Herhaling 5.2 en 5.5

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 3

Herhaling 5.2 en 5.5

Leerdoel

Aan het eind van deze les kun je uitleggen hoe Nederland in de parlementaire democratie werkt

Burgers en regering

• In Nederland hebben we een evenredige vertegenwoordiging
  Als een partij 10% van de stemmen krijgt, dan krijgen ze ook 10% van de zetels
  
  
• Burgers hebben actief kiesrecht: ze mogen stemmen
  en passief kiesrecht: ze mogen verkozen worden
  

Het parlement

• In Nederland hebben we een parlementaire democratie
  Dit betekent dat de regering steun moet hebben van de door de burgers gekozen volksvertegenwoordiging
  
  
• De Eerste- en Tweede Kamer vormen samen het parlement, ons parlement heet 'de Staten-Generaal'

Landelijk

• De Tweede Kamer wordt direct door de bevolking gekozen
  
  
• De Tweede Kamer is belangrijker dan de Eerste Kamer
  
  
• De Tweede Kamer controleert het dagelijks bestuur (de regering), maar kan zelf ook wetsvoorstellen doen

Landelijk

• De Eerste Kamer wordt indirect gekozen, namelijk:
  De bevolking stemt op de Provinciale Staten → zij stellen de Eerste Kamer samen
  
  
• De Eerste Kamer moet de wetten controleren die de regering heeft opgesteld.
  De Eerste Kamer kan zelf geen wetsvoorstellen doen

Verkiezingen

• Na de Tweede Kamerverkiezingen moet er een coalitie gevormd worden
  
  
• De coalitie moet een meerderheid in de Tweede Kamer hebben
  
  
• De coalitiepartijen gaan dan een regering samenstellen

De Regering

• De coalitie partijen stellen een kabinet samen
  
  
• Het verschil tussen kabinet en regering is dat de koning ook onderdeel is van de regering, maar niet van het kabinet
  
  
• De regering heeft de uitvoerende- en de wetgevende macht

Lagere overheden

• Het parlement en de regering gaat over landelijke politiek
  
  
• Maar er is ook provinciale en gemeente politiek
  
  
• Ook hier wordt er gewerkt met een volksvertegenwoordiging en een bestuur

Provincie

• De Provinciale Staten zijn de volksvertegenwoordiging (net als de Tweede Kamer)
  
  
• Zij worden met de Provinciale Statenverkiezingen door de burgers gekozen
  
  
• Zij moeten het dagelijks bestuur van de provincie controleren, de Gedeputeerde Staten (net als de regering)

Provincie

• De Gedeputeerde Staten worden door de Provinciale Staten samengesteld
  
  
• Ook hier vormen de coalitie partijen het dagelijks bestuur

Gemeente

• De Gemeente Raad is de volksvertegenwoordiging (net als de Tweede Kamer en de Provinciale Staten)
  
  
• De Gemeente Raad wordt door de bevolking gekozen
  
  
• Ook hier mag de coalitie het dagelijks bestuur samen gaan stellen

Gemeente

• Het dagelijks bestuur van de gemeente heet het College.
  
  
• In het College zitten wethouders en de burgemeester
  
  
• Zij worden gecontroleerd door de Gemeente Raad

www.ntr.nl

Constitutionele Monarchie

• Constitutie = Grondwet
  
• Monarchie = koninkrijk, monarch = koning

• Grondwet = boek met alle rechten en plichten (grondrechten)

                       Alle burgers EN de overheid moeten zich hieraan houden

Constitutionele Monarchie = Land met een koning + een grondwet waar iedereen zich aan moet houden.

Wat staat in artikel 1 in de grondwet?

1. Recht op gelijke behandeling
2. Vrijheid van meningsuiting
3. De scheiding van de 3 machten
4. Aanwezigheid van vrije en eerlijke verkiezingen

Nederland is een Rechtsstaat

• Land waarin burgers EN overheid zich aan de wet moeten houden
• Niemand wordt zomaar opgepakt
• Iedereen krijgt een eerlijk proces
• Machtenscheiding

Basis van een Rechtsstaat = Machtenscheiding-> zo wordt misbruik voorkomen.

3 machten => zij controleren elkaar:

1- Rechterlijke macht: onafhankelijke rechters

2- Wetgevende macht: parlement + regering

3- Uitvoerende macht: regering

Waaruit blijkt dat Nederland een rechtsstaat is?

1. De rechten van de burgers worden bepaald door het staatshoofd.
2. Een minister mag de rechter niet beïnvloeden bij een uitspraak van een proces.
3. De regering heeft geen invloed op de wetgevende macht.
4. De minister kan elke wet invoeren die hij maakt.

De Grondwet -> grondrechten!

Klassieke Grondrechten:

- vrijheidsrechten

- staan al > 100 naar in de Grondwet

• Vrijheid van godsdienst
  
• Geen discriminatie
  
• Vrijheid van mening
  
• Vrijheid van drukpers
  
• Vrijheid van vereniging/vergadering
  
• vrijheid van onderwijs
  

=> begint steeds met "vrijheid van ..."

Sociale Grondrechten:

- bescherming van burgers door de overheid

- staan pas sinds 1983 in de Grondwet

• recht op onderwijs
• recht op gezondheidszorg
• recht op bestaanszekerheid
• recht op  werk
• recht op rechtsbijstand
• recht op  bewoonbaarheid

=> begint steeds met "recht op ..."

Wat is een voorbeeld van een sociaal grondrecht?

1. vrijheid van onderwijs
2. vrijheid van meningsuiting
3. het recht op gelijke behandeling
4. het recht op rechtsbijstand

Welke uitspraak is juist?

1. De sociale grondrechten zijn ouder van de klassieke grondrechten
2. De klassieke grondrechten zijn ouder van de sociale grondrechten
3. De sociale en klassieke grondrechten zijn even oud en komen uit 1848

Klassiek grondrecht

Sociaal grondrecht

Vrijheid van meningsuiting

vrijheid van godsdienst

vrijheid van onderwijs

recht op onderwijs

recht op gezondheidszorg

recht op bestaanszekerheid

Regering en Parlement: Hoe werkt het?

Tweede Kamer:

• 150 leden
• direct gekozen
• elke 4 jaar
• burgers 18+jr en NL nationaliteit

Eerste Kamer:

• 75 leden
• indirect gekozen (via omweg)
• elke 4 jaar
• door Provinciale Staten

Tweede Kamer in Den Haag

Eerste Kamer in Den Haag

Verkiezingen

=> Burgers stemmen op iemand van een politieke partij

• de partijen met de meeste stemmen -> kabinet/regering
• samenwerkende partijen noem je COALITIE
• partijen die niet in de regering zitten heten OPPOSITIE

De oranje gekleurde politieke partijen in het plaatje zijn....

1. Oppositie partijen
2. Coalitie partijen

De Regering 

Regering = kabinet + koning **

Kabinet = alle ministers

Hoofd regering = minister-president/premier

** de koning heeft geen invloed in de regering!**

Wie doet wat in Den Haag?

• Parlement: controleren regering + wetten maken
• Regering: uitvoeren wetten + wetten maken

=> Hoogste macht = parlement!

• zij controleren de regering
• zij moeten alle wetsvoorstellen goedkeuren
• zij kunnen minsters/kabinet ontslaan

Controle-middelen Parlement

Tweede Kamer:                              Eerste Kamer:

• Recht van Amendement             niet
• Recht van Initiatief                    niet
• Recht van Interpellatie              wel
• Recht van Enquête                     wel
• Recht van Budget                       wel

** De Eerste Kamer heeft ALLEEN controlerende bevoegdheden!

** De Tweede Kamer heeft 2 wetgevende bevoegdheden

Tweede Kamer

Eerste Kamer

Recht van amendement

Recht van initiatief

recht van interpellatie

recht van enquête

Budgetrecht

Welke uitspraak over de regering en parlement is juist?

1. het recht van amendement is een voorbeeld van een controlerende bevoegdheid.
2. het recht van initiatief heeft alleen de Tweede Kamer
3. het recht van interpellatie heeft alleen de Tweede Kamer
4. het Kabinet is hetzelfde als de Staten-Generaal

Hoe komt een wet tot stand

Een wet begint als een idee, wordt uitgewerkt in een voorstel, besproken in de Tweede en Eerste Kamer, goedgekeurd door de koning en gepubliceerd in het Staatsblad voordat het in werking treedt.

Vat de belangrijkste punten van de les samen.