Brugklas Grieken

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo t, mavo, havo, vwo
• Leerjaar 1

De Grieken

1. Griekse samenleving

Het Oude Griekenland
Wat weet je al?

Rond 3000 v. Chr

- Was de landbouw al verspreid over heel Griekenland
- Waren er te weinig grondstoffen in Griekenland
- Griekenland zelf had niet de beste situatie...
-Was handel uiteindelijk noodzakelijk

Twee culturen

- Minoïsche cultuur (Kreta)
- Mykeense cultuur (Mycene)
(beroemde Trojaanse Oorlog)

Vanaf 1200 ontstond er chaos in Griekenland 
--> Val culturen door zeevolken

Stadstaten

Na een periode van chaos (1200-850 v.Chr) onstonden er weer steden. 

-Gericht op zelfsturing en eigenheid.
-Een stad die fungeert als een staat.
-Wij noemen dat een stadstaat: 
Polis, meervoud poleis, (Oudgrieks: πόλις)

Toch zijn er overeenkomsten tussen de stadstaten, kun jij bedenken welke?

Overeenkomsten

- Geloof: polytheïsme
- Taal

- Grondgebied

Verschillen

- Eigen wetten

- Eigen leger
- Eigen cultuur
- Eigen regeringsvorm

--> Griekenland was absoluut geen eenheid! (bestond niet)

Kolonies buiten Griekenland (1)

• Een kolonie is een gebied van een land buiten dat land

• Griekenland is door het droge klimaat en de rotsachtige grond erg onvruchtbaar (slechts 20% is geschikt voor landbouw)

• Een mislukte oogst betekende al snel een hongersnood

Kolonies buiten Griekenland (2)

• Sommige Grieken trokken weg, op zoek naar een beter leven

• Met schepen voeren ze over de Middellandse Zee naar andere gebieden om daar te gaan wonen

• Rond 750 v. Chr. hadden de Grieken kolonies in Spanje, Italië en Turkije

Kolonies buiten Griekenland (3)

• Tussen de kolonies en het 'moederland' ontstond zoveel handel dat de Grieken rond 550 v. Chr. geen nieuwe kolonies meer stichten.

• Door de Griekse kolonies raakte de mensen in het Middellandse Zeegebied bekend met de Griekse cultuur (zoals: mythologie, beeldhouwkunst, enz.)

Het bestuur van Athene

De volksvergadering en de Atheense democratie

Atheense democratie

"het volk beslist"
Staatsvorm zonder koning, waarbij het volk door middel van stemmen beslissingen neemt. Maar het "volk" mag met een korrel zout genomen worden. 

Wat is het verschil tussen de Atheense democratie en de Nederlandse democratie?

Onze democratie is een....

1. Directe democratie
2. Indirecte democratie

Kenmerken van de Atheense democratie

• Atheense vrije mannen met burgerrecht mogen stemmen

(Wanneer krijg je die?)

• Directe democratie

• Volksvergadering (buiten)

• Ostracisme voorkomt teveel macht bij één persoon

• Onbetaalde baan

Verschillen met de Nederlandse democratie

• Alle mannen en vrouwen >18 jaar

• Indirecte democratie

• Eerste en Tweede Kamer (binnen)

• Verkiezingen (meestal om de 4 jaar)

• Betaalde baan

In Athene kreeg je burgerrecht als...

1. Je in Athene geboren was
2. Je vader in Athene geboren was
3. Je beide ouders in Athene geboren waren
4. Je moeder in Athene geboren was

Wat betekent democratie?

1. Een koning regeert
2. Het volk regeert
3. Een tiran regeert
4. Een kleine groep rijken regeert

De naam van de persoon die het meest genoemd werd tijdens het schervengericht.....

1. Moest voor tien jaar in de gevangenis
2. Werd meteen vermoord
3. Werd voor tien jaar verbannen uit Athene
4. Mocht nooit meer in Athene komen

Herhaling: noem twee verschillen tussen de Atheense en Nederlandse democratie

V1B: Griekse Staatsvorm opdracht

1) Zoek in de paragraaf de betekenis van de volgende staatsvormen. 
- Monarchie   - Democratie   - Aristocratie   - Oligarchie - Tirannie

2) Zet ze op chronologische volgorde voor Athene
3) Schrijf op welke jij het fijnste zou vinden en waarom

Paragraaf 2: Oorlogen in Oude Griekenland

De Perzen komen eraan!

Een machtig rijk rondom het Midden-Oosten, Klein-Azië, Egypte en delen Azië tot aan India.

                           <- leider: Darius I
                                           
                                         <- zoon: Xerxes

Eerste Perzische oorlog:
Darius I

Darius I wilt ook de Griekse wereld innemen en aan zijn rijk voegen. Wordt gestopt bij het plaatsje Marathon.

Hier gebruikte polis Athene haar koppie koppie...

De Perzen keren terug. Nieuwe koning: Xerxes

Na verlies vader (Darius) keert Xerxes terug met 'wraakgevoelens'

Hij laat een brug bouwen bij de Hellespont. Hier steekt hij over.
Een leger dat bestond uit duizenden slaven, sommigen zeiden zelfs 1 miljoen man infanterie. 

Slag bij Thermopylae

Het leger van de Perzen rukt op richting de Griekse poleis. 
De Grieken voelde het gevaar naderen. 
Enkele stadstaten bundelden zich.
Aangevoerd door het militair machtige Sparta, o.l.v. koning Leonidas

Bij een smalle doorgang trotseerden enkele duizenden Grieken, met een kern van 300 Spartanen het leger van '1 miljoen' Perzen.
Kenmerk Griekse oorlogsvoering: Phalanx formatie

Na Thermopylae

Perzen breken door
Plunderen Athene

Maar de stadstaat Athene is niet alleen een stad, het is het volk en het platteland...

Slag bij Salamis

Grieken bundelen zich. Atheners waren heer en meester op de zee.

--> koppie koppie leidt tot nieuwe technieken, een nieuwe strategie en uiteindelijk de overwinning

Verdeelde Griekse poleis

De Griekse poleis werkten gedwongen samen tijdens de Perzische oorlogen. Daarna begonnen zij in de Peloponnesische oorlogen (431-404 v. Chr.) elkaar te bestrijden.

Peloponnesische oorlog

• Athene en Delische Bond
  
• Sparta en de Peloponnesische Bond
  
• Oorlog 431-405 v. Chr. die Sparta won

De samenleving van Athene

Samenleving van Athene: 4 groepen;

• Burgers; vrije & volwassen mannen, geboren in Athene, aanzien afhankelijk van grondbezit
• Metoiken; vreemdelingen, woonden wel in Athene, werkten in handel/nijverheid
• vrouwen; weinig rechten, deden het huishouden, zorgden voor (huis)slaven/kinderen
• slaven; privébezit van eigenaar, geen rechten 

Slavernij

1/3 van de Griekse bevolking = slaven
Slaven:

• vaak mensen uit overwonnen volkeren na oorlog
• belangrijk voor de economie; zij deden namelijk groot deel v/h werk in mijnen, landbouw en werkplaatsen
• Overige slavenwerkzaamheden: leraar of ambtenaar

De Grieken verbouwden graan, druiven en olijven.

De Grieken verkochten wijn, olijfolie en aardewerk

Vrouwen waren ondergeschikt aan hun mannen. Alleen jongens gingen in de poleis naar school.

De Akropolis is het hoogste punt in de stad. Hier staan de belangrijkste tempels en is het in tijd van oorlog veilig.

De Agora

De samenleving van Sparta

Spartanen waren de baas over een groot gedeelte van de Peloponnesos.

Spartaanse maatschappij: 3 sociale groepen;

1. Spartaanse mannen : m.n. soldaten
2. Overwonnenen: zij werkten als slaven op het land in de, door Sparta, onderworpen gebieden 
3. Omwonenden: bewoners van onderworpen stadstaten: zij hadden eigen bestuur/handel/nijverheid, ze moesten belasting betalen en soldaten leveren aan de Spartanen

De samenleving van Sparta

Sparta als stadstaat:

• Geen Akropolis
• Lag op een open vlakte

Gevolg: extra sterk leger was nodig
Gevolg: mannen hielden zich alleen met militaire zaken bezig
Doel: opvoeden tot goede soldaten/gedisciplineerde mensen 
Middel:  Staatsopvoeding (Agoge)

De Agoge
= staatsopvoeding

1. Bij geboorte: wijn of urinedoop
2. Opvoeding tot 7 jaar
3. Vanaf 7 jaar weggehaald bij ouders
4. Ingedeeld in leeftijdsgroepen
5. Pederastie vanaf 12 jaar 
6. Vanaf 15 "overlevingsperiode"
7. Vanaf 20 volledig lid van het leger
8. Vanaf 30 voltooid Spartaan
   
   Ook voor vrouwen aparte Agoge

Monarchie 

• \

• Koning en erfopvolging
• Alleenheerschappij
• Raad van ouderling geven advies

Tirannie

• Alle macht bij een persoon
• Verkregen door anderen uit te schakelen (staatsgreep)
• Zijn wil is wet, harde hand.

Olicharcie 

• j

• Lijkt op aristocratie
• Aanzien is niet belangrijk
• Bezit bepaald of je mag besturen

Aristocratie

• Kleine groep machthebbers
• bevoorrecht door afkomst en aanzien
• Uit adelijke families