2.5 De Republiek

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 2

2.5 De Republiek

Aan het einde van de les...

• Kun je uitleggen wat de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden is en hoe deze tot stand kwam.  

Programma

• Welk woord hoort er niet bij?
• Uitleg
• Oefentoets maken

Welk woord hoort er niet bij?

Alva

Margaretha van Parma

Requesens

Filips II

Filips II hoort er niet bij. Hij was de landsheer van de Nederlanden. De anderen waren landvoogd.

Welk woord hoort er niet bij?

Willem van Oranje

Unie van Atrecht

Unie van Utrecht

Opstandelingen

De Unie van Atrecht hoort er niet bij. Zij stonden aan de kant van Filips II. De Unie van Utrecht ging verder met de opstand en waren dus opstandelingen. Willem van Oranje werd gezien als hun leider. 

Uitleg

Maak aantekeningen!!

Alleen verder 

1579-1588

• In 1579 besluiten de Noordelijke Nederlanden samen te werken in de Unie van Utrecht om de Spanjaarden te verjagen.
• Filips is woest een geeft Willem van Oranje de schuld: hij verklaart hem vogelvrij.

De Unie van Utrecht wordt wel gezien als het begin van het huidige Nederland. Daarom werd er in 1979, vierhonderd jaar na de Unie van Utrecht, een speciale herdenkingsmunt uitgegeven.

Acte van Verlatinghe

1581

• Een vorst die hun Prins, min of meer, ter dood veroordeeld, mag niet meer onze heer zijn!
• De Noordelijke Nederlanden besluiten Filips II af te zetten: 'ze verlaten hem als land'.
• Dat gebeurt in het document: de Acte van Verlatinghe

Minister-President Mark Rutte laat de Acte van Verlatinghe zien aan oud-president Barack Obama van de Verenigde Staten.

Het document heeft vermoedelijk óók een belangrijke rol gespeeld in Amerika: toen het land zich in 1776 onafhankelijk verklaarde van Engeland, is er een grote kans dat ze even gespiekt hebben in het Nederlandse document. Net zoals de Nederlanders wilden ok de Amerikanen namelijk van hun koning af!

Klik hier

Moord!

10 juli 1584

• Filips II had Willem van Oranje in 1580 vogelvrij verklaard: iedereen mocht hem ongestraft vermoorden en zou daarvoor goed worden beloond.
• Na een mislukte aanslag door Jean Jaureguy (1582), lukte het de Fransman Balthasar Gerards wél om Willem van Oranje te vermoorden.

Balthasar begaf zich op dinsdag 10 juli 1584 rond het middaguur naar het Prinsenhof met de mededeling dat hij Willem wilde spreken. Willems vrouw Louise van Coligny schijnt nog bezorgd te hebben gevraagd wie dat ongure type wel was, maar werd gerustgesteld. 

Willem meldde Balthasar dat hij hem na het middageten te woord zou staan. Balthasar keerde terug naar herberg De Diamant om zijn pistolen te halen.

Rond half twee verliet het gezelschap de eetzaal. Toen Willem van Oranje zijn voet op de eerste trede van de trap zette schoot Balthasar hem van dichtbij in de borst en de zij. De prins zakte in elkaar en sprak - volgens het officiële verslag - zijn beroemde laatste woorden: "Mon Dieu, ayez pitié de mon âme, et de ce pauvre peuple!", vertaald als: "Mijn God, heb medelijden met mij en mijn arme volk!". 

Volgens recente onderzoeken zou hij op slag dood moeten zijn geweest en heeft hij deze woorden niet gezegd.

Een nieuwe vorst

• Al voor Willem van Oranje werd vermoord waren de Nederlanden al op zoek naar een nieuwe vorst. Ze hadden een machtige bondgenoot nodig!
• Poging 1: De hertog van Anjou.
• Poging 2: Koningin Elizabeth I van Engeland. 
• 1588: Ze staken de zoektocht en gaan verder als De Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. 

De Republiek

1588

• De 'baas' in de Republiek werd de Staten-Generaal, de standenvergadering
• De Staten-Generaal bepaalde het buitenlandse beleid en de verdediging van het land.
• In de Staten-Generaal zaten afgevaardigden van de Gewestelijke-Staten. 
• Gewestelijke-Staten regelden in hun eigen gewest zaken als godsdienst, rechtspraak en belasting. 

De macht van de Republiek was in handen van de Staten-Generaal. De stadhouder van Holland, altijd een erfgenaam van Willem van Oranje, zou de leiding krijgen over het leger.

De landsadvocaat (later: raadspensionaris) was de belangrijkste bestuurder van de Republiek: hij zorgde voor de agenda van de vergadering en bereidde besluiten (wetten) voor.

Kaart

Ook in 1588: Spaanse Armada verslagen

Oorlog en vrede

1588-1648

• Na 1588 werd er vooral gevochten in het oosten van de Republiek en in de Zuidelijke Nederlanden (België/Noord-Frankrijk)
• Tussen 1609 en 1621 werd 12 jaar lang niet gevochten: het Twaalfjarig bestand
• In 1648 sloten de Staten-Generaal in de Duitse stad Münster vrede met Spanje. Spanje erkende de Republiek als zelfstandig land.

De Vrede van Münster maakte niet alleen een einde aan de Tachtigjarige Oorlog tussen Spanje en de Nederlanden, maar ook aan de Dertigjarige Oorlog. Dit was een grote Europese oorlog tussen katholieken en protestanten.

Na het 12 jarig bestand werd er gewoon doorgevochten en werden er wat gebieden in Brabant terug veroverd. Zij werden Generaliteitslanden.

Nederlandse Opstand of

Tachtigjarige Oorlog?

• De naam Nederlandse Opstand wordt vaak gebruikt om het begin van de Tachtigjarige Oorlog aan te geven, ongeveer tussen 1566-1588.
• Sowieso werd er niet 80 jaar gevochten, en zijn historici het ook niet eens over het jaar waarin de oorlog begon: 1566, 1567 óf 1568?

De Slag bij Heiligerlee (1568) wordt vaak gezien als het begin van de Tachtigjarige Oorlog, omdat het de eerste slag was tussen Spanjaarden en de Opstandelingen van Willem van Oranje.

Oefenen voor de toets

Leer de kenmerkende aspecten!

• Het veranderend mens- en wereldbeeld van de Renaissance en het begin van een nieuwe wetenschappelijke belangstelling.
•  De protestante reformatie die de splitsing van de katholieke kerk in West-Europa tot gevolg had. 
• Het conflict in de Nederlanden dat leidde tot de stichting van een Nederlandse staat.
• De bijzondere plaats in staatkundig opzicht van de Nederlandse Republiek. 

• Het veranderend mens- en wereldbeeld van de Renaissance en het begin van een nieuwe wetenschappelijke belangstelling.

•  De protestante reformatie die de splitsing van de katholieke kerk in West-Europa tot gevolg had.

• Het conflict in de Nederlanden dat leidde tot de stichting van een Nederlandse staat.

• De bijzondere plaats in staatkundig opzicht van de Nederlandse Republiek. 

Welk kenmerkend aspect past bij deze bron?

Luther

Calvijn

1

2

3

Landvoogd

Stadhouder

Landsheer

1

2

3

Staten-Generaal

Adel en steden

Gewestelijke-Staten

Extra filmpjes!