denken – Delen – Uitwisselen

Welke 3 regels zou jij opstellen om onnodig leed te voorkomen tijdens een oorlog?

1.

2.

3.

Denken – Delen – Uitwisselen

Video:
In deze lessen over humanitair oorlogsrecht zijn we erachter gekomen dat oorlog ook regels heeft. Deze video zet de wetten van oorlog nog even kort achter elkaar op een rijtje.

Video kort samengevat:

1. Burgers:

• Directe aanval op militair doel mag. Ook als er burgers bij om komen. Burgers mogen nooit het directe doel zijn van een aanval.
• Plekken en gebouwen waar burgers vaak komen mogen nooit het doelwit zijn van een aanval.
• Burgers moeten zoveel mogelijk worden beschermd. (voorzorgsmaatregelen nemen)
• Burgers hebben recht op medische hulp.

2. Zieken en gewonden

• Medisch personeel moet altijd hun werk kunnen doen.
• Burgers of strijders, het Rode Kruis maakt geen onderscheid. 

3. Gevangenen

• Krijgsgevangenen mogen niet gemarteld worden, moeten eten krijgen, beschermd worden, hygiënische faciliteiten krijgen en contact mogen behouden met dierbaren.

4. Voorlichten: Rode Kruis zorgt over voorlichting over deze internationale regels.

• Burgers zijn beschermd
  
  
• Burgers hebben recht op medische hulp
  
  
• Gebouwen waar burgers vaak komen zijn beschermd

Video:
In deze lessen over humanitair oorlogsrecht zijn we erachter gekomen dat oorlog ook regels heeft. Deze video zet de wetten van oorlog nog even kort achter elkaar op een rijtje.

Video kort samengevat:

1. Burgers:

• Directe aanval op militair doel mag. Ook als er burgers bij om komen. Burgers mogen nooit het directe doel zijn van een aanval.
• Plekken en gebouwen waar burgers vaak komen mogen nooit het doelwit zijn van een aanval.
• Burgers moeten zoveel mogelijk worden beschermd. (voorzorgsmaatregelen nemen)
• Burgers hebben recht op medische hulp.

2. Zieken en gewonden

• Medisch personeel moet altijd hun werk kunnen doen.
• Burgers of strijders, het Rode Kruis maakt geen onderscheid.

3. Gevangenen

• Krijgsgevangenen mogen niet gemarteld worden, moeten eten krijgen, beschermd worden, hygiënische faciliteiten krijgen en contact mogen behouden met dierbaren.

4. Voorlichten: Rode Kruis zorgt over voorlichting over deze internationale regels.

• Medisch personeel is beschermd 
  
  
• Krijgsgevangenen zijn beschermd

Wie zijn er beschermd

door het humanitair oorlogsrecht?

     Niet beschermd    

    Wel beschermd    

scholieren

krijgsgevangenen

combattant

de bakker

militair medisch personeel

gewonde soldaat

Het directe geweld tegen burgerobjecten, gebouwen die burgers gebruiken zijn, is verboden.

Bescherming gebouwen

......

Wat is beschermd

door het humanitair oorlogsrecht?

     Niet beschermd    

    Wel beschermd    

Moskee

Ministerie van Defensie

Militaire kazerne

Gebouwen met het Rode Kruis-embleem

Ziekenhuizen

Scholen

Werkvorm - Sleepvraag

Vraag: Wat voor soort gebouwen zijn beschermd door het humanitair oorlogsrecht?

Juiste antwoord: Al deze gebouwen zijn beschermd op het Ministerie van Defensie en Militaire kazerne na.

Toelichting: Het directe geweld tegen burgerobjecten, gebouwen die burgers gebruiken zijn, is verboden.

Hoe zeg je ‘Niet schieten!’ in een oorlog?

Achtergrond informatie:

De emblemen van het rode kruis, de rode halve maan en het rode kristal zijn symbolen die nagenoeg iedereen kent: in oorlog en vrede, en door alle partijen. Het betekent: 'Niet schieten'. In elke taal.

Het Rode Kruis-embleem is een uniek beschermend symbool dat in oorlogstijd het verschil tussen leven en dood kan uitmaken. Dit geldt ook voor de rode halve maan en het rode kristal. Internationaal rechtelijk gezien zijn deze symbolen/emblemen hetzelfde, in oorlogstijd. Het beschermt slachtoffers van gewapende conflicten én hulpverleners.

Als het Rode Kruis-embleem gebruikt wordt op bijv. een auto met hulpverleners, is dit hét symbool dat betekent dat het niet aangevallen mag worden. Daarom mag niet iedereen dit embleem zomaar gebruiken.

In deze video worden de volgende begrippen uitgelegd:

- Onderscheid

- Burgerobject

- Militair doel

Vraag na de video of de leerlingen deze begrippen hebben begrepen. Verderop in de les worden deze begrippen gebruikt voor een opdracht.

• Onderscheid
  
  
• Burgerobject
  
  
• Militair doel

Welke wapens ken jij al die 

worden gebruikt tijdens

een oorlog?

Werkvorm: Voorkennis over wapens

Bespreek de reacties van de leerlingen. Eventueel kun je er voor kiezen om te reacties te rubriceren: welke horen bij elkaar, en onder welke categorie vallen ze.

Juiste antwoorden:

- granaat, handgranaat, clusterbom,

- mijnen, land- of zeemijnen, anti-personeelsmijnen, anti-tankmijnen

- gifgas, chemische wapens, mosterdgas, biologische wapens,

- raketwerper, machinegeweer (zoals bijvoorbeeld AK47), mortier, artilleriegeschut (zoals bijvoorbeeld houwitser)

- raket, torpedo

- kernwapen, atoombom, waterstofbom

- drones, (zoals bijvoorbeeld MQ-9 Reaper)

Wapens

Wat zie je hier en waar dient het voor?

Bewapende drone 

Defintie van Wapen:

Middelen of mechanismen die worden gebruikt voor de verdediging of aanval in gevechten, bij het jagen of in oorlog.

Voorbeelden van verboden wapens:

• Antipersoneelsmijnen
  
• Chemische wapens

Voorbeelden van verboden wapens

Landmijnen

Landmijnen zijn ook verboden onder het humanitair oorlogsrecht, omdat ze geen verschil kunnen maken tussen burgers en soldaten, of tussen een fiets en een tank. De landmijn ontploft bij iedereen die er op stapt. 

Chemische wapens 

Chemische wapens zijn ook verboden, omdat ze te veel leed veroorzaken. Ook is het moeilijk om chemische wapens te richten en te beperken tot soldaten.

Foto: Het Rode Kruis werkt samen met het Zimbabwaanse mijnactiecentrum om de veiligheid, kwaliteit en het tempo van de humanitaire ontmijning in het zuidoosten van het land te verbeteren.  Er zijn 21.486 mijnen gevonden en vernietigd.

Noem een voorbeeld van een 

tactiek bij oorlogsvoering.

Voorbeelden van verboden manieren:

• Uithongering van burgers
  
• Menselijk schild
  
• Plundering 

Manieren van oorlogsvoering die verboden zijn

Uithongering van burgers

Het uithongeren van de bevolking is verboden. Waarom denk je dat dit is? Antwoord: het zijn burgers, en die zijn beschermd.

Menselijk schild

Een menselijk schild is wanneer er opzettelijk burgers in of rond een militair doel aanwezig zijn of geplaatst worden om de vijand ervan te weerhouden een aanval op dat doel uit te voeren. Het humanitair oorlogsrecht verbiedt het gebruik van menselijke schilden.

Plundering

Het toe-eigenen van spullen van iemand anders zonder zijn of haar goedkeuring is verboden. Denk bijvoorbeeld aan het plunderen van musea.

Foto: Het is een ziekenhuis voor oorlogstraumachirurgie in Somalië opgezet door ICRC en de Somalische Rode Halve Maan. Het ziekenhuis wordt bemand door artsen, verpleegkundigen en laboratoriumtechnici uit verschillende Europese landen.

•   Onderscheid 
  
  
•    Burgerobject
  
  

•    Militair doel
  
  

Vereist dat partijen bij een conflict altijd onderscheid moeten maken tussen degenen die niet (langer) deelnemen aan gevechten en degenen die dat wel doen.  

Elk object dat geen militair doel is. Als een burgerobject wordt gebruikt ter ondersteuning van een militaire actie, verliest het zijn bescherming en kan het een militair doel worden. Burgerobjecten zijn beschermd tegen aanvallen tijdens een gewapend conflict. 

Dit is een lid van de strijdkracht, een object dat door zijn locatie, doel of gebruik een effectieve bijdrage levert aan militaire operaties en waarvan de vernietiging een duidelijk militair voordeel oplevert voor de tegenstander. 

Pentagon: eenmalige reeks bombar-

dementen op doelen in Syrië (nos.nl)

Nieuwsartikel bespreken a.d.h.v. de begrippen op de slide

Klik op de link om het NOS artikel in een nieuw tabblad te openen: Pentagon: eenmalige reeks bombardementen op doelen in Syrië (nos.nl)

Als het Rode Kruis nemen wij geen juridisch standpunt in over wat er is gebeurd. Het doel van dit nieuwsbericht en de daaropvolgende discussie is om gesprekken te bevorderen gebaseerd op de beginselen van het HOR. Bijvoorbeeld, kunnen burgerobjecten soms ook een militair doel worden? Of, wanneer is een militair voordeel groot genoeg om een aanval te rechtvaardigen waarbij mogelijk ook burgerslachtoffers kunnen vallen? We richten ons niet specifiek op de antwoorden binnen de context van dit nieuwsbericht (en dus de beoordeling of iets goed/fout was), maar bespreken deze kwesties binnen de context van de beginselen van het HOR.

Onderscheid: Dit artikel biedt een goede gelegenheid om het onderscheid tussen combattanten en burgers te bespreken, en om te benadrukken dat het HOR burgers bescherming biedt. Hierbij kan worden ingegaan op het feit dat bij gebruik van gifgas in stedelijke gebieden (vrijwel) geen onderscheid kan worden gemaakt tussen burgers en combattanten

Burgerobject: Bij burgerobjecten kan worden besproken dat ze in sommige gevallen hun bescherming verliezen wanneer een aanval op hen een duidelijk militair voordeel biedt, waardoor ze legitieme militaire doelen worden. In dit geval kan deze link worden gelegd met het wetenschappelijk onderzoekscentrum. Belangrijk is hierbij geen conclusies te trekken bij het benoemen van dit voorbeeld, aangezien het Rode Kruis geen juridische standpunten inneemt binnen deze context.

Militair doel: Met betrekking tot dit artikel kan besproken worden wat het militair doel was in deze aanval. Hierbij kan goed worden aangesloten met de quote: “Het eerste doel was een wetenschappelijk onderzoekscentrum in de buurt van Damascus, zei generaal Dunford. Het tweede doel was een wapenopslag ten westen van Homs, waar volgens hem onder meer het gifgas in bewaard werd. In de buurt daarvan lag het derde doel, een opslag- en commandocentrum.” De vraag die hierbij gesteld kan worden is wanneer is of wordt een object een legitiem militair doel?

Gevangenenbezoek en uitwisseling Rode Kruis-berichten

Noodhulpactiviteiten, zoals voedselvoorziening, bieden van onderdak, hulp bij evacuaties en reddingswerkzaamheden

Familiehereniging en uitwisseling berichten

Medische hulpverlening

Promotie van het humanitair oorlogsrecht onder de strijdende partijen

Taken Rode Kruis tijdens oorlog

1.

2.

3.

4.

5.

Achtergrond informatie:

In deze slide wordt een aantal kerntaken van het Rode Kruis beschreven. Deze werkzaamheden in oorlogstijd zijn via de Verdragen van Genéve aan het Rode Kruis toegewezen.

Het is goed mogelijk dat sommige begrippen extra uitleg nodig hebben:

Rode Kruis-bericht

Een middel om contact te herstellen en te behouden met familieleden in gebieden waar post en telefoon door oorlog en (natuur)rampen niet meer functioneren. Een Rode Kruisbericht bestaat uit een geschreven brief van of naar familieleden in een oorlogs- of (natuur)rampgebied.

Extra context: Het Rode Kruis is een drijvende kracht achter de naleving, ontwikkeling en verspreiding van het humanitair oorlogsrecht. Wereldwijd dringen we aan op het belang van naleving van de Verdragen van Genève. Ook gaan we het gesprek aan met alle partijen bij een gewapend conflict over het belang van naleving van het recht. We zijn aanwezig in bijna alle conflictgebieden. We zijn daar actief met noodhulp voor burgers, verzorgen van gewonden, bezoeken van gevangenen, en het contact herstellen tussen familieleden die elkaar zijn kwijtgeraakt.

Mag ik schieten?

Ja

Nee

Weet niet

Werkvorm: Wat denk je: mag ik schieten?

Vraag aan de leerlingen wat ze denken: mag hier geschoten worden? Ja of Nee?

Het antwoord is: nee (en ja)

De burgerbevolking en afzonderlijke burgers genieten algemene bescherming tegen uit militaire operaties voortvloeiende gevaren. 

Tenzij zij rechtstreeks deelnemen aan de vijandelijkheden.

Is dit toegestaan?

Ja

Nee

Weet niet

Werkvorm: Wat denk je: is dit toegestaan?

Vraag aan de leerlingen wat ze denken: is dit toegestaan? Ja of Nee?

Het antwoord is: nee

Het stoppen van een ambulance bij een check-point is strijdig met het ontzien en beschermen van medisch transport; daarnaast is het belemmeren van medische zorg strijdig met het de bescherming van de medische taakvervulling.

.....

Stelling

Ik weet nu de belangrijkste regels uit het humanitair oorlogsrecht.

Eens

Oneens

Werkvorm: stelling 

Laat de leerlingen aangeven in hoeverre ze het het met deze stelling eens zijn.

Bespreek vervolgens de uitkomst.

Noem één regel van het HOR die je vandaag hebt geleerd:

Video introduceren:

In deze video komt een tegenstellingen naar voren die gaat over de keuze na inzet van een ingrijpend wapen. 

Vraag de leerlingen wat hun keuze zou zijn?