Formuleren

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4,5

Formuleren

De volgende formuleerfouten moet je kennen:

tautologie
pleonasme
contaminatie
dubbele ontkenning
onjuiste herhaling
verwijsfout
incongruentie
dat/als-constructie
losstaand zinsgedeelte
foutieve samentrekking
foutieve beknopte bijzin

Ongelijkheid

Bij een aantal formuleerfouten is er sprake van ongelijkheid:

- Verwijsfout

- incongruentie

- foutieve beknopte bijzin

- foutieve samentrekking

Verwijsfouten

• dat/wat
• het/zij
• zij/ hem
• die/dat
• deze/die
• hen/hun
• waaraan / aan wie

Goede voorbeelden

• De hond die daar loopt…
• Het huis dat daar staat…
• De man op wie ik verliefd ben…
• Het huis waarop ik geboden heb…
• De familie heeft veel van haar bezittingen verkocht
  
• Alles wat ik beweerde over het mooiste wat ik heb meegemaakt is waar wat een ander ook zegt over mij.

• Bij de-woorden gebruik je die, zij, hij, haar en hem
• Bij het-woorden gebruik je dat, dit, het en zijn.
  
• Het verschil tussen mannelijk [hij, zijn] en vrouwelijk [zij, haar] moet uit de zin blijken. Kijk in je boek bij de uitgangen!
  
• Wat gebruik je wanneer:
  [a] het terugverwijst naar iets/ niets/ alles
  [b] na een overtreffende trap [het mooiste wat] en
  [c] als het verwijst naar de gehele voorgaande zin.
• Bij personen gebruik je [met wie. aan wie, voor wie]
• Bij zaken [de rest] gebruik je [waarmee, waaraan, waarvoor]

Ik ben blij met een vriendin waaraan ik alles kan vertellen.

1. goed
2. fout

Dat is het spannendste wat ik ooit heb gedaan

1. goed
2. fout

Verschil hen hun

• Hun gebruik je als bezittelijk voornaamwoord [hun huis] en als meewerkend voorwerp [ik geef het hun (hier kun je het voorzetsel voor denken maar staat het er niet).
• Na een voorzetsel gebruik je hen [ik ga met hen naar school] en als lijdend voorwerp [ik versla hen].
• Hun gebruik je nooit als onderwerp, dan gebruik je ze/zij. Hun doen of hun gaan is dus fout!
  

Wat schrijf je op de puntjes? Heeft de leraar ---- niet uitgelegd hoe.... de toets het beste kunnen leren?

1. hen,hun
2. hun,hun
3. hun,zij
4. hen,zij

Incongruentie

• Getal van persoonsvorm en onderwerp komt niet overeen
• Het onderwerp staat bijvoorbeeld in het enkelvoud en de persoonsvorm in het meervoud.
• Komt vaak voor bij woorden die voor je gevoel meervoud zijn: aantal, jeugd, kudde, politie 

Het resultaat van de enquêtes over online-lessen zullen worden gepubliceerd in de nieuwsbrief

1. goed
2. fout

Foutieve samentrekking

Samentrekken, woorden die in het vervolg van de zin herhaald worden,  maar dan  moet aan drie voorwaarden  worden voldaan:

1. betekenis, 2. vorm/getal en 3. gram. functie moeten gelijk zijn.

foute voorbeelden:

1. De herderinnetjes hielden een kudde en van ieder schaap.

2. Er wordt een squashcentrum aangelegd en zeven tennisbanen

3. De Tweede kamer heeft de wet aangenomen en geldt nu.

Verbeter de zin:
De docent had goed nagekeken en volkomen gelijk dat het antwoord fout was.

Foutieve beknopte bijzin

In een beknopte bijzin, zijn onderwerp en persoonsvorm weggelaten. Dit is goed wanneer dit weggelaten onderwerp gelijk is aan het onderwerp in de hoofdzin. drie soorten:

- met een voltooid deelwoord: Bij het theater aangekomen...

- met een onvoltooid deelwoord: Fietsend op de Veluwe...

- met te + hele werkwoord: Na drie uur overlegd te hebben...

Verbeter de zin:
Ingesneeuwd in de berghut, redde een helikopter de bergwandelaars.

Symmetrie

• Symmetrie is een duur woord voor gelijkheid

• Er zijn verschillende vormen van symmetriefouten, zoals de volgende twee:
• Men/men of je/je
• Voltooide tijd en onvoltooide tijd : Ik kocht  een cadeau voor je maar heb het nog niet ingepakt. Moet zijn ik heb gekocht en ik heb het nog niet ingepakt of kocht en pakte in.
  
  

Verbeter de zin:
Vroeger zag men veel blauw op straat, maar tegenwoordig zie je steeds meer boa's.

Luid zingend werden de cadeautjes bezorgd.

1. Incongruentie
2. Foutieve beknopte bijzin
3. foutieve samentrekking

Slechts een kleine minderheid van de studenten waren tevreden over de online-lessen.

1. Incongruentie
2. Foutieve beknopte bijzin
3. foutieve samentrekking

Na getankt te hebben, reed de bus weer verder.

1. Incongruentie
2. Foutieve beknopte bijzin
3. foutieve samentrekking

Zinsopbouw

Ook in de zinsopbouw worden fouten gemaakt. 

• dat/als constructie
• losstaand zinsgedeelte
• 
  

Dat/als constructie

• Onder deze stijlfout vallen ook: omdat/ als, omdat/wanneer, dat/wanneer.
• Deze fout is gemakkelijk te herkennen, want de woorden staan letterlijk naast elkaar in de zin.
• Probeer zo’n zin maar eens hardop voor te lezen: je hapert tussen [dat] en [als].
• De oplossing is eenvoudig: je pakt het zinsgedeelte het [als] op en plakt het achteraan de zin.

Verbeter de zin:
Ben je ervan op de hoogte dat wanneer je meedoet met het schoolkoor, je een extra cijfer krijgt?

Losstaand zinsgedeelte

• Als een zin lang wordt, ben je geneigd maar een punt te zetten.
• Dat kan niet altijd: elke zin heeft een hoofdzin nodig. Dit is een zin waarin onderwerp en persoonsvorm naast elkaar staan.

Het blijft een vraag hoelang we nog in lockdown zitten. Omdat we niet weten wanneer de besmettingen dalen.

1. goed
2. fout

Foutieve inversie

• Inversie betekent omdraaiing. In het tweede gedeelte van de zin zijn onderwerp en persoonsvorm verwisseld
• De oplossing is simpel:
  zet het onderwerp weer voor de persoonsvorm of plaats een zinsdeel voor de persoonsvorm
• Mijn huiswerk heb ik al gemaakt en ga ik nu voetballen: ik ga nu of nu ga ik.

Gisteren liep ik over straat naar mijn werk en fiets ik vandaag daar naar toe.

1. goed
2. fout

Dubbelop

Naast ongelijkheid en fouten in zinsopbouw is er ook een aantal fouten waarbij er sprake is van dubbelop:

- pleonasme

- tautologie

- contaminatie

- dubbele ontkenning

- onjuiste herhaling

Tautologie

- Twee woorden die hetzelfde betekenen. Maar en echter in 1         zin  bijvoorbeeld.

- Oplossing: Eén van de twee weglaten.

Pleonasme

- Lijkt veel op tautologie, ook nu zeg je iets dubbelop

- Verschil: je kunt niet een van de twee weglaten, maar slechts 1.

- Je herhaalt/benadrukt een kenmerk : Witte sneeuw

Contaminatie

- Ook nu weer sprake van dubbelop.

- twee uitdrukkingen / woorden die samengevoegd worden.

   waardoor onjuiste uitdrukking bestaat

- lastig te herkennen omdat je moet weten om welke  

   uitdrukkingen het gaat.

Dubbele ontkenning

- Hierbij maak je vaak gebruik van het woord [niet/geen] in combinatie  met een ‘negatief’ werkwoord [ontkennen/voorkomen].
- wiskunde:  min en min wordt plus.
- Daarmee heb je de omgekeerde betekenis van wat je wilt zeggen.
- Haal er 1 ontkenning uit.

Welke formuleerfout? Ik lees graag boeken over de samenleving zoals bijvoorbeeld 'Alle mensen deugen' van Rutger Bregman.

Welke formuleerfout? De kerstman deelde gratis cadeautjes uit.

Welke formuleerfout? De Arena behoort tot één van de mooiste stadions van Nederland

Welke formuleerfout? Hij probeert te voorkomen dat er geen fouten gemaakt worden

Onjuiste herhaling

- vaak slordigheidsfout

- vaak in langere zinnen, dan staat een voorzetsel aan het begin van de zin en aan het eind nogmaals.

- Eén van de twee weglaten.

Verbeter de volgende zin:
Op zo’n partij zou je ook niet op moeten stemmen.

Welke formuleerfout? Het leerwerk had Bas van tevoren goed gepland

1. Pleonasme
2. Tautologie
3. contaminatie
4. onjuiste herhaling

Aan dat gepraat over voetbal op zondagavond heb ik een hekel aan.

1. Pleonasme
2. Tautologie
3. contaminatie
4. onjuiste herhaling

In iedere vaste standaarduitrusting zit een zakmes verpakt.

1. pleonasme
2. tautologie
3. contaminatie
4. onjuiste herhaling

Welke formuleerfout? Je moet echt afstand houden, want dat is immers beter tegen de verspreiding van het virus.

1. pleonasme
2. tautologie
3. contaminatie
4. onjuiste herhaling